Учет и аудит

                                                           Мазмұны

Кіріспе

1.Кәсіпорынның өндірістік -ұйымдастыру  мінездемесі және оның бухгалтерлік  қызметі

1.1. Өндірістік- ұйымдастыру мінездемесі және кәсіпорынның негізгі көрсеткіштерінің 

       талдауы

1.2.Бухгалтерлік есептің ерекшеліктері  мен кәсіпорынның есеп саясаты

2. Қысқамерзімді міндеттемелердің  есебі

2.1. Міндеттемелерді мойындау және  маңызы, жіктемесі

2.2.Жеткізушілермен есеп айырысудың  есебі

2.3. Бюджетпен есеп айырысудың  есебі

2.4.Әртүрлі мінедттемелердің еесебі

3. Қысқамерзімді міндеттемелердің  аудиты

3.1. Міндеттемелер аудитының жоспарлануы  және мақсаты, маңызы

3.2.Міндеттемелер аудиты

3.3.Міндеттемелер талдауы

Тұжырымдама

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қосымша

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Елдiң экономикасына қаржы инвестицияларын тарту, кәсiпорынның қаржы жағдайын анықтау үшiн айқын, сенiмдi мәлiмет қажет. Бұл  үшiн кәсiпорынның құрал-жабдықтарының жағдайына, соның iшiнде міндеттемелеріне көбiрек көңіл бөлу керек.

Концептуалдық негiзге сәйкес әзiрлеулер  мен ұсыныстар қаржы есеп беруi ұйымдардың бұрын болған қарызының, ұйымдардың ресурсының кетіп қалуын реттеу үшін,экономикалық пайданы ұстануының міндеттемесі.

ҚР-дағы бухгалтерлiк есепке өзгертулер енгізгеніне қарамастан, есеп ары қарай дамуды қажетсінеді, дегенмен қазiргi мәселесi мен өзектілігі бойынша зерттеулердiң аз екендігі бухгалтерлiк есептiң көкейкестi сұрақтарының бірі болып қалады. Осындай мәселелердiң бiрi мiндеттемелердiң есепке алуы мен аудиты болып табылады. Бухгалтер өз жұмысында есептің технологиясын анық түрде осы бөлімде беріп отыруы керек, мердігер-жеткізушілермен есеп айырысудың есебі және еңбекақы төлеудің есеп айырысу есебі, кәсiпорынның толық қаржы жағдайы мен қарыздар мiндеттемелерiнiң ықпалды жедел болжауын есепке алудың қазiргi кездегі компьютерлік түрмен қолдануға икемi болатын бөлiмшелерге есепке алудың технологиясын айқын ұсынуы керек.

Барлық жоғарыда айтылғаны осы  дипломдық жұмыстың аталған тақырыбының өзектiлiгi осыны көрсетеді.

Әрбiр кәсiпорын үшiн мiндеттемелердiң бар болуы басты мақсаттың табысына түбегейлi ықпал етуі - табыстың алынуы.

Дипломдық жұмыстың мақсаты болып бухгалтерлiк есеп пен аудит кәсiпорынның мiндеттемелерiнiң сұрақтарының зерттеуi болып табылады.

Осы жұмыстың негiзгi мақсаты болып мыналар табылады:

-бухгалтерлiк есептiң стандарттарына  сәйкес бухгалтерлiк есеп есептерiндегі мiндеттемелердiң дұрыс көрінісін зерттеу;

-мiндеттемелердiң уақтылы өтелуi, баланстан қарыздардың есептен шығаруы;

- мiндеттемелердi тексерудегі аудиторлық жұмыстың зерттеуi, тексерудің нақтылығы заңды негізде кәсіпорынның баланстағы қарыздарының сомасын тексеруге, есеп айырысу-төлем тәртібінің дұрыстығын сақтауды;

-есептеулердiң реттiлігі мен қарыздарды азайтудың ұсыныстарын жасау;

-міндеттемелердің кәсiпорынның қаржы-шаруашылық қызметіне  ықпалын анықтау.

Осы мәселелердiң зерттеу нысаны болып Қазақстан Республикасының заңы мен заңнамалар шеңберiндегі құрылтай құжаттарына сәйкес жұмыс істейтін ЖШС "Ордабасы Сарбас" болып табылады.

Зерттеу құралы болып ЖШС "Ордабасы Сарбас" қаржы-шаруашылығының қызметі болып табылады.

