Учет и аудит

- қызметтердiң жабдықтаушы  есебi;

- (кiрiс тiркеме қағаздар) кiрiс құжаттар;

- қабылдау акттерi;

Аудиторлық дәлелдемелердi жиынның әдiстерi:

- клиент алған үшiншi тараптардың құжаттарының тексеруi;

- клиенттiң кәсiпорын  дайын тұрған құжаттардың тексеруi. Орындауды техника қосады: (17-шi  кесте) жабдықтаушы есептерiнiң  көруi.

 

17-шi кесте – Келген құрал- жабдықты жеткізушілерден алған жауапты тұлғаның толық тексеруі

 

№	жеткізушілер дің атауы	құжат, №, күні	құрал-жабдықтардың құндылығы	санау бойынша саны, тг.	Фактически оприходовано, тг.	ауытқулар, тг., +/-
1	2	3	4	5	6	7
1	ЖШС «Рост-строй»	15.11.10	Брус	6638601,90	6638601,90	_
2	ЖШС «Гильдия»	19.11.10	Цемент	3156299,0	3156299,0	-
3	АҚ «Наурыз»	26.11.10	Ксерокс қағазаы	8445,00	8445,00
Ескерту: ЖШС мәліметі бойынша жасалған

 

ЖШС "Ордабасы Сарбас" жабдықтаушыларынан есеп-қисап тiзiлiмдерiндегi жазуы жабдықтаушылардың құжаттарымен сәйкес келетiнiн көрсетуге алған тауарлық-заттық құндылықтардың кiрiсудi толықтығының тексеруi.8-шi процедура. Есептердiң корреспонденцияның құрастыруын дұрыстығының тексеруi. Мәлiметтiң көздерi: бухгалтерлiк есептiң регистрлерi, жабдықтаушы есеп банктiк және кассалық құжаттар.Аудиторлық дәлелдемелердi жиынның әдiстерi: ЖШС кәсiпорын дайын тұрған құжаттардың тексеруi;Орындауды техника жабдықтаушылары бар есептеулер бойынша операциялардың бақылауында тұрады және мердiгерлермен. Оларда өнiмнiң өзiндiк күнi және қаржы нәтиже ықпал ететiн қателердiң жиыны болатындығынан, ерекше iлтипат есептердiң корреспонденцияның дұрыстығының анықтаулары үшiн айналымдар шығын есепке алатын есептердегi операцияларын шағылысатын iстеу керек. Бухгалтерлiк жазбаларды құрастырудағы ұқсас қателерi, тексерушi кездестiрген олардың кестесiне 18 апарады.

 

18 кесте Корреспонденциялық есептердiң дұрыс жасалынбаған тiзiмi

 

№	Бухгалтерлік есептің регистрі	Қатардың күні, немесе нөмері	Корреспенциялау есебі		сомасы	операциялар дың мазмұны
				Дт			Кт
1	-	-	-	-	-	-
2	-	-	-	-	-	-

 

Бұдан әрi тексерушi, бұл  кестенi талдайды, бухгалтерлiк есеп есептерiнде көрcетiлген операциялардың дұрыс шағылысуы бойынша ұсынысты бередi.

Тексеру ЖШС "Ордабасы Сарбас" есептердiң корреспонденциясы қызметтiң олардың түрiмен сәйкес дұрыс құралғанын көрсеттi, яғни айналымдар шығын есепке алатын есептердегi операциясы дұрыс қайтарған.Тексерiлетiн ұйымның басқаруы үшiн мәлiмет - бұл тексерушiнiң басқаруға : қосатын хаттар түр қосып жасалған есептеу нәтижесi: есептiк жазу айқындалған кемшiлiктер туралы мәлiметтердiң сипаттамасы, бухгалтерлiк есеп және iшкi бақылаудың жүйесiнде; бұл кемшiлiктердiң жанында айқындалған жағдайлардың тiзiмi; жою бойынша ұсыныстар айқындалған молшылықтар емес. Басқару үшiн мәлiмет барлық елеулi кемшiлiктер туралы толық есептеу нәтижесi сияқты қарала алмайды /27,166/.

