Салык салу ісі бюджетпен қатынасы ретінде

Кәсіпорын табыстарын көбейту  әдісі ретінде бағалар стратегиясын үлгілеудің үш кезеңдері бар: жабу сомалары әдісі арқылы бағаны есептеу; баға сызбаларын есептеу және сызу; тік және көлденең дифференциялдық өзара байланысты бағалар жүйесін есептеу. Бұл кезеңдер кәсіпорын үшін тиімді болады, себебі көлденең дифференциациялау нарықтың түрлі сегменттерінде тауардың бір түріне түрлі бағалар ұсынады, ал тік дифференциациялауда шығындар мен пайданың бар сомасы тауар түрлері бойынша түрлі мөлшерде таратылады, нәтижесінде пайданы олар ғана әкеледі, ал «иттер» өндірістен шығарылады немесе қосымша клиентті тартады және кәсіпорынның анықталған имиджін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бірінші кезеңде жабу сомасы ғана есептелмейді, сонымен қатар нақты мерзімдермен байланысты біртіндеп, өз уақытында шығындарды жабуға мүмкіндік береді және кәсіпорынға өтімділіктің барлық түрлері мен төлем қабілеттілігін қамтамасыз ететін сомаларды есептеуді талап тетеді. Жабу әдісін қолданған жағдайда тұрақты шығындар пайда болу орындары бойынша қалыптасады, ал пайда тауардың әр түрлері бойынша таратылады.

Бұнда алдын ала табыстылық емес, нақты өткізулер нәтижесінде ғана калькуляциялау және пайда есептеледі.

Нарықтық бағаның қалыптасуында  жабу сомасы әдісінің жетістіктері аралық қорытындылар арқылы кәсіпорын қызметінің нәтижелерін және тұрақты жиындарды талдау мүмкіншілігінің бар болуы. Әсіресе қуаттылықтардың өзгеруінде жабу сомалары негізінде күтілетін ақшалай түсімнің және түрлі деңгейлердегі жабу сомалар туралы мәліметтер негізінде пайданың жоспарлануы маңызды болып табылады.

Есептеу тәртібі өндіріске  сүйене отырып, оның қорытындыларына, нарықтық бағаларына әсер ету нәтижесінде пайда алуды қамтамасыз етеді. Шығындардың тұрақты есебі кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметінің тиімділігіне оңтайлы әсер етеді Көптеген мемлекеттерде осы әдіс өндірістік бағдарламамен бағалармен басқару үшін қолданылады.

Түрлі жағдайдларда үлгілеу  кәсіпорын мақсаттарын өзгертуді  іске асырады және шаруашылық аймақтың мүмкін болатын өзгерістерін алдын  ала көруді қамтамасыз етеді. Нарық  бағаларын өңдеу жағдайында шығындарды жабу әдісін қолдану арқылы кәсіпорын тауарларды төмен баға бойынша өткізіп, бүның нәтижесінде нарықтың басым бөлігін жаулап алу мүмкіндігі туады. Бұл әдістің кемшілігі: сатып алушылардың төмен бағаға қалыптасып алуынан тауарлар бағасын жоғарылату қиындық туғызуы мүмкін.

Жабу сомасы әдісін қолдану өнім бірлігінің бағасын төмендетіп, нарықтағы салмақты кеңейтеді және әр түрлі табыс деңгейлерімен сатып алушылар санын көбейтеді.

Сондықтан: бағаларды  үлгілеу Қазақстандық кәсіпорындардың  бәсекелестік қабілетін жақсартады. Ол кәсіпорын үшін жаңа сатып алушыларды тартып, болжанған тауар айналымын жоғарылатып, пайданы өсіруге мүмкіндік береді. Зерттеушілердің бұл пікіріне біз де қосыламыз.

Кәсіпорын пайдасымен (табысымен) басқаруда оңтайлы стратегияны  таңдауда кәсіпорын дамуын болжау үшін маржиналдық табыс, өнім бірлігіне келетін маржиналдық табыс, залалсыздық көлемі, қауіпсіздік жиегі, маржиналдық табыс коэффициенті, қауіпсіздік аймағы, операциялық түтқаның күші, тұрақтылық қоры деген көрсеткіштер қолданады. Өнім шығару және табыс алу бойынша шаруашылық қызметтегі өндіріс факторлар қосылуының үздіксіз қайталанып отырған үдерісі экономикалық жеке бөлшектелген субъектілерінің шегінде жекешеленген қайта өндірісінің үдерісін сипаттайды. Қайта өндірісті іске асырудың маңызды элементі болып капитал айналымы табылады, яғни ақшалай, өндіріс және тауарлық нысандардың жүйелі ауысуы негізінде өндіріс және айналым салалары арқылы өндіріс факторлар құнының қозғалысы. Кәсіпорында капитал бір уақытта осы үш нысандарда да, яғни ақшалай ресурстарда, шикізат пен құрал-жабдықта, дайын өнімде іске асырылады.