Таңдап алынған тақырып бойынша сұрақтарды зерттеу және дипломдық жұмысты жазу үшiн Қазақстан Республикаласы мен ТМД және шет елдердің теория және практикалық есеп және аудитты дамытуға үлкен үлес қосқан көрнектi ғалымдарының еңбектердi пайдаланған: В.К.Радостовец, М.Ш.Ержанов, К.Ш.Дүйсембаев, А.Д.Шеремет, Р.Адамс, Дж К.Робертсон, Ж.Ришар, және басқалар. Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы ЖШС "Ордабасы Сарбас"-ның қаржы-шаруашылық қызметінің  негiзi жағдайының үдерісі болып табылады.

Осы дипломдық жұмыстың орындалуының негізі болып Қазақстан Республикасы қабылдаған теориялық және нормативтi-әдiстемелiк актілер, сондай-ақ оқулықтардағы, оқу құралдарындағы және кезекті басылымдардағы отандық және шетелдік экономистердің еңбектері болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

1.Кәсіпорынның өндірістік -ұйымдастыру мінездемесі және  оның бухгалтерлік 

   қызметі

1. Өндірістік- ұйымдастыру мінездемесі және кәсіпорынның негізгі

көрсеткіштерінің талдауы

  ЖШС "Ордабасы Сарбас" қаржы және өндiрiстiк есепке алуды ұйымдастыру төңiрегiнде салық есебі, iшкi бақылау мен аудитты заңды күші бар Қазақстан Республикасының президентінің үкімін басшылыққа ала отырып, «Бухгалтерлiк есеп және қаржы есебі туралы», «Салық және басқада бюджеттік міндетті төлемдер туралы», «ҚР-дағы аудиторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының заңымен, бухгалтерлік есеп стандарттары, Қазақстан Республикасының басқада заңнамалық және нормативті актілерімен, субъектің қаржы-шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есебінің Типтік жоспар есебімен, нұсқаулармен, әдістемелік және ұсыныс нұсқаулармен, Қазақстан Республикасының қаржы Министрлігінің бухгалтерлік есеп және аудит Департаменті жасағанды негізге алды.

Кәсiпорын 21 ғасырда Қазақстанда шарап өнiмiнiң алғашқы өндiрушiлерінің бiрi болып табылады. Кәсiпорынның ары қарай дамытуының жолы - бұл 1932 жылдан бастап  алкагольсiз сусындар өндiретін дербес ұйым,  содан соң 1949 жылдан бастап- германиялық жабдықтың монтажы мен енгізу қызметі iске қосылып шарап шығарыла бастады.

Осы кәсiпорынның жұмысының негiзгi түрлерi болып мыналар табылады: шарап өнімдерін өндіру мен сату, қызмет жарғы бойынша басқа түрлерді iске асыру. Зерттеу нысанының қызметтерiнің толық мiнездемесін 1-шi кесте арқылы талдау жасаймыз. Талдау кезінде бiз бухгалтерлiк баланстардың 2008, 2009 және 2010 жылдардағы мәлiметтерiмен, осы жылдардағы кіріс пен шығыстың есебі мен және ақша құралдарының есебін пайдаланамыз.

Бiз  ЖШС "Ордабасы Сарбас"-тың қаржылық жағдайын талдау үшiн қызметiнiң тиiмдiлiгiн сипаттайтын кейбiр көрсеткiштерді алып зерттеу кезінде талдаймыз.

Осы 1-ші кесте  кәсiпорын мүлiгiнiң құнының кiшiрейуiне тұрақты тенденцияларды бақылауға мүмкiндiк бередi. Кәсiпорынның жалпы мүлiгінің құны 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда 19878,1 мың теңгеге азайды, 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда 43334, 1 мың теңгеге, пайыздық қатынасқа сәйкес 17% және 44, 5% азайды.

Бұдан 2010 жылы бұл тенденция құн сияқты пайыздық өрнектеде күшейіп тұрақты сипат алды, бұл кәсiпорынның шаруашылық қызметінің тұрақты ілгерлеуіне және динамикалық өрлеуінің куәсы екенін көруге болады. Кәсiпорын мүлiктерiнің негiзгi еншiсін дебиторлық қарыздар алады. 2008 жылдың 1 қаңтарында кәсіпорынның мүлік құнынан оның меншікті салмағы 3/4 құрады.

