Дәрістер ша "Педагогикаға"

                                                  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тақырып 14. Студенттердің жеке тұлғасын қалыптастыру.

1. Студенттердің жеке тұлғасын қалыптастыру
2. Ш. Уалихановтың тұжырымдамасы
3. Қазақ жастарының келбетін қалыптастыруда ЖОО-дағы бағыттары, тәрбие үрдісі

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Педагогика и психология высшей школы: Учебное пособие. – Ростов: Феникс, 2002. – 554с.
2. Основы педагогики и психологии высшей школы. Под редакцией академика АПН ССР А.В. Петровского7 м 1986 г.
3. Әбілхасымова Ә.Е. Студенттердің танымдық ізденімпаздығын қалаптастыру. Монаграфия. – Алматы: Білім 1994 – 199 б.
4. Абдулина О.А. Личность студента в процессе профессиональной подготовки // Выс. обр в Россий. 1993. № 3.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тақырып 15. Оқу – тәрбие процесін ұйымдастырудағы педагог іс - әрекетінің ерекшелігі.

1. Жоғары мектеп оқытушысының үш категориясы және атқаратын функциялары.
2. ЖОО – ның оқытушысының студенттермен қарым – қатынасы психологиялық мәселе ретінде.
3. Жоғары Мектеп оқытушысына қажетті қабілеттіліктер.
4. Жоғары мектеп оқытушысының кәсіби сапалық кызметін анықтайтын негізгі элементтер.

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Педагогика и психология высшей школы: Учебное пособие. – Ростов: феникс, 2002. – 554с.
2. Абдулина О.А. Личность студента в процессе профессиональной подготовки // Выс. Обр в Россий. 1993. № 3.
3. Ананьев Б.Г. Извранныепсихологичееские труды: В 2 т. / под ред Ананьев Б.Г. Мос. 2004 г.

 

Адам өмірінің барысының барлық кезеңінде –  туылған уақыттан бастап қаза болған уақытқа дейінгі уақыт аралығында ортаға беімделу процессі жүріп отырады. Бұл ұғым өмір ұғымынан еш бір айрмашылы  жоқ. Өмір сүрудің өзін ортаға бейімделу процессінсіз көзге елестету мүмкін емес.

Сонымен, ортаға беймделу процессі кезкелген тірі организмге тән. Бір айта кетерлігі адам жайғана  қарапайым организмнен ғана тұрмайды онда күрделі бйосоциологиялық жүйе бар. Осы себептерге байланысты адамның адамның ортаға беймделуінде үш негізгі функционалдық деңгейді алып қарастырған дұрыс. Олар: физиолоиялық, психикалық және әлуметтік.

 Ортаға беймделу  – бұл қоршаған ортаның ауыспалы  жағдайына қарамастан организмнің  өмір сүруіне мүмкіндік беретін динамикалық процесс. Нақты осы ортаға беймделу процессі организмнің үнемі ауыспалы ортада өмір сүруіне мүмкіндік беріп келген ұзақ эвалюсиялық дамудың негізінде қалыптасқан процесс.

 Осы ортаға  беймделу процессінің негізінде  гемостаздың сақалуына қол жеткізіледі. Бұл байланыстың нәтижесінде ортаға бейімделу процессі организмнің қызмет етуін ғана сақтап қоймайды, сонымен қатар «органим – орта» жүйесінің теңдігін сақатап қалады. Оортаға беймделу процессі «организм – орта» жүйесінде елеулі өзгерістер болған сайын үнемі өзін - өзі жүзеге асырып отырады. «Организм - орта» жүйесінде елеулі өзгерістер болған жағдайда ортаға беймделу процессі организмді жақсы физиологиялық қызмет атқарнуға және іс - әрекеттік жауап қайтаруға  мүмкіндік беретін жаңа гемосттатйкалық күйге алап келеді.  Организ мен орта қаншалықты статстикалық емес динамикалық күйде тұрса олардың ара – қатынасы үнемі өзгерісте болады, сонымен қатар ортаға беймделу процессі үнемі жұріп отырады.  

 Жоғары айтылғандар  кез – келген организмге оның ішінде жануарлар мен қатар адамдарға да тән процесс. Адамның мұндағы бар ерекшклігі «индивид - орта» жүйесіндегі оның адекватты қатынасы, мұнда психикалық ортаға бейделу процессінің орыны ерекше. 

 Психофизиологиялық  процесс өз құрамына психикалық  беймделу процессін қосқан толық процесс.  Бұл процесс өзіне  мына екі аспектіні біріктіреді:

1. Индивиттің қоршаған ортамен қатынасын жетілдіріп отыру.
2. Психикалық және физиологиялық  ерекшеліктердің ара қатынасындағы адекватты сәйкестілікті қалыптастыру.

