Автор: Пользователь скрыл имя, 13 Марта 2012 в 18:36, реферат
Брошюрада нәтижеге бағдарланған бюджеттендіру жүйесін енгізудің әлемдік тәжірибесі, жаңа мемлекеттік жоспарлау моделінің теориялық негіздері, мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларды әзірлеу және қызметінің нысаналы индикаторлар мен нәтижелілік көрсеткіштерін анықтаудағы тәжірибелері қарастырылған.
Мазмұны
Кіріспе .................................................................................................................5
1.Қазақстан Республикасында нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау және бюджеттендіру жүйесінің мәні. Ең үздік әлемдік тәжірибені талдау………………………………................................................7
2. НББ жүйесін енгізудің сәтті факторларының бірі мемлекеттік қызметкерлердің біліктілігін арттыру ................................................17
2.1 Мемлекеттік қызметкерлерді оқытуды ұйымдастыру ......................17
2.2 Оқыту тренинг-семинарларын өткізудің басты кезеңдері............................................................................................................ 25
3. Бюджеттік жоспарлау субъектілері ретінде мемлекеттік органдары қызметінің нәтижелерін көрсететін бюджеттеудің мақсаттары үшін көрсеткіштер жүйесін анықтау .......................................................................42
3.1. НББ-де пайдаланылатын көрсеткіштердің жалпы ұғымы, және олардың сыныптамасы .....................................................................................42
3.2. НББ көрсеткіштері жүйесіне қойылатын талаптар ...............................50
3.3. НББ көрсеткіштері жүйесін қалыптастыру әдістемесі .........................55
4. Мемлекеттік органдар көрсететін қызметтерді, қызметтер көрсеткіштерін (индикаторларын) және ұғымдарын анықтау. Қызметтердің көрсеткіштерін (индикаторларын) әзірлеудің негізгі қағидалары .............62
4.1 Қызметтердің жалпы ұғымдары және олардың сыныптамасы ..............62
4.2 Мемлекеттік қызметтер және мемлекеттік қызметтер тізбесіне қойылатын талаптар ............................................................................................64
4.3 Мемлекеттік қызметтерді ұсынудың әлемдік тәжірибесі .....................75
4.4 Қызметтердің құнын анықтау ...................................................................82
4.5 Бюджеттік қызметтердің көрсеткіштері .....................................................84
5. Стратегиялық жоспарлардың (оған ұқсас құжаттардың) іске асылылуына бағалау жүргізу жөніндегі халықаралық тәжірибенің талдауы. Қазақстан Республикасындағы бағалау механизмінің жұмыс істеуін қарастыру ..........92
5.1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарының стратегиялық жоспарына ұқсас құжаттарды дайындау мен пайдалану бойынша әлемдік тәжірибеге шолу ..................................................................................................92
Ұлыбритания ........................................................................................................93
Австралия ...........................................................................................................94
Дания ...................................................................................................................96
Нидерланды ......................................................................................................98
Исландия ...........................................................................................................100
Ресей Федерациясы .......................................................................................101
5.2. Қызмет нәтижелері көрсеткіштерін іске асырудың сыртқы бағалауының шетелдік тәжірибесі ..............................................................107
5.3. Қазақстан Республикасында Стратегиялық жоспарларды іске асыруды бағалауды ұйымдастыру тәсілдері............................................................................................................111
6. Стратегиялық жоспарлау жүйесіндегі шұғыл жоспарлаудың орны мен атқаратын қызметі ........................................................................................116
6.1 Мемлекеттік органдар қызметіне шұғыл жоспарлаудың қажеттілігі .116
6.2. Шетелдік тәжірибеде шұғыл жоспарлау мониторингін жүргізу..............................................................................................................122
6.3. Мемлекеттік органдардың стратегиялық және операциялық жоспарларының мониторингісінің кейбір аспектілері....................................................................................................... 128
7. Мемлекеттік органдардың бағдарламалық құжаттарды әзірлеуі жөніндегі Ережелер жобасы бойынша жұмыс ..................................130
8. Мемлекеттік органдардағы қаржы менеджменті ...............................133
8.1. Қаржы менеджментінің озық халықаралық тәжірибесіне талдамалық.......................................................................................................133
8.2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарындағы қаржы менеджментінің деңгейін бағалау .................................................................144
8.3 Мемлекеттік орталық органдарында басқарушылық есепті енгізудің ерекшеліктері және негізгі кезеңдері .......................................................152
8.4. Экономиканың мемлекеттік секторындағы басқару есебінің жүйесі.........158
Қолданылған әдебиеттер тізімі .........................................................170
Қосымшалар.....................................................................................................175
Германияда «BundOnline – 2005» электронды үкімет бағдарламасы әзірленді. Мемлекеттің әкімшілік органдары ұсынатын қызметтері ақпараттық технологияларды пайдалану жолымен жетілдірілді. Федералдық үкіметте әлде қашан 170 қызмет түрлері Интернетті пайдалану арқылы көрсетілуде. Осы кезде шағын және орта бизнес кәсіпорындарын тіркеу үрдісін жеңілдетуге ерекше көңіл бөлінеді.
