Мемлекеттік және жергілікті басқарудың теориялық аспектілері

ҚР-сы Конституциясының 50-ші бабына сәйкес, Еліміздің Парламентін  тұрақты түрде жұмыс істейтін Сенат және Мәжіліс отырысында сайланатын, әр облыстан 2-деутат, республикалық  дәрежедегі қалалар, ҚР астанасынан  сайланатын депутаттар құрайды. Әр бір  үш жыл сайын Сенат депутаттарының жартысы қайта сайланады. Парламенттің өкілеттік мерзіміне орай ҚР Президенті тарапынан 7 депутат тағайындалады. 30 жасқа толған, ҚР азаматтығын алғанына 5 жыл толған, жоғарғы білімді, еңбек  стажы 5 жылдан кем емес, ҚР аумағында 5 жыл тұрақты тұрған азамат ҚР Сенат  депутаты болып сайлана алады.

Мәжіліс депутатының саны 77. Олар жалпыға  бірдей, тей және тілекей сайлау құқықтары негізінде, жасырын дауыс  беру арқылы бір мандатты, территориялық  сайлау округтерінен сайланады. Жасы 25 толған, ҚР азаматы Мәжіліс Депутаты бола алады. Қазақстан халқына ант  береді.

Депутат Парламент  сессияларында және ол оның құрамына кіретін органдарының отырысында қаралатын  барлық мәселелер бойынша шешуші дауыс құқығын пайдаланады. Депутат  Парлламенттің және оның Палаталарының  үйлестіруші және жұмысшы органдарына  сайлауға және сайлануға құқылы; сессияның  күн тәртібі бойынша ұсыныстар  мен ескертулер енгізуге, Парламент  сессиясында Палаталарға есеп беретін  лауазымды адамдардың сауал салуға, Парламент қабылдайтын заңдар, қаулылар, басқа да актілердің жобаларына түзетулер  енгізуге, азаматтардың қоғамдық маңызы бар өтініштерімен депутаттарды таныстыруға, басқа да өкілеттіліктерді жүзеге асыруға құқылы.

4-сұрақ. ҚР-сы Үкіметі – атқарушы биліктің жоғарғы органы.Ол сонымен бірге еліміздегі атқарушылық қызметті іске асыратын, бақылайтын, жалпы құзыреттерге ие коллегиалды орган болып есептеледі.

Үкімет мүшелері болып, ҚР-сы Президенті, Премьер-Министр, Министрлер, ҚР-ның Мемлекеттік комитеттерінің төрағалары есептеледі. Үкімет құрылымы және құрамы туралы Президентке Премьер-Министр ұсыныс жасайды. Үкімет мүшелері Қазақстан Халқына және Президентіне ант береді. ҚР-сы Үкіметі жаңа сайланған Президент өз қызметіне кіріскен кезде және Президент ҚР-сы Үкіметінің отставкаға кетуін жариялаған кезде өз өкілеттілігін тоқтатады. ҚР-сы Конституциясының 44 бабына сәйкес, Республика Президенті Парламенттің келісімімен ел Премьер-Министрін тағайындайды. Республика Президенті Премьер-Министрді Тағайындау мәселесінде Парламент екі ретте бас тартатын болса, ол Парламентті таратуға құқылы. Өз қызметіне тағайындалғаннан кейінгі бір ай мерзім ішінде Премьер-Министр Парламентке Үкімет бағдарламасы Туралы және бұрынғы үкімет бағдарламасы негізінде жұмыс істейтіндігі туралы өз жұмыс жоспарын ұсынады.

ҚР-сы Үкіметінің отставкаға кетуі дегеніміз –  бұл оның мынадай себептерге байланысты өз өкілеттілігін тоқтатуын білдіреді: Үкіметтің өз бастамасы бойынша, Президенттің бастамасы бойынша, бұл  негізінен сенімсіздік вотумы жарияланып, Парламентпен келіспеушілікке алып келетін саяси дағдарыс ахуалы қалыптасқан  жағдайда. ҚР-сы Конституциясында Үкіметтің  мына негізгі өкілеттіктері аталады: Елдің бюджетін қалыптастыру және ол депутаттар қабылдағаннан кейінгі  оның іске асырылуын қамтамасыз ету  істері және Парламентке бюджеттің  орындалуы туралы нақты есеп беруі.

ҚР-да біртұтас қаржы, несие және ақша саясатын жүргізу. Мемлекет меншігін басқаруды іске асыру. Мемлекет қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларын іске асыру. Мәдениет, ғылым, денсаулық сақтау, экология, әлеуметтік-салаларда біртұтас мемлекеттік  саясаттың болуын және іске асуын  қамтамасыз ету. Адам және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының сақталуының қамтамасыз етілуін  іске асыру шаралары. Қоғамдық тәртіпті сақтау, меншікті қорғау және қылмысқа қарсы күресу. Үкіметтің аталмыш  өкілеттіліктері Ел конституциясының 66 бабында толық әрі нақты көрсетілген. Сонымен бірге Үкімет құқықтық заңшығарушылық бастамаға иежәне ол Мәжіліске заңдар жобасын ұсына алады әрі заңдардың  орындалуын іске асыра алады.

Өз өкілеттілігі шегінде Үкімет кадрлар мәселесін  және лауазымды тұлғаларды тағайындау мәселелерін шеше алады. Өз өкілеттілігі деңгейіне орай Үкімет сондай-ақ, нормативтік  актілер шығара алады. Ал Премьер-Министр  өз кезегінде өкім шығара алады. Үкіметтің  коллегиялық жұмыс түрі ретінде  айына бір реттен өткізіліп отыратын отырысын айтамыз.

ҚР-ның Конституциялық Кеңесі – конституцияның аса жоғарғы  заңдық және тікелей орындалуына  ықпал жасайтын орган болып табылады. Онда заматтардың еркіндігі мен  бостандығы, мемлекеттік механизмнің  дұрыс жұмыс атқаруы мен биліктің бөлінуіне қағидаларына негізделген  принциптердің жоғарғы дәрежеде қорғалуына және орындалуына ықпал  етеді.

Конституциялық  қадағалауды жүзеге асыратын органның құқықтық мәртебесі, құрылуы және қызмет атқару құзыреттері, шешім қабылдауы  конституцияда бекітіліп әр елдің&nbsp