Учет и аудит

Егер коэффициенттiң мәнi аралық шектердегi 1 және 2 болса қамтамасыз етудi жеткiлiктi дәреже болып есептеледi. Кәсiпорын кестелер көрiнгендей бұл талаптарға жауап бермейдi. Бұл өз құралдарының серiктестiгiмен рационал емес салу туралы куәландырады және тиiмсiз олардың қолдануы. Коэффициенттiң талдауында оның динамикасына да ықылас көрсетуге керек. 2008 жылдағы оның мәндерiнiң өзгерiстерi осылай таныс минуспен 0,08 құрады, 2010 жылда, ЖШС "Ордабасы Сарбас" ортақ шаруашылық жұмысының негативтi факторы болып табылған 5.

Тез өтiмдiгiнiң коэффициентi шаруашылық жұмысының жүргiзуi және өз қысқа мерзiмдi мiндеттемелерiнiң дер кезiнде өтеуi үшiн айналымдағы ақшалардың кәсiпорынының қамтамасыздығын мiнездейдi.

Қарызшының қабiлеттiлiгiнiң өтiмдiгiнiң  коэффициентi алашақтың өтеуi үшiн  қаржының шаруашылық айналымынан жедел  босатуға мiнездейдi. Коэффициенттiң мәнi жоғары болған сайын сенiмдiрек қарызшы сол. Осы көрсеткiштi кеңес берiлетiн мән - 1ден төменде емес. Бiз қалай көремiз, сонымен бiрге кәсiпорын кеңес берiлетiн талаптарға жауап бермейдi. Бiрақ дебиторлық қарыздың сипаты есепке алуға керек. 1, 2 дебиторлық қарыздың кестелерi көрiнгендей қысқа мерзiмдi сипатты тасысады, ЖШС "Ордабасы Сарбас" жағдай демек кризистiк болып табылмайды.

Абсолюттi өтiмдiктiң коэффициентi қысқа  мерзiмдi мiндеттемелерге (банктегi есептер  және кассада қаржылармен) өтiмдi қаражаттары өте қатынаспен анықталады.

Осы көрсеткiш қысқа  мерзiмдi мiндеттемелердiң бөлiгi дереу  сөндiре алған көрсететiн төлеу  қабылетiне қатты белгi болып табылады. Осы коэффициент бойынша кеңес  берiлетiн белгi 0нен төменде емес, 2.

Демек, тиiмдi кәсiпорыны сонымен бiрге кәсiпорынының қызметi бұл көрсеткiшi бойынша төлей алатын жатқызуға болмайдуға жатқызуға  болмайды.

Асып кету болғандықтаннан, таза айналым капиталы бұл кәсiпорын  және оның қысқа мерзiмдi мiндеттемелерiмен  айналым активтердiң арасындағы айырым кәсiпорынның қаржы орнықтылығының сүйемелдеуi үшiн қажеттi

қысқа мерзiмдi мiндеттемелердiң  үстiнде айналымдағы ақшалары өз қысқа мерзiмдi мiндеттемелерi сөндiре аладығана емес, қызметтiң кеңейтуi үшiн резервтердi алады кәсiпорын бiлдiредi. Таза айналым капиталының ұтымды сомасы серiктестiктiң қызметiнiң ерекшелiктерi, оның масштабтарынан жеке алғанда тәуелдi болады, жылдамдық заттық қорлардың айналымдылығы және дебиторлық қарыз, көлем iске асыру. Кәсiпорынның қабiлетсiздiгi туралы (ол жинағы талданатын мерзiмнiң бойысында ЖШС "Ордабасы Сарбас" жағдайда терiс болып табылады) айналым капиталының кемшiлiгi қысқа мерзiмдi мiндеттемелердi уақытында сөндiруге куәландырады.

