Жылжымайтын мүлікті бағалау

Капиталды қаржы талдауының түрлерiнiң бiрi активтердiң айналымдылығының талдауы  болып табылады, ол 2 – кестеде  көрсетілген.

 

Кесте 2  -  Айналымдылық активтердің динамикасы, мың теңге

 

Көрсеткіштер	2008 жыл	2009 жыл	Ауытқу 2009 және 2008
Iске асыруға көмек көрсету	41188	51757	10569
Сыртқы активтердiң артық-кемi	22186,5	36638	14451,5

 

2 кестенің  жалғасы

 

Сыртқы активтердiң айналымдылығы,  Көлемі	1,86	1,41	-0,44
Айналымның ұзақтықтығы, күндер	196,61	258,38	61,77

 

Мәлiметтердiң  талдауы кәсiпорын активтерiнiң  айналымдылығы зерттелетiнiлетiн  мерзiмге 0,44 рет төмендегенде көрсетедi. Айналымдылықтың коэффициентi 2005 жылдың басына 1,86 құрады,  2006 жылдың аяғына  - тек қана 1, 41. Сәйкесiнше айналымды  ұзақтық 2009 жылы 258,38 күнге дейiн, ал 2008 жылы 196,61 күнге үлкейдi. Активтердiң айналымдылығының бәсеңдiгi тауарлар және қорлардағы кәсiпорынның құралдарының нақтылы мұздатуына келтiрген қоймадағы қорлардың үлкеюiнің арқасында болды.

Оралымды  басқарулар активтер үшiн активтердiң  әрбiр түрi бойынша айналымдылықтың  толық талдауды жасауға керек. Активтердiң  негiзгi еншiсiн зерттелетiн кәсiпорындағы (жеке алғанда - сатымдықтың тауарлары) қорларды құрайды, онда қоймалық есепке алудың мәлiметтерiнiң негiзiнде жүрмейтiн, жатып қалған тауарларды қойма анықтауы керек.

Тауарлық  өнiмнiң үлкен меншiктi салмағы  шаруашылықтың субъекттерiнiң аласа  сатып алушы қабiлеттiлiгi, биiк  өнiмнiң өзiндiк күнi, тиеудi ырғақтылықпен  артынан өткiзу нарықтарының бәсекелестiктiң  өсуiн жоғалту мен сұраныстың төмендетуiмен байланған және т.б. Қоймаларда тауарлардың қалдықтарының  үлкеюi жабдықтаушыларға, бюджетке, кәсiпорынның қызметкерлерi кредиторлық қарыздың оған, өсуi бойынша айналым капиталының  ұзақ мұздатуына, қарызғаларды ақшалай  ақша, қажеттiктiң жоқтығы және пайыздардың  төлеуiне келтiрдi. Кәсiпорынның жеткiлiксiз  төлеу қабылетiнiң негiзгi себептерi бұл бiрлер дәл қазiр.

Тауарлардағы  капиталды табылуды ұзақтық сатып  алушыларға түсудi моменттен тиеуге дейiн қоймаларындағы тауарлардың  сақтауды уақыты тең.

3-шi кестеде  осы жұмыстарды талдау және  қызметтердiң айналымдылығының коэффициентi 2,057 ден 1,709ға дейiн төмендегенін  көрсетедi, жұмыстар және қызметтердiң  айналымын мерзiм демек 177 күндерден  213, 5  күндерге дейiн үлкейдi.

