Шпаргалка по "Истории"

 

Вясной 1932 г. у рэспубліцы адбыўся новы ад-ток сялян з  калгасаў. Распалася не менш як тысяча гаспадарак. Выхад з калгасаў з'явіўся рэакцыяй сялян на голад, які ахапіў краіну у 1932 - 1933 гг. Масавы голад абышоў рэспубліку, хаця і тут многія сяляне засталіся без хлеба, які сілай  канфіскоўваўся у іх праз калгасы.

 

У гады другой пяцігодкі  калектывізацыя у Беларусі завяршылася. У калгасах было абагульнена 96 % па-сяўной плошчы. Для забеспячэння калгасаў тэхнікай былі створаны машынна-трактарныя станцыі (МТС), а пры іх палітаддзелы, якія строга праводзілі партый-ную  лінію у калектывізацыі. Першая МТС  у БССР пачала дзейнічаць у Койданаве (Дзяржынску). У 1935 г. II Усесаюзны з'езд  калгаснікаў прыняў прыкладны Статут сельскагаспадарчай арцелі, які гарантаваў існаванне асабістай падсобнай  гаспадаркі калгаснікаў і гэтым  самым даваў ім некаторую палегку.

Вынікі правядзення індустрыялізацыі і калектывізацыі:

 

І 1. Створана матэрыяльна-тэхнічная  база у прамыс-л~овасці і сельскай гаспадарцы для будаўніцтва новага сацыялістычнага ладу у БССР (было пабудавана гра-мадства, якое сучасныя вучоныя характарызуюць як «дзяржаўны сацыялізм»).

 

2. Праявіўся небывалы  працоўны энтузіазм люд-зей, які  быў выкарыстаны дзяржавай для  выканання задачы мадэрнізацыі (ператварэння) грамадства.

 

З.Пашыралася колькасць гарадоў  і гарадскога на-сельніцтва.

 

4. Усталявалася адзіная  дзяржаўная ўласнасць на сродкі  вытворчасці.

 

5.Палепшыліся матэрыяльныя  ўмовы жыцця.

 

6. Дасягнуты высокі ўзровень  адукацыі, навукі, культуры.

 

 

44. Заходняя Беларусь пад уладай Польшы. Уваходжанне Заходня Беларусі ў склад СССР і БССР.

 

У 1921 г. на Рыжскіх мірных перагаворах Полынчы пры дапамозе Антанты ўдалося далучыць да сваей  дзяржавы заходнюю частку Беларусі (Гродзенскую, усходнія паветы Віленскай і заходнія наветы Мінскай губерняў). У Заходняй Беларусі пражывала 4,6 млн чалавек, з іх 85 % -- у весцы і 15 % -- у горадзе. Кіруючыя колы Польшчы разглядалі Заходнюю Беларусь толькі як крыніцу таннай сыравіны, рабочай сілы і рынак  збыту для польскай прамысловасці. Ак-рамя таго, у планах Польшчы ей прызначалася роля ваеннага плацдарма  у выпадку вайны з СССР.

 