1.2.Бухгалтерлік есептің  ерекшеліктері мен кәсіпорынның  есеп саясаты

ЖШС "Ордабасы Сарбас" есеп саясат Қазақстан Республикасының 26.12.1996 г өзгерiстермен және қосымшалармен № 2732 бухгалтерлiк есеп және қаржы есеп беруi туралы 28.02 заң күшi бар Президентасы жарлықпен сәйкес iске асады. базасын 2007 жыл Мсфо, оған әдiстемелiк ұсыныстар оны құрастыру үшiн болып табылады, сонымен бiрге басқа нормативтiк - ҚРдағы бухгалтерлiк есебiнiң жүйе реттейтiн құқықты құжаттар. Осы есеп саясатпен есепке алуды ұйымның негiзгi ережесi, сонымен бiрге iшкi бақылауға және сыртқы аудитке талаптармен анықталады. Құрастырулар негiзге келесi қағидалар салған: есептеп шығару, үздiксiз.

Ерекшелiктiң есепке алуымен  үлгi жоспардың шеңберiнде синтетикалық есептерiнiң серiктестiктiң қызметтерi бухгалтерлiк есептiң есептерiнiң  жоспары жасалған.

Есепке және есеп ашу үлгi жоспар бойынша бухгалтерлiк есептiң бұрын жұмыс iстейтiн есептерiнiң жабуы бойынша бухгалтерлiк жазбалар 23.05.2007 жылдың күйi бойынша есептердiң үлгi жоспары есептерiндегi сальдоны шағылысуы есептiк мәлiметтердiң базасында қаржы есеп беруiн құрастырудан кейiн жолымен өткiзiлген.

Салық есептеулерi және төлеулер 01.01.2011 жылдың бюджетiне сөзсiз төлеулерi, бухгалтерлiк есепте тағы басқалар салықтар туралы Салық кодексiмен  сәйкес өндiрiп алады есептеп шығаруларды  әдiстi қолданылады.

ЖШС "Ордабасы Сарбас" бухгалтерлiк баланс қаржы есеп беруiн 1 ұсыныс МСФО барлық талаптарға сәйкес келедi. ЖШС активтер 2009 ұзақ мерзiмдi жылдың 1 қаңтарындағы күйi бойынша негiзгi құралдардан тұрады: 348,0 мың теңге 5 772 мың теңге, ортақ баланстық құны бар қалған негiзгi құралдар өндiрiстiк ғимарат және 18 099,0 мың теңгенiң баланстық құны бар ғимараты, машина және жабдық.

ЖШС қысқа мерзiмдi активтер тауарлық-заттық қорлар, қаржылардан тұрады, дебиторлық қарыз және тағы басқалар.

Шығынмен пайдалы туралы ақпар қаржы есеп беруiн 1 ұсыныс МСФО сәйкес қорытынды жасалады. Өткiзуден тыс табыстар мен шығындарды есептi мерзiм танылған барлық баптар таза табыс немесе есептi мерзiмдi шығынның анықтауында қосылады. ЖШС үшiн есептi мерзiммен күнтiзбелiк жыл болып есептеледi.

Қаражат қожалығы қызметтiң  нәтижелерi жедел мәлiмет үшiн  ай сайын тұжырымдалады. Алдыңғы  мерзiмдердiң қаржы есептеу нәтижелерiнiң  құрастыру мүмкiн делген қателердiң  түзетуiн сома есептi мерзiмдi табыс  немесе шығынға қосылады.   Маңызды  қатенiң түзетуiн сома алдыңғы мерзiм жататын үлестiрiлмеген табыс өзгерiстерi есептеу нәтижесiнде жолымен бастапқы шағылысады.

МСФО 7 «Қаржылардың қозғалысы туралы» есептеу нәтижесi сәйкес осы есептеу нәтижесi қалыптасады. ЖШС "Ордабасы Сарбас" бойынша операциялары анықтаған ретте iске асатын банкке есептi есебi болады. Ұлттық және шетелдiк валютадағы қаржылардың қосылуы есептерде болады: 1030 «Ағымдағы банктiк есептердің қаржылары», 1030-1 «Ағымдағы банктiк есептердiң шетелдiк валютасындағы елдiң iшi сомалар», 1030-2 «Ағымдағы банктiк есептердiң шетелдiк валютасындағы» 1010 «Қассадағы  қаржылар», 1010-1 «кассадағы доллар қаржысы», 1010-2 «кассадағы қаржының сомалары». Операциялық қызметтен ақшаның қозғалы әдiстiң түзуiмен ашылады.