2001 жылы Венгрияда «Электрондық үкімет» бағдарламасы басталды. Осы бағдарлама азаматтарды жоғары сапалы қызметтермен қамтамасыз ету үшін стратегияларды және әртүрлі секторлар мен мемлекеттік мекемелердің ақпараттық технологияларын дамыту жөнінде жобаларды интеграциялауға ресімделген. Қазіргі уақытта Уәкілетті Министрдің Офисі 17 мемлекеттік мекемелерде жүзеге асырылатын 36 бағдарламаларды үйлестіреді. Осы бағдарламаның нәтижесі тиімді және ашық басқару мен қызметтерді сапалы көрсету болуы тиіс.
Малайзияда электрондық мемлекеттік қызметтер жүйесін (e-public services) енгізу жөнінде реформаларды премьер-министр кеңсесінің құрамындағы Әкімшілік Модерлендіру және Басқарушылық Жоспарлау Бөлімі (MAMPU) жүргізеді. Бұл реформалардың мақсаты тиімді ішкі ведомстволық және ведомствоаралық үйлестурді қамтамасыз ету және мемлекеттік қызметтерге кәсіпкерлер мен азаматтардың жеңілдетілген қол жетімділігін ұсыну болып табылады. Қазіргі уақытта Интернет арқылы қызметтерді көрсету жөнінде бірнеше ұшқыр жобалар бастамашылық етілді: автомобилдерді тіркеу, жүргізуші құқығын беру; коммуналдық қызметтердің төлемі; Денсаулық сақтау министрлігінің ақпараттар беруі; мемлекеттік сатып алуларды жүзеге асыру; электронды еңбек биржасы.
2) Қызметтер көрсету орындарында:
әкімшілік регламенттердің мәтіндерін баспа түрінде ақпараттық стендтерде орналастыру, сондай-ақ әкімшілік регламенттердің даналарын қызметтерді алушылар үшін жеткілікті санда тегін тарату жолымен;
3) Ведомстволық баспа басылымдарында әкімшілік регламенттердің мәтіндерін жариялау;
4) Анықтамалық телефондар арқылы орталық мемлекеттік органдарды және олардың аумақтық органдарын (телефоны должны указываться в административных регламентах), сондай-ақ ақпараттық телефондар арқылы мемлекеттік қызметтерді көрсету жөніндегі көп функционалды орталықтарды ақпараттандыру.
Ақпараттық телефондық қызметке жүгінген кезде азаматқа мынадай мәліметтер хабарланады:
- мемлекеттік қызметті ұсынушы мемлекеттік органдардың құрылымдық бөлімдерінің орналасқан жері мен жұмыс кестесі;
- мемлекеттік қызметті ұсыну туралы ақпаратардан тұратын мемлекеттік органдардың электронды пошталары мен ресми Интернет-сайттарының мекенжайлары;
- мемлекеттік қызметтерді көрсету мәселелері жөнінде, соның ішінде оның орындалуы барысы бойынша өтінім берушілердің ақпарат алу тәртібі;
- мемлекеттік қызметтерді көрсету үшін қажетті құжаттардың жеткілікті тізімі, оларды алу тәсілдері (соның ішінде электронды түрде), оларды ұсыну тәртібі;
- мемлекеттік қызметтерді көрсетудің және жеке әкімшілік үрдістердің өтуінің барынша жол берілетін мерзімдері;
- құжаттарды қабылдау мен қараудан бас тартуды қоса алғанда мемлекеттік функцияларды орындаудан бас тарту туралы ақпараттау тәртібі;
- мемлекеттік қызметтерді көрсету барысында жүзеге асырылатын (қабылданатын) әрекеттерді (әрекетсіздіктерді) және шешімдерді өтінім берушілердің арыздану, соның ішінде сотқа дейінгі (соттан тыс) арыздану тәртібі.
