Кәсіпорынның бизнес -жоспар ұйымдастыру

10. Күнтізбектік жоспар.

Бизнес –  жоспардың бұл бөлімі өзінің атына (жоспар) сәйкес және келесі кезеңдер әрекетін анықтайды:

1. Күткен қаржының уақытын қояды;
2. Күнтізбекке байланған бүкіл маркетингалық әрекеттерді анықтайды;
3. Өндіріс бағдарламасын көрсетеді және сатылымның керекті көлемін қамтитын, кестесін көрсетеді.

Осы күнтізбекті  жоспар, кәсіпорынның қызметінің жүйелік  бақылауын қамтамасыз етеді. Компания үшін ол өте маңызды.

Күнтізбекті жоспарда негізгі орында өндірістік жоспар тұрады. Бұл бөлімде бөлме, қызметшілер, қондырғылармен байланысты сұрақтар қарастырылады.

Өндірістін  жоспардан бөлек, күнтізбелік жоспарға ұйымдасу жоспары да қосылады. Ұйымдасқан жоспарды бөлек бөлімде көрсету  үшін, жаңа ұйымдар ашылу қажет. Ол келесі сұрақтарға жауап беру керек: жобаның ұйымдастырылған құрылымы, жұмысшылардың негізгі істейтін қызметтері, қызметшінің құрылымы.

11. Жобаның тиімділігі мен қаржы ресурстарының есепті қажеттілігі.

Егер бизнес – жоспардың құрылуының келесі мақсаты  – бұл қаржы ресурстарын алу  болса, онда бұл бөлім керекті  қажеттілігін және ресурстардың ретті пайдалануын анықтайды. Қаржыландырған жағдайда есептемелер қозғалысы неше қайтару ретін көрсетеді.

12. Қосымша айқындаушы.

Бизнес –  жоспардың бұл бөлімі мынандай құжаттарды енгізу керек: текст бойынша жүргізілу, библиография, қосымша құжаттар, сызба мен кестелер, патенттер, лицензиялар, авторлық құқық және ортифинаттар.

Бизнес –  жоспардың шамалы білім құрылымынан  алып көрсек, онда бизнестің жеке құрылымын  құруға болады: өндірістің ерекшеліктері, сатылымның жақсы жеңістері, қаржылық жағдайының ерекшеліктері, нарық ерекшелігі.

Бизнес –  жоспардың өңделуі кезінде келесі факторларды ескеру керек:

1. Потенциалдық инвесторлардың талаптарын тіркеу. Егер инвесторлар бас қосып жүмыс істегісі келсе, онда бірінші кезекте, олар бизнес – жоспардың төрт тармағына назар аударады:

- Басқару ұжымы;

- Жобаланған және үделі көрсеткіштер;

- Өнім;

- Маркетингалық жоспар.

Инвестор әр қашан басқару ұжымына үлкен  маңыз береді, себебі ол, кәсіпорын  үшін маңызды шешімдер қабылдайды. Сондықтанда, әрбір сәтсіздік пен сәттілік өзара тығыз байланысты кәсіпкердің басынан өтсе, онда ол оның тәжіриебесіне, тұлғасына және денінің саулығана байланысты.

Басқару ұжымында техникалық, концептуалдық, және тәртіптік  ерекшеліктерінің гармоникалық үйлесуі  қажет. Себебі, осылар өндірістің ұйымдасуында, өнім жеткізуінде, қызмет көрсетуінде көрінеді.

Бизнес –  жоспарда тілге ынта салып, басқару  ұжымының күшті жақтарын көрсете  білу керек. Қатал құрылған құрылымы бар кәсіпорын аз уақыт ішінде өз мақсаттарына жетіп, үлкен табыстарға жетеді.

2. Қаржы мәселесінің әсерлігін тіркеу.

Бизнестің сәтті  жүруі үшін бар құралдардың қажеттілігін анықтап, шығындарды болжау керек. Сатылымдардың  сараптамасын істеп, табыс мақсатының тегін білу керек.

Сондай –  ақ алдын – ала баланс істеу  қажет – кәсіпорынның әр сәттегі жағдайын көрсететін белсенді және белсенді еместерінің бәрін тізімдеу керек.