Кассаның қалдығының түгендеуi 1-шi санға күй бойынша жоспарлы тексерулер бойынша ай сайын өндiрiп алады, келесi есеп беру айына, және жоспардан тыс - кәсiпорын басшысының бұйрығы бойынша. Касса тәртiптiң барлық тексерулерi акттермен пiсiп жетедi.

Бағаның бiр бөлiгi және табыстардың мойындауында есеп саясат ҚРдың заңымен сәйкес апарады. Табыстарды есептеп шығаруларды қағидаға сәйкес бухгалтерлiк есептерде танылады және олар қаржы жинағанда, шығындар және олар апаратында шығындар - бiр-бiрдендердi өткiзуден тыс табыстар мен шығындар қаржыдан осындайда алынып немесе төлегенде және мәмiлелерге немесе оқиғаларға сол бiр уақытта танылатында қаржы есеп беруiнде шағылысады. Негiзгi және негiзгi емес қызмет алған табыстар жиынтық табыстарды құрайды. Табыс келесi шарттар немесе олардың комбинацияларында танылады:

-табыстар жиынтық  ақиқаттықтың үлкен дәрежесiмен  бағаланады;

- мәмiледен экономикалық пайданың  алуын ықтималдық бар болады;

-өткелде болады сатып алушыға  дүкеншiден меншiк дұрыс айтады;

-мәмiле бойынша нақты және  күтiлетiн шығындардың бағасы  ақиқаттықтың үлкенiрек дәрежесiмен өндiрiп алады.

Мәмiлелер бойынша шарттар және оған есептеулер мiндеттi түрдеде бас  есепшiлермен қол қояды. Дайын өнiмнiң iске асырулары табыстың есепке алуы үшiн қолданылады 6010 «өнiмдердi сатуынан алынған табыс». Сатылған өнiмнiң өзiндiк құны 7010 «сатылған өнiмнiң  өзiндiк құны». Табыс үлестiрiлу алған жылдың iшiнде құрылтай құжаттарымен сәйкес өндiрiп алады.

Серiктестiктерде мерзiмдерi ағып кеткен дебиторлық қарыздың соманың бiр  бөлiгiндегi күмәндi талаптары бойынша  резерв жасалған, яғни төлеу мерзiмдерi бойынша есептердiң есепке алуын әдiспен. Күмәндi талаптар резерв бойынша көрсетіледі 1290 корреспонденцияларда есептермен 1210 және 7210. Екi жылдар өту арналған және төлеулер жоқ болғанда бюджетке төлемдерiнiң сомасын азаяды. Оны дебиторлық қарыз және төлеудiң жоқтығының пайда болулары моменттен үш жылдардан кейiн күмәндi талаптар бойынша арқасында жасалған резерв көшiрiлiп жазылады.

МСФО 16 «Негiзгi құралдар» есепке алуына сәйкес  апарады осы стандартқа құралдар және әдiстемелiк ұсыныстармен. Негiзгi құралдарға бухгалтерлiк есепте ұзақ уақыт арасында жұмыс iстейтiн материалдық активтердi жатады, тәуелсiз құннан.

Бухгалтерлiк есепте барлық негiзгi құралдар бойынша амортизациялар есептеп  шығаруда (тура) бiр қалыпты есептен  шығаруды әдiстi қолданылады. 2420 «Ғимарат және құрылыстар  амортизациясы», 2420 «машиналар амортизациясы, жабдық және берiлiс құрылымдар», 2420 «көлiк құралдарының  амортизациясы», 2420 «қалған негiзгi құралдардың  амортизациясы» пайдалы нормативтiк қызметi мерзiм бойы әрбiр есептi мерзiмге тозуды сомаларды шағылысады және кәсiпорынның шығындары сияқты танылады. Негiзгi құралдардың қайта бағалауды өткiзудi дата есептелген амортизациясы негiзгi құралдардың құнының өзгерiсiне пропорционалдық түзетедi. Негiзгi құралдардың қайта бағалауын сома «капитал» 5420 «негiзгi құралдардың қайта бағалауындағы резерв» бухгалтерлiк балансты бөлiмде шағылысады. Активтерiнiң пайдалануын шарасы бойынша қайта бағалауын сома үлестiрiлмеген табысқа тасымалданады. Қайта бағалауды барлық сома үлестiрiлмеген табысқа тек қана объекттiң қатардан шығуы, себептен тәуелсiз кезде көшiре алады.