Қоршаған ортаға беймделу  - бұл процесс организмнің өзн - өзі жүзеге асыруының барысында олардың қызмет етуінің ең жоғары дәреже де ұстап тұруына мүмкіндік береді. 

«адам – қоршаған орта» жүйесінің теңдігіннің  кез – келген бұзылуында индивидке  психикалық не физиологиялық қажеттіліктердің жетпеуіне байланысты туындайды және қажеттіліктердің жүйеге қарам – қайшы келуі қорғаныс дабылының пайда болуының көздері болып табылады.

Қорғаныс дабылы былай белгіленеді: 1) белгісіз қауіпті  сезіну, 2)  чувство диффузного опасения и тревожного ожидания, 3) белісіз алаңдаушылық – психикалық стреске күштіріек ықпал ететін механизм көрініс береді. Бұлар қорғаныс дабылынның орталығы болып табылатын және жайсыздық пен қауіптің дабылы болып табылатын қорқыныш сезімдерінің жиынтығынан шығады.  

 

1. Ортаға бейімделу барысындағы қорғаныс типтері

Психикалық  беймделу барысында бірнеше психикалық беймделу типтері бар:

1) Қорғаныс дабылын  шақырушы факторларды сезіну  және қарсыласу.

2) Белгілі бір  ықпал етуші қорғаныс дабылдарын  қабылдау.

3) Қажеттіліктердің  төмендеуі.

4) Концептуализация.

Бірінші курыс студенттерінің жоо  – ға бейімделунде кездесетін қиындықтары.

І-курста студенттердің оқуға, келешек мамаңдығына, «өзін-өзі» табуға деген белсенді қатынасы қалыптасады. Жоғары оқу орнында студенттер қатар екі бейімделу процесін өткізеді: оқу процесі мен әлеуметтік-психологиялық процесті.

Оқу процесініц шарттарына, ұйымдастырылуына, құрамы мен сипатына үйрену.

Академиялық топқа, ішінарлық қарым-қатынасқа жеке өзіндік стильді және жолдастармен қарым-қатынасты қалыптастыру деген сөз.

I курс студснттерінің оқу өміріне деген дайындығы әртүрлі болады. Көп студенттер өз бетінше жұмыс жасау саласында қиындықтар шегеді. Лекцияларды конспектілей алмау, берілген фактіні өз көз-қарастарының тұрғысынан түсінбеу. Осы жерде тәлімгер рөлінің маңыздылығы айқын көрінеді. Тәлімгер топты, ұжымды «жасау» керек, студенттердің өз бетінше жұмыс істеуі деген жаңаша әдістерді үйрету, студенттердің оқу жұмысын бақылауы керек.

Студенттердің ЖОО – на әлуметтік  психологиялық және оқу процессіне бейімделуі.

Бірінші курыс  Студенттердің бейімделуі II семестрдің соңы мен III семестрдің басында аяқталады. Жалпы студенттердің оқу барысындағы бейімделуін психологтар былай сипаттайды: 1 - ші курста 3 бейімделу процесі журеді.

2 -ші  курстан — 3 - ші курсқа қарағанда оқу жұмысының «қайнауы».

3 - курста — мамандану процесімен байланысты ғылыми жұмысқа деген қызығушылықтың тереңдеуі, түрлі қызығушылықтардың азаюы, кемуі. 

4 курста — өз мамандығымен оқу өндірістік іс - тәжирібеде тәжірибе жүзінде танысуы.  Студенттер көптеген өмірлік құндылықтарды қайта қарастырады. Әрі рухани, мәдени қарым- қатынасы өзгереді. 

5 курста — жоғары оқу орнын жақын арада бітіруінің  мүмкіндігі, келешек кәсіби мамандығына тожірибесінің  қалыптасуы, студенттік өмірдің ұжымдық формаларыиан алшақтауы. 

Студенттік  тұлғаны  психологиялық - педагогикалық  тұрғыдан сипаттағанда әлеуметтік - мәдени ортаның деңгейін назарға алу керек, студент оқып жүрген кездегі тарихи кезеңді, сол ұрпақтың ерекшелігін, жыныс ерекшелігін ұлттық салт - дәстүр, өмір сүру деңгейін ескеру қажет. Осының бәрі бүгінгі  таңда актуалды мәселе болып табылатын жастар туралы арнайы әлеуметтік, психологиялық, педагогикалық проблема ретінде айтуға мүмкіндік береді.