 

Кесте 3 - Қызметтердің айналымдылығын және көрсетілетін қызметтерді талдау, мың теңге

 

Көрсеткіш	2008 жыл	2009 жыл
Жұмыстар және қызметтердiң орташа қалдықтары, мың теңге	18987,5	29210,5
Талданатынынатын мерзiмге көрсеткен  қызметтерiнiң өзiндiк құны, мың теңге	39062	49946

 

3 кестенің  жалғасы

 

Жұмыстар және қызметтердiң айналымдылығының коэффициентi	2,057	1,709
Жұмыстар және қызметтердiң қалдықтарындағы  құралдардың айналымын ұзақтық, күндер	177	213,5

 

Қорытынды: кәсiпорынның мүлiктiк жағдайының талдауының баланстың активiнiң негiзгi бабы қорлар болып табылғанын көрсеттi, пассив -  81,41%, меншiктi капитал - 69,68% және қарыз капиталы - 30,32%. Зерттелетiнiлетiн мерзiмге кәсiпорын активiнiң айналымдылығы 1,2 ретте төмендедi, және 213,5 күндердi құрады.

Серiктестiктiң  қаржы менеджментiнiң жүйесiнiң  зерттеуiнiң шеңберiнде және кәсiпорынның көз капиталын талдауды өткiзуге келесi кестенiң мәлiметтерiн қолданылады.

 

Кесте 4  - Кәсіпорынның капитал көзінің көз капиталын құрылымын талдау мың теңге

 

р/н	Көрсеткіш	Есептеу	2008 жыл			2009 жыл			өзгерісі  2008 и 2009жж.
			жыл басы	жыл аяғы	өзгерісі	жыл басы	жыл аяғы	өзгерісі
1.	Кәсіпорынның қаржылық автономды  коэффициенті	Меншікті капитал/ баланс валютасы	0,0232	0,6879	0,6647	0,6879	0,6968	0,0089	0,6736
2.	Қаржы тәуелдiлiгiнiң коэффициентi	Қарыз капиталы/ баланс валютасы	0,9768	0,3121	-0,6647	0,3121	0,3032	-0,0089	-0,6736
3.	Ағымды қарыз коэффициенті	Қысқы мерзімді кар.салымдар/ ба- ланс. вал	0,9768	0,3121	-0,6647	0,3121	0,3032	-0,0089	-0,6736
4.	Ұзақ мерзiмдi қаржы тәуелсiздiгiнiң  коэффициентi	меншiктi ұзақ мерзiмдi капитал/ баланс валютасы	0,0232	0,6879	0,6647	0,6879	0,6968	0,0089	0,6736
5.	Меншiктi капиталдың алашақтың жабуыларын коэффициент	меншiктi капитал, қарыз капиталы	0,0237	2,2040	2,1803	2,2040	2,2983	0,0943	2,2746

 

4 кестенің  жалғасы

 

6.

Қаржылық леверидж коэффициенті

қарыз капитал, меншiктi капитал

42,177

0,4537

-41,723

0,4537

0,4351

-0,0186

-41,7422

 

Қаржы автономиясының коэффициентi баланстың валютасына жалпы алғандағы меншiктi капиталдың еншiсiн көрсетедi. 2008 жылдың басында  кәсiпорынның автономиясының коэффициентi 2008 жылдың аяғымен, салыстырғанда 66%-ға өсiрдi және баланстың ортақ жинағының 68,79% құрады. Көрсеткiш мәлiметі 2009 жылдың аяғына 0,8%-ға өсті, және баланстың жинағы 69,68% құрады. Бұл 50134521976 рет активтердiң кәсiпорынында меншiктi капиталмен қамтамасыз еткенін бiлдiредi.

Қаржы тәуелдiлiгiнiң  коэффициентiнiң қалай кәсiпорын  активiнiң еншiсi қарыз капиталының  арқасында қаржыландыратынын көрсетедi.

Қаржы тәуелдiлiгiнiң  көрсеткiшi 2008 жылының басына 97,68% құрады 2009 жылдың аяғына 0,67-ге яғни 30,32%  төмендедi. Бұл 30,32% кәсiпорын активтерi қарыз құралдарының арқасында алатыны туралы айтады.

Ағымдағы  қарыз коэффициентiнiң қалай кәсiпорынның капиталдағы еншiсiн қысқа мерзiмдi қаржы салуларында орналасатынын  көрсетедi.