  Келесi iргелi салым құралдарда бастапқы құн (негiзгi құралдардың пайдалы қызметiнiң мерзiмi үлкейедi) қолданудан келешек экономикалық пайданың үлкеюiн пайдалы қызметтiң мерзiмнiң басталу бағалалған шартта үлкейтедi. Салық жылының аяғына 10% топтың құн балансынан аспайтын өлшемдегi барлық басқа келесi шығындар оларда жасалатын мерзiмнiң шығындары сияқты танылады. Жұмыс iстейтiн салық заңымен сәйкес технологиялық жабдық және негiзгi құралдардың жөндеуiн жеке топқа ерекшелеуi бар негiзгi құралдарының есепке алуы ұйымдасады.

ЖШСтың негiзгi құралдардың жөндеуi орындаудың жанында келесi жағдайлармен негiзге алады. Iргелi жөндеумен объектпен  салыстырғанда тозу негiзiнен кiшiсi мерзiмдерi болатын жеке жиiрек негiзгi құралдардың қалпына келтiру ұғылады. Сонымен бiрге объекттiң уақытында алдын ала тексеру бiлдiрiлген пайдаланулар процесс айқындалған барлық мiндер шеттейдi.

Жөндеу ағымдағы күйiнде жылдам тоздыр бөлшектердi алмастырады, жеке түйiндердiң мұқият тексеруi, тазартуды және тетiктердiң тексерулерiн өткiзедi, алмастыруының шыққан сыйымды жүйелерiндегi майының алмастыруларын майда бөлшектер сала жүзеге асырады. Ағымдағы жөндеу негiзгi құралдардың пайдалануын процесстерде өткiзедi. Негiзгi құралдардың объекттерiнiң ағымдағы жөндеуiмен сабақтас барлық шығындар оларда пайда болған мерзiмiндегi өндiрiстiң шығынғалары қосылады. Мердiгермен iргелi жөндеудi өткiзуге келiсiм шартында болады және смета қорытынды жасалады. Жөндеу бойынша шығын нақты соманың комиссия қосып жасалған жөнделген (№ БЖ-шы форма) объекттерiнiң алу-берулерi жұмыстардың жөндеу аяқтағаннан соңы акт негiзiнде өндiрiстiң шығындар есебiнде көшiрiлiп жазылады.

ЖШС " Ордабасы Сарбас "ның материалдық емес активтер лицензия және программалық қамтамасыз етулерден тұрады. Өнiмнiң өндiрiсiне 3 жыл мерзiмге берiлген лицензия бастапқы құн арналған қолдануды жоғарғы мерзiм iшiнде есепке алынады 2730. Лицензиялық келiсiмнiң амортизациясы есепке алынады 2740 және үш жылдар iшiнде толық көшiрiлiп жазылады. Программалық қамтамасыз етудi құн есепке алынады 2730.1. Пайдалы қолданудың мерзiмi 1 жыл орнатылған. Программалық қамтамасыз етудi амортизация есепке алынады 2740.1.

 МСФО 2 «қорлар» сәйкес дайын өнiмнiң бағасы ФИФО әдiс бойынша өндiрiп алады. Дайын өнiмнiң сатылатын бағасы келiсiм негiзiнде анықталады. Келiсiмдi бағалардың прейскуранты ЖШС "Ордабасы Сарбас" жетекшiмен бекидi. Заттық қорлардың есепке алуы есептердегi iшкi бөлiмнiң негiзгi актив шоттарының 1300 «қорлар» апарады: 1310 «шикiзат және материалдар», 1310 «жартылай дайындалған және комплект жасайтын бұйым, конструкция және бөлшек», 1310 «отын», 1310 «Тара және тара материалдары», 1350 «Әртүрлі материалдар», 1350 «қалған материалдар», 1310 «Қайта өңдеуге жіберілген материалдар».