Студенттердің жас және дара ерекшеліктерін айта отырып, олардың жеке тұлғаның өзегі (стержи) оның мақсаттылығы мен бағыттылығы, оның ішінде ең алдымен болашақ маманның кәсіби сапасын анықтайтын қоғамның саяси, экономикалық және әлеуметтік құрылымы екендігін естен шығармау керек.

Жоғары оқу  орнында білім алудың алғашқы кезеңдерінде  студент оқу -тәрбие процесінің объектісі ретінде көбірек әрекет етеді. Бой үйрету барысында ол жаңа шарттар мен  міндеттерді игеруі шарт. Іздемпаздық жұмыс көлемі мен мәнінің артуы, жаңарту сипатынддағы оқу танымдық қызметтен оның жемісті түрлеріне көшу, ынта ықыластың пайда болуы және оқу зерттеу қызметіне қатысу студенттің оқу-тәрбие процесінің субъектісі екендігінің айғағы.

17-18 бен 25-26 жас  аралығын психологияда екінші  жастық шақ деп атайды, ересек  адамдардың әлеміне кіру шағы. Студент үшін бұл шақ – тұлға әрі жоғары маман иесі болып қалыптасу кезеңі. Психолог Б.Г.Ананьев студенттік жасты былай сипаттайды: Бұл жаста ахлақтық және эстетикалық сезімдер белсенді дамиды, ересек адамға тән азаматтық, қоғамдық-саяси, кәсіби-еңбектік функциялардың пайда болып, нығаюы байқалады, мектеп жасынан студенттік жасқа өту уақытында интелектуалды, физикалық күштердің дамып жетілуіне байланысты студенттің сұранысы артады. Бірақ, осы сұраныстарын жүзеге асыру жолында уақыттың, әрі экономикалық мүмкіндіктердің жетіспеуі қайшылықтарды туғызады. Студенттің дербес іс-әрекеті жатақханаға орналасқан және қаржы қорын жаратып, жұмсағанда, өз уақытын дұрыс пайдалануда көрініс табады. Студенттік шақта жастар осы жасқа тән өздеріне деген сенімділігі мен албырттықпен көптеген қоғам қабылдаған құндылықтарды, қатып қалған ережелерді, өмір сүру қағидаларын сынай бастайды. Бұрын күдік туғызбаған мәселелрдің бәрін қайтадан, басынан сын көзбсн қарастыру - студенттерге тән ерекшеліктердің бірі болып табылады. Студенттердің осы бір сын көзбен қарау іс-әрекеті кейде көрініс болса, көп жағдайда негізсіз болып табылады. Себебі, болып жатқан құбылыстарды бағалауға өмір тәжірибесінің жетіспеуінің нәтижесінде ақылсыз, негізсіз сынға әкеледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріс бақылау сұрақтары

1. Жоғары мектеп ұғымын қалай түсінесің
2. Мақсат дгеніміз не?
3. Педагогикалық мақсат дгенңміз не?
4. Жоғары білімді дамытудың дүние жүзілік тенденциялары
5. Жоғары мектеп психологиясы  тарихына қысқашы шолу
6. Білікті маман даярлау бүінгі күннің өзекті мәселесі
7. Қазақстандағы жоғары оқу орындарында білім берудің қалыптасуы мен дамуы. Қазақстандағы білім беру жүйесі
8. Психологя ғылымының қоғамдық әлуметтік рөлі
9. Ғылыми психологиялық зерттеулер
10. Жоғыры мектеп психологиясы пәнінің мақсат міндеттері және негізгі ұғымдары
11. Студенттердің жоғары оқу орынына әлуметтік -  психологиялық бейімделуі, негізгі психологиялық ерекшеліктер
12. Студенттермен жүргізілетін тәрбие жұмыстары.
13. Тәлімгер жұмысының мазмұны
14. Жоғары мектептерде оқу процесін ұйымдастырудың формалары
15. Дидактика – оқыту теориясы
16. Семинар сабақтары және сабақтың сапалығын анықтайтын көрсеткіштері
17. Студенттің өіндік жұмыстарын ұйымдастыру
18. Студенттің өзіндік жұмысы және типтері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 –  ші межелік бақылау сұрақтары

1. XX ғасырда жоғары оқу орындарындағы жоғары мектеп психологиясының орыны мен мәні
2. Ежелгі дәуірлердегі психологиялық ой – пікірлер, қайта дәуір ойшылдарының психологиялық көзқарастары
3. Білікті мандан даярлаудың әлуметтік – эканомикалық орны мен рөлі
4. Қазақстандағы жоғары оқу орындарында білім берудің қалыптасуы мен дамуы
5. Жоғарғы Оқу Орынында оқытудың мақсаты
6. 6.Шығармашылық жұмыстардың тәжірибесі, шығармашылық іс - әрекеттердің кезеңдері