Зерттелетiнiлетiн мерзiмге бұл көрсеткiш 67,36%-ға төмендедi, және 2009 жылдың аяғында 30,32%-ды құрады.

Ұзақ  мерзiмдi қаржы тәуелдiлiгiнiң коэффициентi баланстың ортақ валютасына меншiктi және ұзақ мерзiмдi капиталды қатынастың көрсетедi.

Барлық зерттелетiн  мерзiмге ЖК «Сауранбай С.Б.»  тәуелсіз бағалау компаниясының ұзақ мерзiмдi кредиторлық қарызды алмады, онда коэффициент мәлiмет кәсiпорынның қаржы автономиясының коэффициентiне тең бол болады.

Коэффициент (немесе керiсiнше) қарыз алашақтың жабуы меншiктi капитал көрсетiп, қаншалықты меншiктi капитал асатынын көрсетеді. Кәсiпорынның 2008 жылының басына тек қана қарыз капиталы 2,37%-ға жаба алды. Күйдi 2009 жылдың аяғына жақсарды - қарыз капиталының жамылғысынан кейiн кәсiпорында 54,62% меншiктi капиталда қалды.

Коэффициент 2009 жылдың соңында 9,43%ке  үлкейдi және қарыз капиталының жамылғысынан кейiн кәсiпорында меншiктi капиталдың сомасынан 56,45% қалған, яғни 229% құрады.

Ол ЖК «Сауранбай С.Б.»  тәуелсіз бағалау компаниясы мүлiктiк күйiн талдау, құрылымын, кәсiпорынның қаржы тәуелсiздiгi туралы қорытындыны растайды, орнықты жағдай жеткiлiктi. Осы жақсарту қосымша капитал еншiсінің үлкеюі арқасында болды, және зерттелетiн кәсiпорынның меншiктi құралдарының өсуi салдары арқасында.

Кәсiпорынның толық қаржы орнықтылығы өте  баланстың актив және пассивы  баптардың арасындағы тепе-теңдiктiң  зерттеуiн негiзде әйгiлендi алады. Демек, қолданудың мерзiмдерi бойынша  актив және пассивтердің салмақтылықтардың  жанында және циклдер бойынша  құйылу және қаржылардың қайтуын  тепе-теңдiк қамтамасыз етедi, кәсiпорынның төлеу қабылетi және оның қаржы орнықтылығы. Өзара актив және пассив байланысы  айналымнан тыс активтердiң қаржыландыруының негiзгi көзi (меншiктi және ұзақ мерзiмдi) тұрақты қапитал болып табылғанда көрсетедi. Меншiктi капиталдың арқасында да сырт кәсiпорын активтерi қысқа мерзiмдi қарыз құралдарын құрастырады. Олар меншiктi капиталдың арқасында шала ұйымдастыру үшiн лазым шала - қысқа мерзiмдi қарыз капиталының арқасында. Сыртқы парыздың өтеуiн кепiлдiк және өтiмдiктiң коэффициентiнiң ұтымды мәнi сонда қамтамасыз етiледi.  Баланстардың активiнiң топтауы кестеде келтiрiлген. Кестенiң талдауының айналымнан тыс кәсiпорын активтерi 2009 жылдың аяғына меншiктi капиталдың арқасында 100%-ға ұйымдастырылғанын көрсетедi, сырт активтер меншiктi капиталдың арқасында 63,66%ке ұйымдастырылған және 36,34%-ға - талдаудың мәлiметтерi қарыз, демек арқасында зерттелетiн мерзiмнiң аяғына кәсiпорын орнықты қаржы күйiнде болатыны туралы қорытынды iстеп растайды.