Новыя фабрыкі і заводы у Заходняй Беларусі не будаваліся. Большасць прамысловых прадпрыем-стваў  дробныя фабрыкі і заводы займаліся  перапрацоўкай прадуктаў сельскай гаспадаркі і не-каторых відаў  мясцовай сыравіны. Пераважалі хар-човая  і дрэваапрацоўчая галіны прамысловасці. Рабочыя працавалі па 12 - 14 гадзін, а атрымлівалі зарплату у 1,5 - 2 разы меншую, чым у цэнтральных раенах Польшчы. Па-драпежніцку знішчаліся прырод-ныя багацці Заходняй Беларусі, плошча лясоў змян-шалася, асабліва бязлітасна знішчалася Белавежская  пушча. Больш за 80 % насельніцтва Заходняй Беларусі займалася сельскай гаспадаркай. Але у сялян было мала зямлі, і  таму у пачатку 20-х гг. польскі  ўрад праве'ў зямельныя рэформы, якія ўключалі: продаж праз Зямельны банк часткі памешчыцкай зямлі дробнымі надзеламі — парцэлямі, камасацыю  — звяд-зенне у адзін надзел дробных сялянскіх палосак з  адначасовым высяленнем на хутар. Польскі  ўрад пачаў засяляць беларускія землі  ваеннымі каланістамі-асаднікамі, большасць  якіх складалі польскія афіцэры і  ўнтэр-афіцэры. Яны атрымлівалі бясплатна  або за невялікую цану зямельныя  ўчасткі па 15 45 га. Памешчыкі, кулакі і асаднікі жорстка эксплуатавалі  сялян, якія бяднелі і масава разараліся. Многія з сялян выязджалі у  пошуках лепшай долі у краіны Заходняй Еўропы, ЗША, Канаду. Працоўныя Заходняй Беларусі цярпелі жорсткі на-цыянальны  прыгнет і поўнае палітычнае бяспраўе. Бе-ларусаў не жадалі лічыць нацыяй. Ажыццяўлялася гвалтоўная паланізацыя  беларускага насельніцтва: закрываліся  існаваўшыя дагэтуль беларускія школы, настаўніцкія семінарыі, якія з’яўляліся базай падрыхтоўкі педагогаў  для гэтых школ, спыняліся выданні  беларускіх газет, забаранялася ўжыванне бе-ларускай мовы у дзяржаўных установах. Да гэтага да-баўлялася релігійная нецярпімасць польскіх улад да праваслаўнай болынасці беларускага насельніцтва. 3 500 існаваўшых у Заходняй Беларусі праваслаўных цэркваў болып за 300 былі ператвораны у каталіцкія касцелы.

 

Працоўныя Заходняй Беларусі не мірыліся са сваім цяжкім становішчам, вялі барацьбу супраць прыгнятальнікаў. У першыя гады польскага панавання  барацьба набыла партызанскі характар. Партызаны спальвалі маенткі  памешчыкаў, сядзібы асаднікаў, рабілі налеты на паліцэйскія ўчасткі. У  нацыянальна-вызвален-чым руху існавалі два напрамкі: рэвалюцыйна-вызва-ленчы  і нацыянальна-дэмакратычны. Рэвалюцыйна-выз-валенчы  напрамак узначальвала Камуністычная  партыя Заходняй Беларусі (КПЗБ), створаная  у 1923 г. Кіраўніцтва КПЗБ вяло лінію  на далейшае разгортванне партызанскага  руху і давядзенне яго да змены  палітычнай улады у Заходняй Беларусі. Арганізатарамі рэвалюцый-нага руху былі: I. Лагіновіч, С. Прытыцкі, В. Царук, В. Харужая  і інш. Пад арганізацыйным уплывам  КПЗБ у 1925 г. аформілася масавая палітычная арганізацыя -Беларуская сялянска-рабочая  грамада (БСРГ) на чале з вядомым  беларускім вучоным, грамадскім дзеячам  Б. Тарашкевічам. Яе праграма ўключала наступныя патрабаванні: самавызначэнне Заходняй Беларусі, ства-рэнне рабоча-сялянскага ўрада, перадача зямлі сялянам без  выкупу. Урад Пілсудскага разграміў  Грамаду, кінуўшы у турму некалькі соцень актывістаў.

 

Летам 1935 г. пачалося буйное выступленне нарачанскіх сялян-рыбакоў, у якім удзельнічала каля 5 тыс. чалавек. Прычынай паслужылі спробы ўлад пазбавіць  сялян права лавіць рыбу. Кіравала барацьбой рыбакоў КПЗБ. Барацьба нарачанскіх рыбакоў вялася аж да 1939 г. У канцы 30-х гг. пачаўся спад рабочага і сялянска-га руху. Гэтаму садзейнічаў неабгрунтаваны роспуск  у

 

1938           г. Выканкамам Камінтэрна КПЗБ. Роспуску КПЗБ папярэднічалі  сталінскія рэпрэсіі у 1936 - 1937 гг. яе кіруючых работнікаў. У  ліку арыштаваных былі чле  ны ЦК КПЗБ I. Лагіновіч, А. Славінскі,  А. Алыпэўскі, В.Харужая, дзесяткі  актыўных дзеячаў нацыянальна-вызваленчага  руху.

Сваей упартай барацьбой  працоўныя Заходняй Беларусі засведчылі імкненне да ўз'яднання з Савец-кай  Беларуссю, кансалідацыі у адзінай  дзяржаве.