Бизнес –  жоспардың құжаттарына кіретін  қаржылық болжауларды дұрыс ойластырып және жоспарлап қою керек. Өңдеу  жұмысы үшін көп уақыт берілу тиіс. Қаржы сұрақтарын кәсіпкер өзі қарастырады, ал инвестор ол туралы білу керек.

Қаржы сұрақтарының тұрақсыздығынан, кәсіпкерден инвестор айналып кететін жағдай туындамау  үшін, бизнес – жоспарға келесі болжамдарды  енгізу керек:

1. Баланс;
2. Табыс пен шығынды болжау;
3. Ақшаның қозғалысының болжамы.

Келіп түскен тауарлардың  бүкіл жүйесінің құнын ұмытпай, саудалық тұрғыларды дұрыс есептеуге  тырысу керек.

4. Өндіріс, өнім, және қызмет көрсетудің тіркелуі.

Егер кәсіпкер капиталдың жаңа көзін еліктіргісі  келсе, онда тауар мен қызмет көрсету  ақпараты өте маңызды. Сондықтан, тауар мен қызмет көрсетудің сапалы мінездемесін және басқа ұқсас тауар мен қызмет көрсетулерімен салыстырғандағы нақты басымдығын тапқылау керек.

Кәсіпкерге  бұйым құнын көтеретін, басқаларға қарағанда басымдырақ болатын, әр бір жақсы сапалы мінездемені суреттеуге тырысу керек.

Өнімнің өмірлік  кезеңін жазып беруге болады немесе оны инвесторға түсіндіру.

Тіпті, қиын емес кесте жасап, оны бизнес – жоспарға қосуға болады. Бұл ой – пікірлерге көркемдік қосады. Табыс түсіруге мүмкіндік беретін және экономикалық кезеңге әсер ететін уақытша факторларды қосуға болады.

Дайындық мезгілі  – өрлеген маркетингалық зерттелулер  – сату бастамасы мен өрлеу  кезеңі. Дамудың жоғарғы деңгейлі мезгілі – нарықтың айрықша бұйымы, қызмет көрсетуі мен толтырылуы – бақталыстықтың өсуі.

Тегістелу мезгілі  – нарықтағы жаңа бұйымның пайда  болуы – кәсіпкерде тек берік  сатып алушылар қалады.

4. Маркетингалық  жоспарды құрастыру кезіндегі  нарықтың әсерінің тіркелуі.

Бұл сараптау мен  дұрыс оқылуды сұрайтын тапсырма. Бұның орындалуы: кәсіпкерлің қасында кім бар; бәсекелестердің қолында не барын, не жоғын; олардың тауарлары несімен қымбат екенін білу.

Стратегияны ойластырғанда, өз кәсіпорнының күшті және осал жақтарын анықтай отырып, сонымен қатар  өз атқаратын қызметің белсендіреді. Және де таңдаған стратегиясына байланысты, оның бизнесінің сәттілігі мен сәтсіздігі білінеді. Кәсіпкерге, оның тұтынушыларының ойынан шықпаған заттарын қарастыруға мүмкіншілік алады.

 

 

1.3 Кәсіпорынның бизнес - жоспарындағы тәсілдер

 

        Кәсіпорынның бизнес жоспарында әдетті түрде талдау, қарастыру, талқылау есептеу тағы басқа «ұтымды» жақтарын қарастыру жақтары жүргізіледі. Олар: стратегиялық  жоспарлау, тиімді менеджмент стратегиясы, тактикалық жоспарлау, рынок  сыйымдылығы және  өткізу  көлемін жоспарлау. а) Стратегиялық  жоспарлау Көп жылдан бері әскери басшылар стратегия терминін қолданып келеді. «Стратегия» гректің – «генерал өнері» деген сөзінен шыққан. «Стратегия» термині осы уақытқа дейін жарыс, бәсеке мағынасында қолданылып келгенмен, қазіргі кезде бұл атау кәсіпорын қызметінің жалпы концепциясын білдіреді. Стратегия дегеніміз ұйымның міндетті ісін орындауды және мақсатына жетуді қамтамасыз ететін жан-жақты жоспар жиынтығы болып саналады.Стратегиялық жоспарлау дегеніміз басшы қабылдаған әрекеттер мен шешімдер жиынтығы, сол арқылы ұйымның өз мақсатына жетуі үшін басшы арнайы стратегияны іздестіреді.Стратегиялық жоспарлау басқару шешімін қабылдауға қажетті құрал болып саналады. Оның басты міндеті – ұйымдағы жаңадан енгізілгендерді жеткілікті дәрежеде қамтамасыз ету. Стратегиялық жоспарлау басқару қызметінің төрт түрін қамтиды: ресурстарды бөлу, сыртқы ортаға бейімделу, ішкі үйлестіру және ұйымдық стратегиялық болжамдау.