5) SMS – сервис:
SMS – сервис көпшілік қызметін бірінші рет көрсету үшін 2001 жылы Стокгольм мэриі пайдаланылды. Бірінші жоба әлеуметтік қамтамасыз ету аясына жанасты, ал дәлірек айтқанда – медициналық бикештерді жалдау мен олардың жұмыс кестесін үйлестіру. Телефон қоңырауларын желпуіш SMS – таратулар алмастырды. Екінші жоба Стокгольм мектептерінде іске асырылды. Егер бала сабаққа келмеген жағдайда, ата-аналарға тиісті SMS – хабарлаулар жіберіліп отырды. 2001 жылдың соңында Швейцарияның Булах қаласында бірінші рет ұялы телефондарды пайдаланып сайлау өткізілді.
SMS – сервистер соңғы уақытта туристерді ақпараттандыру, тұрғын үй – коммуналдық шаруашылық, білім, денсаулық сақтау мен құқықтық тәртіп салаларында тікелей және кері байланыстар үшін кең қолданылуда. Эстонияда аудиоклиптерге рұқсат көрнекті орындарын сипаттай отырып қысқа ұтқыр нөмірлер бойынша қамтамасыз етіледі – ол туристерге берілетін карталарда, сайттар мен ескерткіштердің жанындағы тақталардағы электронды карталарда көрсетілген. Тартудағы қалалық шаруашылық саласында «қысқа нөмір» сервисі құрылды – оған бақтардағы сынған орындықтар, фонарлар, қауіпті сүймелік мұздар және т.б. туралы өтінімдер түседі. Ұқсас сервистер Нью-Йоркта және Манилде жұмыс істейді. Құқықтық тәртіп аясында бір қатар сервистер қызмет етеді. Манилде және Ирландияда куәлер полицияға көшедегі қылмыстық жағдай туралы фотографиясы бар MMS жібереді. Neibourhoodwatch («шолғудағы көршілер») сервисі Тарту 2005 жылғы қаңтардан бастап жұмыс істейді. Егер адам қайғылы жағдайға ұшыраса – бала жоғалту, ит жоғалту, машинаны ұрлату болса, - онда полиция, мысалы, Тарту таксистеріне, автобустардың жүргізушілеріне, күзет компанияларына немесе жобаның өз еріктілеріне жоғалған машинаның нөмірін көрсетілген хабарлама жібереді. Ондай қызмет Ұлыбритания мен Германияда да жұмыс істейді. Тартуда, Гонконгта және көптеген университеттік кітапханаларда алдын ала тапсырыс берілген кітаптардың, аудиожазбалардың немесе фильмдердің кітапханаға түскені туралы SMS – хабарлаулар сервисі құрылды. Стокгольм, Тарту, Йоркшира, Манилы мектептері мен университеттерінде сабақтардың көшірілгені, емтихан бағалары туралы хабарламалар таратылады. SMS Италия мен Ирландия үкіметіне төтенше жағдайлар кезінде осы елдердің азаматтарымен байланысты жөнге салуға көмектесті. Ұлыбританияда денсаулық сақтау саласында қабылдаудан бұрын емделушіге дәрігерге жазылғаны туралы SMS – еске салу келеді, ол қалып кеткен шақыруларды 20 % азайтуға және дер кезінде емделмегендіктен келетін зардапты азайтуға мүмкіндік берді. Италия мен Эстонияда SMS – хабарлаулар жүйесі арқылы ерікті донорлар үшін сервис дамыды. Бұл тек қана ыңғайлы емес, сонымен қатар тиімді, өйткені SMS – тарату телефондық дауыспен хабарлаудан үш есе арзан тұрады. Аллергиктерге ирландық дәрігерлер ауада шаң құрамының көбейгені туралы SMS – хабарлаулар таратады. Тұтынушылар нарығы саласында тұрақ жай төлемі мен жолаушылар көлігінде жүру үшін Германияда, Эстонияда, Швецияда кең таралымды қолайлылықты, жеделдікті және қолдағы қаражат айналымын қысқартуды қамтамасыз ететін мобильдік төлем болды. Үндістанда SMS азаматтарға мобильдік телефондардың көмегімен салық төлеулеріне мүмкіндік берді және осылайша ауылды аудандарда салық төлемдерін жинаудың өте өткір проблемалары шешіледі.