Лес Польшчы  вырашыла заключэнне 23 жніўня 1939           г. пакта аб ненападзе паміж СССР і Германіяй, які быў дапоўнены  сакрэтнымі пратаколамі, па якіх тэрыторыя  Польшчы падзялялася на  сферы  уплы ву СССР  і   Германіі.   Устанаўлівалася, што   мяжа гэтых  сфер павінна праходзіць па лініі  рэк Нарэў, Буг,  Вісла,  Сан.  Заходняя Беларусь і  Заходняя Украіна  прызнаваліся сферай інтарэсаў СССР. Пратаколы, як і  заключаны 28 верасня 1939 г. дагавор аб дружбе і граніцы    паміж СССР і  Германіяй, з'яўляліся грубым парушэннем    правоў польскага  народа     на  самавызначэнне,   хоць  аб'ектыўна аднаўлялі     нацыянальныя  правы  беларускага    і ўкраінскага народаў, парушаныя  ўмовамі   Рыжскага дагавора 1921 г. 17 верасня 1939 г. савецкія войскі ўступілі у Заходнюю    Беларусь і  к канцу месяца поўнасцю занялі яе. Пачаліся палітычныя і сацыяльна-эканамічныя  пераўтварэнні.

45. Грамадска-палітычнае жыццё ў БССР (1928-1941 гг.)

Прыход Сталіна да ўлады  суправаджаўся спынен-нем НЭПа і  замацаваннем адміністрацыйна-камандных  метадаў кіравання грамадствам. Умацоўваецца рэжым асабістай улады, ці культу асобы. (Культ особы -узвялічванне ролі аднаго чалавека, прыпісванне  яму вызначальнага уплыву на ход  гістарычных падзей.) Па-становы  вышэйстаячых органаў падлягалі  абавязкова-му выкананню ніжэйстаячымі. Бюракратычны апарат узвысіўся над  грамадствам. Грамадскія арганізацыі  арыентаваліся на выкананне распараджэнняў партый-ных органаў. Саветы стваралі бачнасць улады народных мае. Вялікі урон панеслі прафсаюзы: іх тэрытарыяль-ныя  Саветы былі скасаваны. У той жа час  павялічвалася роля Народнага камісарыята  ўнутраных спраў (НКУС), які стаў выкарыстоўвацца для распраў  з тымі, чыя пазіцыя супрацьстаяла  сталінскай. У рэспубліцы ўста-ляваўся  таталітарны рэжым. (Таталіпгарны рэжым -форма дзяржаўнай улады, пры якой ажыццяўляецца поўны кантроль над  усімі сферам! жыцця грамадства, забаронены дэмакратычныя арганізацыі  і ліквідаваны канстытуцыйныя правы  і свабоды грамадзян.)

 

У 1936 г. была прынята Канстытуцыя  СССР і па яе узоры у 1937 г. Канстытуцыя  БССР, у якіх аб-вяшчалася пашырэнне  дэмакратычных свабод. Ад-нак канстытуцыйныя нормы мелі чыста дэкларатыў-ны характар, не ўздзейнічалі на паўсядзеннае жыцце. Закон абвясціў роўныя палітычныя правы  для ўсіх грамадзян, у тым ліку права выбіраць і быць абра-ным. Але  выбары у Вярхоўны Савет БССР і  мяс-цовыя Саветы дэпутатаў працоўных  праходзілі на безальтэрнатыўнай аснове.

 

Магутны ідэалагічны апарат, што ахапіў сваім уздзе-яннем  практычна усе грамадства, аказаў значны ўплыў на людзей, многія з  якіх шчыра верылі у правільнасць такога шляху развіцця. Але ні адзін  з таталітарных рэ-жымаў не можа мець у сваей аснове толькі веру. Асаблівае значэнне набылі тэрор, рэпрэсіі. Жорсткасць стала нормай жыцця савецкага  грамадства. Рэпрэсіі былі патрэбны кіруючаму  колу па шматлікіх прычынах. Яны  дазвалялі спісваць на «ворагаў народа»  пралікі у эканоміцы і сацыяльнай палітыцы, давалі мільены бяс-платных  рабочых, стваралі атмасферу страху, што заглушала спробы супраціўлення, знішчалі палітычных праціўнікаў.

 

Беларусь стала адной  з першых ахвяр рэпрэсій, якія разгарнуліся у рэспубліцы ужо у 20-я гг. і  не спыняліся да пачатку Вялікай  Айчыннай вайны, а за-тым працягваліся і у пасляваенныя гады.