 

                 1-ші кесте -  Кәсіпорынның мүлік жағдайының өзгерістері

	2009 ж.		2010 ж.					2010 ж.
	мың. тг	меншік салмағы	мың. тг	меншік салмағы	2009 ж өзгерулер			мың. тг	меншік салмағы	2009ж өзгерулер
					мың. тг	в %	меншік салмағы			мың. тг	в %	меншік салмағы
Барлық мүліктер, оның ішінде:	117069,1	100,00%	97191,0	100,00%	-19878,1		0,00%	53856,9	100,00%
1.ұзақ мерзімді активтер
Негізгі құрал-жабдықтар	17004,5	14,53%	15958,6	16,42%	-1045,9	93,85%	1,89%	11774,4	21,86%	-4184,2	73,78%	5,4%
Материалдық емес активтер	1505,2	1,29%	1214,8	1,25%	-290,4	80,71%	-0,04%	1119,8	2,08%	-95,0	92,18%	0,8%
Дебиторлық  қарыздар	0,0	0,00%	0,0	0,00%	0,0		0,00%	21328,9	39,60%	21328,9		39,6%
2.қысқамерзімді активтер, соның ішінде												0,0%
материалдар	1419,8	1,21%	626,5	0,64%	-793,3	44,13%	-0,57%	437,5	0,81%	-189,0	69,83%	0,2%
Аяқталмаған өндіріс	89,3	0,08%	0,0	0,00%	-89,3	0,00%	-0,08%	0,0	0,00%	0,0		0,0%
тауарлар	569,5	0,49%	58,6	0,06%	-510,9	10,29%	-0,43%	63,5	0,12%	4,9	108,36%	0,1%
Дайын тауар	2637,1	2,25%	8452,1	8,70%	5815,0	320,51%	6,44%	502,2	0,93%	-7949,9	5,94%	-7,8%
Дебиторлық  қарыз	88349,2	75,47%	69638,5	71,65%	-18710,7	78,82%	-3,82%	18532,5	34,41%	-51106,0	26,61%	-37,2%
Қаржылық инвестиция	3998,6	3,42%	1215,6	1,25%	-2783,0	30,40%	-2,16%	0,0	0,00%	-1215,6	0,00%	-1,3%
Ақша қаражаттары	1495,9	1,28%	26,5	0,03%	-1469,4	1,77%	-1,25%	98,1	0,18%	71,6	370,19%	0,2%
Ескерту: есептеу ЖШС «Ордабасы Сарбас» мәліметтері бойынша жасалған

 

 

Дегенмен 2010 жылы меншiк салмағы күрт төмендеді бұл көрсеткiш 1/3-ке дейін азайғанын көруге болады. Бұл өзгерiстер коммерциялық қарыздың қатынасындағы кәсiпорынның өткiзу саясаттарының есебiнен пайда болды. 2009 жылы тек қана кәсiпорынның тұрақты және сенiмдi әрiптестері мен және тапсырыс берушiлерiнің арқасында iске асты.

Талдау мерзiм iшiнде жағымды болып ортақ өндiрiстің бiтпеген жалпы үлесі (кәсiпорын активтерiнiң бұл бабы тек қана 2008 жылға ғана қатысты және тек қана 0, 08% құрайды) үлкен емес болғаны көрінеді.

Кәсiпорын жұмысының минусы деп ұзақ мерзiмдi инвестициялардың жоқтығын жатқызуға болады. Кестеден көргендей, бұл бапта барлық зерттелетiн мерзiмдер көрсетiлмеген. Демек, кәсiпорын өндiрiстi кеңейтуiмен шұғылданбайды, демек өнiм бiрлiгiне шектеулі шығындардың төмендеуі. Сонымен бiрге кестеден көретініміз кәсiпорында 2010 жылы тауарды өткізу мәселелері пайда болды бұл «тауардың астыда қалып қалуына» алып келді. Дайын өнiмнiң көлемi құн өрнегiнде 8452,1 мың теңгені құрады, кәсiпорын мүлiгiнiң құнына байланысы 8,7% пайызды құрады. Бұл мәндер кәсiпорын мүлiгiнiң басқада баптарының арасында үшiншi мәнi болып табылады. Материалдар қалдығы мерзiмдік уақытта тұрақты қысқарды, өндiрiстi оңтайландыру немесе оның көлемiнiң кiшiрейтілуi салдарынан ақша құралдарын тиiмдi қолдануы салдарынан үнемi қысқарды.

  Кәсiпорынның қаржы инвестицияларының көлемi 2009 жылы 3998, 6 мың теңгені немесе 3,42% құрады, 2010 жылы-1215,6 мың теңгені құрады немесе 1,25%, сонымен бiрге қаржы инвестициялары тартылмады. Бұл Қазақстан Республикасындағы нарық қорының дамымағандығын тағы да атап көрсетеді. Немесе ЖШС "Ордабасы Сарбас"-тың бос қаражаттары тапшылықтарының  мәселесі салдарынан деуге болады.