Internetпен салыстырғанда халықты тиімді дәстүрлі каналдармен ақпаратандыруда газет, теледидар, радио, SMS-канал бірнеше артықшылықтары бар. Бәрінен бұрын, бұл халықты мобильдік байланыс операторларының қызметерімен қамту дәрежесі. Ол Internet-қызметтердің провайдерлерінің тиісті көрсеткішінен асып түседі. Айланыстың мобильдік каналы мемлекеттік қызметтердің жетімділігіне мүмкіндік береді. SMS-канал қызметтерінің қозғалысы өте перспективті болып табылады, өйткені SMS-ті сарапшылардың жобаланған бағасы бойынша мобильдік телефондардың иелерінің жетпіс пайызынан астамы пайдаланады.Ондай жолмен қызметтерді ұсынудың маңызды қасиеті олардың кез келген уақытта және кез келген жердегі мекенжайлылығы мен жетімділігі, әсіресе қажет болғанда жедел хабарландыруларды таратуы маңызды, мысалы, дағдарыстық жағдайда. Маңызды факт ондай қызметтердің нашар еститіндер үшін жетімділігі болып табылады. Сондай-ақ жастарды диалогка тартудың үлкен мәні бар, олар үшін SMS-коммуникация күнделікті өмірлерінің ажырамас бөлігі болып табылады.
Мемлекеттік қызметтерді ұсынуды жетілдіру процесстері тәжірибеде қызметтердің тұтынушыларымен «кері байланыс» қағидасын пайдаланумен тығыз байланысты.
АҚШ-та «Бірінші басымдық» жалпыұлттық бағдарлама шегінде ұсынылатын қызметтердің сапасын бағалауға және тұтынушылардың күтімін зерделеуге мониторинг жүргізіледі. Осылармен қатар жеке меншік сектор ұсынатын қызметтердің сапа стандарттарының деңгейіне жету үшін кемшіліктер айқындау мен ұсыныстарды жинау мақсатында қызметтерді ұсыну процессінде халықпен тікелей байланыстағы мемлекеттік қызметкерлер арасында тұрақты сұраулар жүргізіледі.
Австралияда «Canberra-Connect» веб-сайтында әрбір жеке алынған қызмет түрлерін көрсетеді жетілдіру жолын ұсынатын қалаушылар толтыруы мүмкін нысандар берілген.
Германияда алынатын мемлекеттік қызметтердің сапасы туралы халықтың оң пікірін қалыптастыру үшін тұтынушыларды қорғайтын және келіспеушілік жағдайды шешудің ерекше үрдісін болжайтын арнайы қаулыларды пайдалану, сондай-ақ тұтынушылардан тұрақты сұраулар жүргізу қарастырылған.
Ұлыбританияның муниципалитеттері көрсетілетін қызметтердің сапасы және олардың көлемінің сәйкестік дәрежесі мен салық жүкетмесінің сапасы туралы халықтан тұрақты сұраулар жүргізіп отырады. Әрбір муниципалитет нақты жоспарлар мен бағдарламалардан тұратын белгілі бір «мақсаттарға жетудің стратегиялық тәртібін» әзірлейді.
Тәжірибеде тұтынушымен «кері байланыс» қағидасын пайдалану қызметтерді ұсыну саласындағы қазіргі заманғы ахуалды зерделеудің және тұтынушылардың қажеттіліктері мен күтімін ескере отырып мемлекеттік қызметтерді одан әрі жетілдіру стратегиясын қалыптастырудың тексерілген және тиімді әдісі болып табылады.
Қарастырылған елдердегі мемлекеттік қызметтерді ұсыну жүйелерін реформалаудың ерекшелік белгісі бұл процесстің ұзақтығы болып табылады.
Мысалы, 1991 жылы Ұлыбританияда бастамашылық етілген «Қызметтер хартиясы» жүйесі 10 жылға есептелген болатын, бірақ ол жүйенің жекелеген компонеттерінің жетілдіруі қазірдің өзінде жалғасуда.