 

Рэжым асабістай улады  не мог ужыцца з самас-тойнасцю рэспублікі ні у эканамічнай, ні у куль-турнай галінах, з вылучэннем і актыўнай дзейнас-цю мясцовых кадраў. Таму у  перыяд «штурмаў» індустрыялізацыі і калектывізацыі разам з націскам на сялянства адбыуся удар па нацыянальнай інтэлігенцыі, якая была абвінавачана у «правым ухіле». На беларускую інтэлігенцыю быў навешаны ярлык  «нацыянал-демакратызму». Пад «нацыянал-дэмакратызмам» разумелі варожую ідэалогію і  прак-тыку у многіх установах, якая мела сваей мэтай «рэс-таўрацыю капіталізму» у рэспубліцы. Першымі у на-цыянал-дэмакратызме былі абвінавачаны 3. Жылу-новіч, У. Ігнатоўскі. Лес іх склаўся трагічна. Не выт-рымаушы  цяжару абвінавачвання, яны скончылі жіцце самагубствам. Вяршыняй сфальсіфікаванай кампаніі супраць «нацдэмаў» стала  сфабрыкаваная справа Са-юза вызвалення Беларусі (СВБ). У 1931 г. за прына-лежнасць да СВБ было асуджана 90 чалавек, галоў-ным  чынам работнікаў культуры, навукі, мастацтва. Роля кіраўніка СВБ адводзілася  народнаму пісьменніку Янку Купалу. Але паэт не даў магчымасці справакаваць сябе і, вярнуўшыся дахаты пасля чарго-вага допыту у лістападзе 1930 г., зрабіў спробу сама-губства.

 

У 1937 г. была сфабрыкавана справа аб аб'ядна-ным антысавецкім падполлі на Беларусі на чале з кіраўнікамі  рэспублікі М. Гікала (сакратар ЦК КП(б)Б), А. Чарвяковым (старшыня ЦБК БССР), М. Галадзедам (старшыня СНК БССР). У  вышку чыстак і рэпрэсій колькасць  партарганізацый рэспублікі скарацілася  амаль напалову.

 

Новы ўздым хвалі рэпрэсій назіраўся з восені 1939 г., пасля  ўваходжання Заходняй Беларусі у  склад БССР. У гэтых абласцях былі высланы ва ўсходнія рае'ны СССР цэлыя  трупы насельніцтва — служачыя былога дзяржапарату, паліцыі, арміі, гандляры, леснікі, рамеснікі з сем'ямі.

 

Пытанне аб тым, колькі жыхароў  Беларусі пацяр-пела ад палітычных рэпрэсій, не высветлена і да се'н-няшняга дня. У літаратуры е'сць розныя лічбы. Агуль-ная лічба ахвяр сталінізму, на думку некаторых дас-ледчыкаў, складае на Беларусі 600 — 700 тыс. чалавек.

 

Такім чынам, грамадска-палітычнае жыцце у кан-цы 20-х -- 30-я гг. характарызавалася  ўсталяваннем таталітарнага палітычнага  рэжыму. У працэсе бараць-бы за ўладу  і накірункі сацыяльна-палітычнага  раз віцця краіны пацярпела шмат непавінных людзей з ліку партыйных  і дзяржаўных кіраўнікоў, дзеячаў  літа-ратуры і мастацтва, сціплых  працаўнікоў. У той жа час людзі  працавалі, будавалі, марылі, клапаціліся  аб сваім будучым і лесе сваіх  дзяцей.

46. Пачатак Вялікай Айчыннай вайны. Акупацыя Беларусі.