Капитал айналымының  кезеңдерін мына үлгі бойынша көрсетуге  болады:

онда

Д - алғашқы авансталған  капитал;

Т- тауар;

П - өндіріс;

PC - жұмыс күші;

СП - өндіріс құралдары;

Т^/ - өндрістік өнім;ъ

Д^/ - алғашқыда авансталған көбейген капитал;

1,2,3 - айналымның жеке  кезеңдері (1 - өндіріс жағдайының  қалыптасуы;

2 - тауарларды жасау факторларының қосылуы;

3 - тауарларды өткізу мен табыс алу).

Капитал айналымының үдерісін бағалауда «капитал айналымы» деген ұғым қолданады. Капитал айналымы дегеніміз капиталдың айналымының үн кезеңінен өтуі, бұл үздіксіз қайталана беретін үдеріс. Капитал айналымының жылдамдығы өсе беретін болса бұл маржиналдық табысқа және кәсіпорынның қаржылық жағдайына оң жағынан әсер етеді. Маржиналдық табыстың капитал табыстылығының деңгейіне әсер үлігісі төменде көрсетілген (сурет 2).

Маржиналдық табыстың капитал  табыстылығына әсер ету үлгісі

Сурет 2

Сонымен қатар айналым  уақыты деген ұғым бар; бұл бастапқы ақшалай нысанға айналым, өндіріс және қайта айналым өндіріс және қайта айналм салалары арқылы ресурстардың қайтып келетін уақыты (кезеңі); айналым уақыты өндіріс уақытынан және айналым уақытынан тұрады. Маржиналдық табысты көбейту үшін, табыс пен кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсарту үшін айналым уақытын төмендету бойынша шаралар қолдану керек.

Капитал айналымын көлем  бойынша сипаттау үшін (айналымның жылдамдығы» деген көрсеткіш  қолданады. Айналым жылдамдығы ресурстар  айналымының бір жыл ағымында іске асырылатын санымен өлшенеді. Айналымдар саны мына үлгі бойынша анықталады:

N = O/t, онда

N - бір жылдағы айналымдар  саны;

О - қабылданған уақыт  бірлігі (мысалы, бір жыл = 12 ай);

t - ресурстар айналымының уақыты.

Яғни айналым жылдамдығы айналым уақыты арқылы есептеле алады.

Кәсіпорынның капиталы тиімді пайдалынылып оған пайда әкелуге тиісті. Оның табыстылғн жылдан жылға көбейтуге тиісті кәсіпорын басшылығы шаралар қолдану керек. Бұны маржиналдық табыс негізінде бақылау жүргізу арқылы іске асыруға болады. Капитал табыстылығының деңгейі өткізулердің табыстылығынан және айналмының қарқындылығынан тәуелді. Осы екі факторлардың шамалары өскен сайын қорытындылық нәтиженің мөлшері де өсе түседі. Кәсіпорынның ауыспалы, тұрақты шығындарының, ақшалай активтеріның, айналым және негізгі қорларының айналым жылдамдығы өсетін болса, ал айналым кезеңі қысқаратын болса, бұл кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайына әсери етеді. Маржиналдық табыс әдісте негізінде кәсіпкерлік қызметі нәтижелерінің тиімділігін жоғарылату жолдары төменде көрсетіледі, оның ішінде өндіріс көлемдерін оңтайландыру, өндіріс шығындарын азайту, ресурстар айналымының жылдамдығын жоғарылату; бүны сұраныс пен ұсынысты зерттеу арқылы, негізгі өндірістік қорларды және айналым қаражаттарын тиімді пайдалану, өндірістік үдерістің оңтайлы нұсқасын, кәсіпкерлік менеджменттің тиімділігін жоғарылату арқылы іске асыруға болады.

Тәжірибеде шешімді  қабылдау әс әрекеттердің бәсекелестік баламал нұсқасының бір қатарн салыстырмалық бағалау және ұйымның мақсаттарына жоғары деңгейдесәйкес келетін ең оңтайлы нұсқасын таңдау болып табылады. Дұрыс басқарушылық шешімді қабылдаудың алдында кәсіпорын қызметінің маңызды бағытн және мақсатын анықтау қажет. Дұрыс шешімді қабылдау үшін барлық баламалы нұсқалар бойынша болашақ шығындар арқылы ақпарат болуға тиісті.

Маржиналдық