Сондай-ақ 1993 жылы АҚШ-та қабылданған «Бірінші басымдық – клиенттер» деген бағдарлама қазірге дейін жалғасуда.
800 жылдардың басында Малайзияда мемлекеттік қызметтер саласында реформалар басталды. Осы саладағы реформалар мемлекет дамыуның қазіргі заманғы кезеңінде де жалғасуда, ал осы салада қабылданып жатқан шаралар 5-жылдық даму жоспарына және «Перспектива - 2020» стратегиялық жоспарына қосылған.
4.4 Қызметтердің құнын анықтау
Соңғы кезеңде бюджеттік қызметтердің құнын бағалауды жүргізу қажет, дәл осында негізгі проблемалар жиі пайда болады, өйткені осы кезеңде жоспарлы мерзімдегі мемлекеттік органдарды қажетті қаржыландырудың көлемдері іс жүзінде анықталады, бірақ бұрын жасалған шығындарды жай қайта есептеу тұғырынан емес, ал олардың тиімділігі тұғырынан. Тиісінше жоспарлы мерзімде мемлекеттік органдарды қаржыландыру көлемі өткен кезеңде бөлінген қаражаттан елеулі айырмашылығы болуы мүмкін, соның ішінде аз жағынан.
Қазметтердің құнын анықтаудың жүйелілігі:
1. Негізгі қызметтердің толық тізілімін (тізбесін) жасау;
2. Қызметтердің ең аз стандартын әзірлеу (слалықтар);
3. Стандарттар негізінде тұтынушыға қызметтер құнын есептеу (қаржыгерлер);
4. Қаржыландырудың жалпы көлемін анықтау (қызметтер құны* тұтынушылар саны).
Шығындарды есептеу шегіндегі негізгі ұғымдар
Шығындарды есептеудің қазіргі заманғы әдістері бюджеттік секторда басқарушылық есептің қағидаларын енгізуді білдіреді. Шығындардың дәстүрлі есебі мен басқарушылық коммерциялық есептегі (костинг) есепті салыстыра отырып мынадай айырмашылықтарды белгілеуге болады. Бухгалтерлік есеп (ресурстар бойынша шығындарды есептеу) – бұл қатаң бекітілген есептердің, үрдістердің және есеп ережелерінің жүйесі; пайдаланылған ресурстардың толық есебі; «бухгалтерлік» тәсіл. Басқарушылық тәсіл (нәтижелер бойынша шығындарды есептеу) шығындарды есептеу әдістерінің көп нұсқалығын көрсетеді; шығындар топтамаларының әртүрлі әдістері; шешілетін басқарушылық міндеттерден тәуелділігінде шығындарды есептеу әдісін таңдау; «басқарушылық», экономикалық тәсіл.
Басқарушылық есепте шығындарды сыныптаудың негізгі қағидалары шығындарды тікелей, тікелей әкімшілік және жанама деп шектеу болып табылады.
Мысалы.
Тікелей шығындар | Нақтылы бағдарламаларға жетуге тікелейлей өткізілген шығындар және тиісті есепке тікелейлей саналып қояды (яғни оқытушы құрамның еңбек ақысы). |
Тікелей әкімшілік | Осы бағдарламалардағы үлесі нақты және елеулі (шын немесе болжанатын үлесінің негізіне жатады), кәсіби оқу саласындағы және басқа да ұқсас қызметтерге қатысушы қызметкерлер. |
Жанама | Бұл шығындарды белігілі бір шығындардың объектілерініе тікелейлей және толығымен жатқызуға мүмкін болмайды және бір қатар объектілер бойынша шығындарды бөлуді жүзеге асыруды білдіреді. Көмекші бөлімдердің шығындары – бухгалтерияның, заң бөлімінің, қоректену нүктелері, бюджеттік жоспарлау субъектісінің бағдарламаларының қызметін қамтамасыз етуге бағытталған басқа да шығындар. |
Бағдарлама құны = Тікелей шығындар + Тікелей әкімшілік + Жанама шығындар
Шығындарды объектілерге жатқызу:
1. Тікелей жатқызу. Тікелей шығындарды есептеу кезінде қолданылады, яғни шығындардың мөлшері мен тиесілігі шығындардың белгілі бір объектілерінде анық болғанда.