 

22 чэрвеня 1941 г. гітлераўскія  войскі ўварваліся у межы Савецкага  Саюза. Дзякуючы падрабязнай інфармацыі, сабранай на тэрыторыі рэспублікі  з дапа-могай агентурнай сеткі,  вораг наносіў дакладныя удары  па аэрадромах, скапленнях ваеннай  тэхнікі. Часці Чыр-вонай Арміі  неслі велізарныя страты. Удар  групы армій “Цэнтр” прынялі  на сябе арміі Заходняй асобай  ваеннай акругі. Насмерць стаялі  на сваіх рубяжах пагранічнікі. За тыдзень бае’ў байцы пагранічнай  заставы лейтэнанта А. Кіжаватава, што знаходзіліся у заходняй  частцы Брэс-цкай крэпасці, знішчылі  каля батальена гітлераўцаў. А.  Кіжаватаў загінуў як герой.  Сем атак, адна за другой, адбіла  застава пагранатрада на чале  з лейтэнантам В. Усавым. Лейтэнанта  пяць разоў ранілі, але ен працягваў  кіраваць боем. Лейтэнант В. Усаў  пасмяротна ўдастоены звання  Героя Савецкага Саюза.

 

Гераічна трымаліся абаронцы Брэсцкай крэпасці. Штаб абароны ўзначаліў  капітан I. Зубачоў і палкавы камісар  Я. Фамін. Ім давялося абараняць цэнтраль-ную  частку крэпасці. Абаронай Усходняга  форту кіраваў маер П. Гаўрылаў.

 

Толькі нямногім абаронцам  удалося вырвацца з крэпасці і  прадоўжыць барацьбу з фашыстамі. Боль-шасць  з іх пазней падверглася сталінскім рэпрэсіям.

 

Нягледзячы на ўпартае  супраціўленне, савецкім войскам не удалося ўтрымаць Мінск. Стойка трымалі  абарону 64-я, 100-я, 108-я стралковыя дывізіі. Але гераізм воінаў не мог кампенсаваць адсутнасці рэ-зерваў і прадуманай сістэмы абароны. Сілы былі няроўныя, і 28 чэрвеня нямецкія танкі прарвалі абарону, ўварваліся у Мінск. У акружэнні  праціўнікі аказаліся 11 баяздольных  злучэнняў. Тэта пазбавіла магчымасці стрымліваць націск праціўніка у  цэнт-ральнай частцы Беларусі.

 

Адступаючы на ўсход, часці  Чырвонай Арміі працягвалі весці  цяжкія абарончыя баі. У пачатку  ліпеня арганізуецца лінія абароны  па Заходняй Дзвіне і Дняп-ры. Ўпартае  супраціўленне ворагу было аказана  пад Ор-шай, дзе 14 ліпеня ўпершыню ўступіла у бой батарэя рэ-актыўных мінаметаў (камандзір—капітан I. Флераў). Каля тыдня  цягнуліся баі за Віцебск. 23 дні  савецкія войскі стрымлівалі націск танкавай групы у раене Магілева. Больш месяца ішлі баі за Гомель. Толькі 19 жніўня ца-ной вялікіх страт  гітлераўцам удалося захапіць горад.

 

У канцы жніўня была акупіравана  ўся тэрыторыя Беларусі. Адказнасць за тэта нясуць перш за усе Сталін і  яго бліжэйшае акружэнне. Але  ўсю віну несправядліва ўсклалі  на кіраўніцтва Заходнім фронтам. Яго  каман-дуючы Д. Паўлаў і некаторыя  іншыя военачальнікі былі асуджаны і расстраляны. Разам з тым  двухмесячныя абарончыя баі не дазволілі  праціўніку рэалізаваць план «маланка-вай  вайны».

 

Прычыны няўдач у пачатковы  перыяд вайны:

 

Да пачатку вайны праціўнік  меў колькасную і якасную перавагу у жывой сіле, артылерыі, развед-

 вальнай інфармацыі.

На Германію працавала  болынасць краін Заходняй Еўропы, і у яе была перавага у матэрыяль-

 ных сродках вядзення  вайны.

Нямецкая армія была добра  падрыхтаваная, поўнасцю ўкамплектаваная  і  аснашчаная навейшай

 тэхнікай, мела вопыт  сучаснай вайны.

Сталін ігнараваў верагоднасць нападу фашысцкай Германіі на СССР. У данясеннях савецкіх раз-

 ведчыкаў, што наступал! у Маскву, называл! Тэрміны   ўварвання, аднак Сталін не  прымаў іх пад увагу і разглядаў  як правакацыйныя. Ен верыў  свайму парт неру па дагаворы  аб дружбе і граніцы.

Савецкія войскі не былі прыведзены у баявую гатоўнасць.

 

Савецкія войскі былі расцягнуты ўздоўж фронта і у глыбіню, і нямецкія, зжатыя у тры ўдарныя