Қаржылық  жағдайының тұрақтылығы мына жағдайлар  арқылы күшеюі мүмкін:

• ағымдағы активтердегi капиталды айналымдылығының үдеулерi

нәтижесінде айналымды теңгеге салыстырмалы қысқартуында болады;

• қорлардың қисынды кiшiрейтулерi;
• толықтыру меншiктi айналым капиталы арқасында iшкi көз.

 

Кесте 5 - Қаржылық жағдайының тұрақтылығын талдау, мың теңге

 

12.03.2007 балансы	актив	сома	Қаржы көзі (пассив)	Сома	Қаржылық көзінің меншікті салмағы
	ОС	1844	Меншікті капитал	220	11,93%
			Қысқы мерзімді Кред. қарыздар	1624	88,07%
	Айналым активтері	7655	Қысқа мерзімді Кред. қараздар	7655	100%
	Барлығы:	9499		9499
01.01.2008   балансы	ОС	7266	Меншікті капитал	7266	100%
	Айналым активтері	36718	Меншікті Ккапитал	22990	62,61%
			Қысқы мерзімді Кред. қарыздар	13728	37,39%
	Барлығы:	43984		43984
01.01.2009 балансы	ОС	7266	Меншікті капитал	7266	100%
	Айналым активтері	36558	Меншікті капитал	23271	63,66%
			Қысқа мерзімді Кред. қарыздар	13287	36,34%
	Барлығы:	43824		43824

 

Қорытынды:  кәсiпорынның қаржы орнықтылығының талдауының ЖК «Сауранбай С.Б.»  тәуелсіз бағалау компаниясы орнықты қаржы күйiнде болатынын көрсеттi: кәсiпорындарда 2009 жылдың аяғында қысқа мерзiмдi кредиторлық қарыздың жамылғыға арналған өтiмдiлiк активтер өте жеткiлiктi. Бұл еншiнiң өсуімен байланған кәсiпорынның пассивының құрылымындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық қарыздың еншiсiн төмендетудiң арқасында дайын өнiмнiң өтiмдiлiк тобы және кәсiпорынның балансының активiндегi қайта сатуға арналған тауарлар, сонымен бiрге жеткiлiктi.

Баланстың өтiмдiгiнiң талдауы олардың өтеуiн  жеделдiктiң дәрежесi бойынша топталатын пассив бойынша қысқа мерзiмдi мiндеттемелермен актив бойынша кемитiн өтiмдiктiң  дәрежесi бойынша шумақталған құралдардың  салыстыруында болады.

Баланстың активтерiнiң топтауы кестеде  көрсетілген, олардың құрылымы және динамиканың талдауын тура келедi, 6 кестеде көрсетілген.

А1 тобқа  абсолютті өтiмдiлiк активтердi жатады : ақшалай ақша және қысқа мерзiмдi қаржы салулары. Кәсiпорын активі бұл топ меншiктi салмақ 2008 жылдың басына 0,105% құрады, 2008 жылдың басымен салыстырғанда 0, 101% төмендеген, 298%, және 2009 жылдың  соңында, 005%.

 

Кесте 6 - Кәсіпорынның активтер балансының өту  дәрежесін топтастыру, мың теңге

 

Өту дәрежесі	Белгі	құрылымы	2008 ж. сомалар		2009ж. сомалар
			Жыл басы	Жыл соңы	Жыл басы	Жыл соңы
Ең өтімді	А1	Қаржы қаражат	10	131	131	2
		Қысқы мерзімді қаржылық салымдар	0	0	0	0
		Барлығы:	10	131	131	2
Тез іске асырылатын	А2	Қысқы мерзімді дебиторлық қарыздар	1081	2304	2304	880
		Дайын өнім және қоймадағы тауарлар	5939	32036	32036	35394
		Өзгеде активтер	0	0	0	0
		Барлығы:	7020	34340	34340	36274
Жай іске асырылатын	А3	Қорлар	494	2199	2199	253
		Қосылған құнға салық	31	48	48	29
		Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар	0	0	0	0