Стратегиялық  жоспарлаудың өзіндік белгілері [14]

1. Стратегияны көпшілік жағдайда жоғарғы басшылар тұжырымдайды, және жасайды, алайда оны жүзеге асыруға басқарудың барлық деңгейіндегілердің қатысуы көзделеді.

2. Стратегиялық  жоспар жеке бір ұйымға ғана  емес, бүкіл корпорацияның болашағы  үшін жасалады.

3. Стратегиялық жоспар көлемді зерттеулермен және нақты деректкрмен негізделуі тиіс. Қазіргі әлемдегі бизнесмен тиімді бәсекелесу үшін, фирма сапа, рынок, бәсеке және басқадай факторлар туралы толып жатқан ақпаратты ұдайы жинауы, әрі талдауы тиіс.

4.  Стратегиялық  жоспар фирманың айқындылығын, дербестілігін білдіреді, мұның өзі олардың белгілі бір жұмыскерлерді тартуына ықпал етеді.

5. Стртегиялық  жоспарды жасағада, ұзақ уақыт  бойы тұтастығын сақтаумен қоса, қажет болған жағдайда жетілдіруді  және қайта бағыттауды жүзеге асыратындай икемді болуы тиіс.

Ең елеулі басқару функциялары келтірілген сол арқылы жоспарлар жүзеге асырылады ә) Тиімді менеджмент стратегиясы Жапон менеджерлері 70-жылдың орта тұсында өздеріне мынадай сұрақтар қойды: «Компанияның ұзақ мерзімдік мақсаты қандай?», «Компания орта өзгерісіне қалайша бейімделеді?», «Жұмыскерлерді қалайша тиімді пайдалануға болады?».

Қойылған сұрақтардың  жауаптарын мынадай негізгі қағидалардан аңғаруға болады [15]:

1.Тиянақты шешім  стратегиясы. Америка мен Жапонияның  таңдаулы фирмалары өндірісті ұдайы жетілдіріп, жұмысты ең жаңа және таңдаулы әдістермен орындау үшін ақша бөледі, берілген, жақсы үйретілген ұжымның өсуі мен дамуына күрделі қаржы жұмсайды.

2. Тәуекел стратегиясы.  «Біз ең таңдаулы адамдарды  таңдап аламыз жәнеде олар қателескен жағдайда көмектесіп, іскерлікті одан әрі дамытуға ықпал етеміз».

3. Менеджмент  идеясының стратегиясы. Әрбір  бизнесте ең бағалысы ақша, тауар,  жабдық немесе ғимарат емес, идея  бағалы.

Инновациялық  фирманың жоғарғы  басшысы қонымды  идеяны үнемі көтермелеп отырады. Істе сәтсіздік болған жағдайда шыдамдылық танытады.

4. Стратегия  әсерлілігі фирмаға тамаша жұмыс  қабілетін сақтауға мүмкіндік  береді. Менеджерлердің ықпал етушілігі  тиімді басқару шешімдерін қабылдай  білуіне байланысты. Бұл жағынан  қарастырғанда жапондықтар ең тиімді шешім қабылдайтындарға жатады. Американдық немесе европалық шешім қабылдаудан, жапондық шешім қабылдаудың басты өзгешелігі – мұнда шешім қабылдау дегеніміз, қойылған сұраққа жауап беру.

5. Машықтанған  мамандарды таңдау стратегиясы – қарапайым адамдарға әдеттен тыс жұмыстарды орындауына ықпал ету.

