Лекции по "Экономике"

АҚШ-та қор нарығын реттеу жүйесі икемді, жақсы құрастырылған, қатаң тәртіпке негізделгендіктен басқа мемлекеттердің тәжірибесінде көп қолданылады.

ХХ  ғасырдың соңында  АҚШ-та 7қор биржасы  жұмыс істесе, 1931ж.

олардың саны 38-ге жетті:

• НФБ және  Америка қор биржасы,
• Бостондық қор биржасы,
• Филадельфия қор биржасы,
• Чикага қор биржасы және т.б.

     Биржалық емес акция нарығы бірінші орында NASDAQ

жүйесін, «розовые листы» және әр түрлі автоматизацияланған 

сауда жүйесін ендіретін  әр түрлі инвестиционды  институттурмен

жабдықталған.

• Кор биржасында айқын көшбасшысы Нью-Йорк Қор Биржасы болып саналады.
• 2007ж акциямен сауда көлемі күніне 12,5 млрд.долл  құрады. Осы жылдары NASDAQ көрсеткіші күніне 10 млрд. долл. құраса, қалған нарық үлесі айтарлықтай аз болды.
• Опцион саудасында бірінші орынды Чикаго опцион қор биржасы алса, екінші орынды Филадельфиялық қор биржасы иеленіп отыр.
• Еуропа мемлекеттеріне қарағанда АҚШ-та ұзақ мерзімді бағалы қағаздар биржалық емес бағалы қағаздар қатарына жатады.

         Мемлекеттік бағалы қағаздар қор биркасында котировкаға ие емес.Корпоративті  облигациялар листингке ие.

         Ең ірі биржалық емес АҚШ-тың сауда жүйесі NASDAQ болып табылады. (National Association of Securities Dealers Automated Quotation)- ұлттық қор ассоциация диллерлерінің автоматизацияланған котировка жүйесі. Бұл жалпы ұлттық компьютерлік жүйе, осы жүйенің жұмысын екі ақпараттық, орталық жүйеде қамтамасыз етеді. Трамбуллде орналасқан, яғни шт. Коннектикут және шт. Мэриленд. Бұл жүйенің қолданушылары-брокерлік және диллерлік фирмалары, одан басқа терминалдар, абоненттер болып табылады. Осы жүйе арқылы қолданушылар акция нарығы туралы ақпарат алады.

         Жоғарыда  көрсетілгендей, NASDAQ акцияларының  саны әлемде теңдесі жоқ болып табылады. NASDAQ құрамына ену үшін, арнайы шарттарға сәйкес болуы керек. Бұдан басқа әр акцияның, кем дегенде екі маркет-мейкері болуы керек, өз қызметіне берілген акцияны котировкалау міндетін алады. Яғни көрсетілген акцияға сату және сатып алуға баға белгілейді. Орта есеппен алғанда NASDAQ-тың әр акциясына 11 маркет-мейкер келеді (жалпы саны 470 құрайды).

• NASDAQ құрылуына дейін, биржалық емес нарығы тек телефон арқылы немесе   "розовых листов"  түрінде болды.  Бірінші жағдайда, биржада листингі жоқ, клиенттің бағалы қағаздарды сатып алуға бұйрығын орындағысы келсе, сол қағаз бойынша бірнеше маркет-мейкерлерге телефон шалып, ең оңтайлы котировканы таңдайды.

• Германияда  бағалы қағаздар, Батыс Еуропаның  дамыған елдерінде сияқты, несиелік қатынастар негізінде туылды. Қор  құндылықтары мен биржалық  сауданың өсуі 18 ғасырдан басталды, сол кезде  Германия, Франция, Ұлыбритания, АҚШ-та биржалар ашыла бастады.

           Қазіргі таңда, Германия бағалы қағаздар нарығының капитал жинақтауы бойынша алдыңғы қатардағы елдердің бірі. Сонымен қатар, әлемдік бағалы қағаздар нарығындағы үлесі тек 2.5% құрайды. Бұл БҚН кеш дамуымен байланысты. Іс жүзінде бұл нарықтың түрі Германияда тек 1954 жылда оянып, дами бастады. Оған себепкер болған мемлекет және салық пен басқа да жеңілдіктер.

          Германияның БҚН біртекті емес. Сондықтан келесі белгілер бойынша бөлінеді:

• БҚ эмиссиясы бойынша:
• Бірінші ретті. Жаңа БҚ сатылады
• Екінші ретті. БҚ қайта сатылады
• Сауда өткізу жері бойынша:
• Биржалы
• Биржадан тыс
• Реттеу дәрежесі бойынша:
• Ресми(amtlicher Handel), 95% биржа айналымы
• Ретелуші(geregelter Markt), 5% биржа айналымы
• Еркін(frei Verkehr) биржадан тыс
• Франкфурт қор биржасы. (нем. Frankfurter Wertpapierbörse, қысқ. FWB) — Германияның ең үлкен биржасы, әлемдегі ең үлкен биржалардың бірі. Алаң операторы болып Deutsche Boerse Group AG табылады.
• Негізгі индексі: DAX (нем. Deutscher Aktienindex) — 30 ең ірі неміс компанияларының акцияларын қамтиды. Неміс экономикасының жағдайын көрсететін “барометр” болып табылады.

Германияда, бағалы қағаздар келесі белгілер арқылы классификацияланады:

1. Меншік құғын беру тәсілі бойынша:

• Атаулы

• Ордерлі
• Ұсынбалы

2.  Меншік құқығын  бекіту түрлері  бойынша: 

• Үлестік
• Қарыздық

3.  Табыс алу түрлері  бойынша:

• Бір жолды ақшалай сомма беруші
• Бірнеше ретті пайда беруші
• Тауар беруші

БҚН 40% алады. Эмитенттер мен инвесторлар акцияны жеткіліксіз ақпарат, тәуекелді, алаяқты, құрал ретінде қарастырады.

Классификациясы:

1. Құқық беру тәсілі бойынша:

• Атаулы

• Ванкулирленген атаулы
• Ұсынбалы

2.  Бекітілген құқық бойынша:

• Қарапайым
• Артықшылықты

Бақылау сұрақтары: 

АҚШ бағалы қағаздар нарығының  ерекшеліктерін атаңыз

Германия  бағалы қағаздар нарығына сипаттама беріңіз

Ресей бағалы қағаздар нарығы қалай дамып отыр?