Заттық қорлардың қоймасына түсу және кiрiсу: Дт 1310 - Кт 3310, 3330, Қазақстан республикасындағы ҚҚС бойынша есепке алу тұратын жабдықтаушы түскен (ҚҚСсыз) заттық құндардың құнына: (орнын толтыруға ҚҚС) Дт 1420 - Кт 3310 - Қазақстан республикасындағы ҚҚС бойынша есепке алу тұратын жабдықтаушылардың салық есеп-фактура қосылған ҚҚСтар сома.

Кеден төлелген ҚҚС импортталатын  тауарлық-заттық қорларға төлеу пайда  болатын мерзiмiнде тұрғызылады. Егер есеп-фактураларды болмаса түскен құндылықтар бойынша ҚҚСты сынақтарға тұрғызылмайды. Тауарлық-заттық қорлардың есепке алуы фифо арналған бағада өндiрiп алады. Тауарлық-заттық қорлардың қозғалысының талдамалы есебi заттық жауапты тұлғалар бойынша құрылымдық бөлiмшелер сандай - ақшаға шаққанда әдiс бойынша қарама-қайшы апарады.

Тауарлық-заттық қорлар - бұл түрдегi активтерi:

1) қорлардың шикiзаттары, Тары және тара материалдары, қордағы жиiрек, өндiрiстегi қолдану немесе қызметтердiң орындауы үшiн қолайлы қалған материалдар, материал отын;

2) бiтпеген өндiрiсi, жұмыс жасау және қызметтер;

3) тауарлар, сатылатын серiктестiк  қызмет барысында. Тауарлық-заттық  қорлардың өзiндiк құны сатып алуды бағадан қосады, көлiк тиiстi күйге қонысқа олардың жеткiзуiмен және келтiру сабақтас көлiк - жинау шығындар сонымен бiрге қорға тiкелей алуға қатысты қалған шығындар, баж әкелiмге, кеден алымы.

 Тауарларының есепке алуы үшiн алған есебі қолданылады 1330 «тауарлар». (есеп-фактуралар, тiркеме қағаз инвойстар және тағы басқалар) жабдықтаушылар тауарлық-заттық құндылықтардың түсуiнде iлеспе құжаттар негiзiнде.

Комиссияның тауарлық-заттық қорларының қабылдауының жанында жабдықтаушылардың жолдама құжаттарының мәлiметтерi бар сандық немесе сапалы айырмашылығының анықталулары жағдайда екi даналардағы нашар жабдықтауды акт қорытынды жасалады. Бiреуі бухгалтерияға берiледi, екiншi жеткізушіге бағытталады.

Тауарлық-заттық қорлардың қоймасындағы жоспарлы түгендеу 1 шiлде және 1 қаңтардағы күйi бойынша жарты жылда бiр рет жүргiзiледi. Серiктестiктiң жетекшiсiнiң бұйрығын түгендеудiң өткiзулерi үшiн комиссия белгiленедi. Заттық нөмiр беру комиссия тауарлық-заттық құндылықтардың заттық нөмiр беру тiзiмiн құрайды. Онда әрбiр заттық жауапты тұлға бойынша тауарлық-заттық құндылықтардың нақты бар болуы қайта есеп негiзiнде бөлек шағылысады. Тiзiмдер негiзiнде есепшiмен түгендеудiң нәтижелерiнiң салыстыру ведомосы қорытынды жасалады. Тiзiмдер есепшi және комиссия мүшесi, өз қол қоюымен заттық жауапты тұлғаларға қол қояды түгендеудi нәтижелерi бар келiсiмдi растайды. Түгендеудi нәтиже түгендеудi өткiзудiң үштен кешiрек емес бiр күннен сандары iске аспай қалады.