Менеджмент  тиімділігінің және машықтанған  мамандар стратегиясы тиімділігінің  басты мақсаты – мақсат айқындалғаннан оның өлшем әдісі мен ақы төлеу  әдісі белгілегеннен кейін фирманың әрбір қызметшісінің дербес әрекет етуіне ықпал ету, яғни фирмада тиімді жұмыс істейтін машықтанған қызметшілер құрамының болуын қамтамасыз ету.

6. Жеңілдету  стратегиясы – барлық жағдайды  мүмкіндігінше қарапайым қалпында  сақтау, төрешілдікке жол бермеу. Басқару құрылысын оңайлату.

7. Сапа стратагиясы. 50 жылдары проффессор Деминг американдық  бақылау саласындағы мамандықтарды  американдық басқару амалдарына  үйретті. Осы жылдары жапондық  менеджерлер, өз кезегінде, басқару  амалдарын орташа және төменгі  деңгейдегі мамандарға үйретпестен бұрын әуелі фирмадағы барлық деңгейдегі қызметшілерге үйретті.

8. Адалдық және  берілгендік стратегиясы – жекелеген  қызметкерлердің қойылған мақсатты  түсінуіне және өз еркіме жүзеге  асырылуына жәрдемдесу, әрі қызметкерлердің  фирмаға адал, шын берілгендігін талап ету.

9. Ынтымақтасу  стратегиясы – барлық қызметшілердің  шешім  қабылдауға қатысуы. 

Жапонияда еңбек  өнімділігін  арттыру  үшін, бірлесіп  әрекет ету мен  бәсекелестікті  тиімді  пайдаланады. Компаниялардың  өзара  бәсекелесін, әлемдік рынокқа шығуы көтермелеп  отырады, ал  компания ішіндегі  бәсекелестікке  жол берілмейді [16].

б) Тактикалық жоспарлау Барлық басқару  функциясының  ішінде  жоспарлау  ең  елеулісі  болып табылады, өйткені   мұның  өзі  кез-келген  балама  әрекеттерді  таңдап  алуға  байланысты. Жоспарлау  кәсіпорын  басшылығындағы  негзгі  функциялардың  бірі  ғана  емес,  оның  өзі  жеке  төрт  функцияда (ұйымдастыру, кадрлармен  жұмыс істек, басшылық, жетекшілік  және  бақылау)  көрініс  табады. Сонымен, басшы  ұйымдастырады,  кадрлармен  жұмыс  істейді,  бағыттайды  және  басшылық  етеді, сондай-ақ  жоспарға  сәйкес  көзделген  мақсатқа  жету  үшін бақылайды.

«Жоспарлау»   ұғымына мақсатты  айқындау  және  оған   жету  жолдары  енеді: батыста  кәсіпорынның әрекетін  жоспарлау, өткізу, қаржы, өндіріс және  сатып алу   секілді маңызды бағыттар бойынша жүзеге  асырылады. Мұндайда, әрине, барлық  жоспарлар бір-бірімен тығыз байланыста  болады.

Жоспарлау  процессінің  өзі  төрт  кезеңінен  тұрады [17]:

• жалпы  мақсатты  ойластыру;
• белгіленген  біршама  уақыт кезеңіне (2, 5, 10 жылға)  арналған нақтылы  мақсатты  айқындау;
• оған жетудің  жолдары  мен  амалдарын  айқындау;
• жоспарлы  көрметкіштерді  нақты  көрсеткіштермен  салыстыру  арқылы   қойылған  мақсатқа  жетуді   бақылау.

Ірі  бағдарламаны  шешкен кезде, кезеңдері мен  жоспарлануы  біршама ауқымды  блады. Мәселен, жоспарлаудың мынадай  кезеңдері  ажыратылады:

• бар мүмкіндікті  бағалау;
• басты  міндет немесе  мақсат;
• жоспарлы  ұсыныстар;
• баламалар (альтернативтер);
• баламаларды  қойылған мақсаттармен  салыстыру;
• баламаларды  таңдау;
• қосалқы  жоспарлауды  тұжырымдау;
• жоспарды  цифр  түрінде  көрсету.