Кәсiпорын мүлiгiндегi бос қаражаттардың үлесінің аздығы кәсiпорынның келешегін ойлауды қажет етеді. Кәсiпорын мүлiгiндегі қаржы құралдарының құрылымы 2008 ж пайыздық қатынаста 1,28%, 2009 ж. 0,03%ке дейiн азайды, бiрақ 2010 жылы қайтадан 0,18%-ға дейiн көтерілді. Бiрақ, бұған қарамастан кәсiпорынның қаржы құралдары едәуiр тарату бөлiгі болып (абсолюттi өтімділік) табылды. Олардың төмен үлесі кәсiпорынның төмен өтімділік активіне алып келеді. Бұл ЖШС "Ордабасы Сарбас" қызметiндегi позитивi кезеңімен, сонымен бiрге инфляциялық әсерлерге өте ұшыраған қаржы құралдарын санауға болады. Қаржылар өндiрiстiң процессi кәсiпорын табысы үлкейте орташаланғануы керек. Қаржылардың үлкен еншiсi өндiрiстiң процессiнде жұмыс iстеген сайын сайып келгенде, кәсiпорын табысы сол жоғары.    

Кәсiпорынның қысқа мерзiмдi мiндеттемелерi тұрақты кiшiрейтуге  тенденциялардына ұшырап отырады. Олардың өзгерiстері 2009 жылы 2008 жылға қарағанда терiс белгілермен 11813,5 мың теңгені құрады, 2010 жылы 2009 жылға қарағанда - 32959,3 мың теңгені құрады. Бұл кәсiпорын қызметiнің жағымды өзгерістеріне алып келер еді, егер қысқамерзiмдi кәсiпорын активтерiнiң жалпы кішіреюі болмаса, 18452,4 мың теңгеге  2009 жылы 60389,9 және 2010 жылға шаққанда.

 

2 кесте-2008-2010жылдардағы ЖШС «Ордабасы Сарбас»  тарату балансы
	Өлшем бірлігі	2008  ж.	2009 ж.	2009жылдан 2008ж.		2010 ж.	2010 жылдан 2009 ж.
				өзгерістер	%		өзгерістер	%
Қысқамерзімді міндеттемелер	т.т	114107	102293	-11814	89,65%	69334,5	-32959,3	67,78%
Қысқамерзімді активтер, соның ішінде	т.т	98470,1	80017,7	-18452,4	81,26%	19633,8	-60383,9	24,54%
тауарлық-материалдық қорлар	т.т	4056,9	9078,6	5021,7	223,78%	686,7	-8391,9	7,56%
Дебиторлық қарыздар	т.т	88349,2	69638,5	-18710,7	78,82%	18532,5	-51106	26,61%
Қысқамерзімді қаржылық инвестициялар	т.т	3998,6	1215,6	-2783,0	30,40%	0	-1215,6	0,00%
Қаржы құралдары	т.т	1495,9	26,5	-1469,4	1,77%	98,1	71,6	370,19%
Жабу коэффициенті		0,9	0,8	-0,08073	90,65%	0,3	0,5	36,20%
Кризистік тарату коэффициенті		0,82242	0,69291	-0,12950	84,25%	0,26871	-0,42420	38,78%
Абсолютті тарату коэффициенті		0,04815	0,01214	-0,03601	25,22%	0,00141	-0,01072	11,65%
Таза айналым капиталы	т.т	-15637,2	-22276,1	-6638,90	142,46%	-49700,7	-27424,6	223,11%

 

Ағымдағы тарату немесе жабу коэффициенті мiнездемесі мiндеттеме қарыздарын өтеуге құралдардың барлық түрлерiнің жеткiлiктi екенін көрсетеді. Коэффициенттiң мәнi жоғары болған сайын ЖШС "Ордабасы Сарбас"-нан қарыз алушы үлкен қарыз сомасын  несиеге ала алады.

Ағымдағы коэффициент таралымы құнының қатынасы болып өндiрiстiк қорлар, дайын өнiмдер, ақша қаражаттары, дебиторлық қарыздар және айналымдағы түрiнде кәсiпорынның, сияқты анықталады, қысқа мерзiмдi қысқа мерзiмдi заемдар және әр түрлi кредиторлық қарыздар және қалған қысқа мерзiмдi пассивтар, дебиторлық қарыз және кәсiпорынның өте жедел мiндеттемелерiне қалған айналым активтерiнiң банктердiң қысқа мерзiмдi қарыздарының түрiнде, қаржы.