Ол тек қана сол  аудиторлық тексерудi процессте бiлдiрген қателер қосады. Басқаруға мәлiметтiң  беруi мiндеттi талап болып табылмайды, бухгалтерлiк есеп және қаржы есеп беруiндегi маңызды қателерiне келтiре алған iшкi бақылау, бiрақ бүгiнгi шарттарда бұл есептiк жазулардағы кемшiлiктерi Хабар-ошар оған дейiнi жеткiзудi мақсатпен iстеуге ұсынылады.

Мәлiмет заңға және нормативтiк Ақтамы айқындалған  кемшiлiктердiң сипаттамасы, олардың сәйкессiздiгiне нұсқауда болуы, сонымен бiрге ұйымдағы есепке алу және бақылауының жақсартуы бойынша ұсыныс қосуы керек.Ұсыныстардың енгiзуi аудиторлық есептеу нәтижесi және шешiм қайтарып алмай мазмұнды айнымайды.Басқару үшiн мәлiмет айқын, қысқаша, маңызды болуы керек, нақты дәлсiздiктерсiз. Мәлiметтердiң әр түрлi мән деңгейлерi айқын ерекшелеуi керек. Әртүрлi деңгейлердiң басқарулары үшiн нұсқаудың жеке хаттар құрала алады.Бұл мәлiметтер оңаша және ұйымның басқаруынан тұлғаларының шектелген шеңберiне түсiнiктi тек қана болуы керек.

Тексерушi хат тұрғызылған  сұрақтар бойынша жауаптың ұйымның  басқаруында ұсынылатын әсерлердiң  мазмұндамасы бар ақпараттық хатына сұрауы керек. Сонымен бiрге жауап  құқықпен (қаржы директоры, бас есепшi) шешiмдi қабылдануға ие болатын хаттың түрiнде тұлға қойылған қолымен пiсiп жетедi. Әзiрлеудiң қағидалары, талап жазбаша мәлiметтiң дайындауын мазмұнға және ретке тексерудi өткiзудiң нәтижелерi бойынша экономикалық субъекттiң басқаруына тексерушiнiң Жазбаша мәлiметiнiң аудиторлық қызметiн стандартпен анықталған.Маңызды бұзушылықтар және қалыпсыз ахуалдардың 2009 жылдар бойы аудиттiк фирмасымен ЖШС фирма өткен тексеру жабдықтаушылары бар есептеулердiң жүзеге асыруында және мердiгерлермен бiлдiрмеген.Кейбiр негiзгi бұзушылықтар орын жабдықтаушылары бар есептеулерде иемдене алғандығымен және мердiгерлермен, бiрақ төменде аталған бұзушылықтардың ЖШСтың бухгалтерлiк есептiң жүйенiң жақсы бағасы және iшкi бақылауы байланысты жоқ:

- Тмц кiрiсу кәсiпорын  мүлкiне салық салу бойынша шаруашылық қызмет және салық салынатын базасының төмендетуiне барлық айғақтарды есепке алудағы шағылысуды толықтықтың талаптың бiр бөлiгiндегi есеп саясатын бұзушылыққа бағытталатын жабдықтаушы алған;

- қате кассалық төлеулердi  қамтамасыз ету үшiн жалған мiндеттемелердiң жалған құжат жасау және құрастыруы;

- (талаптардың акцепторлық  төлем тапсырмалары және басқалары)  шынайы құжаттардың жоюы және, сомалардың басқа кәсiпорындары  бар есептеулерiне дұрыс емес  есептен шығару салдар бұл;                                                          

-   нақты емес  дебиторлық және кредиторлық  қарыз есепке алу есептерiнде  шағылысу;

-  ҚҚС жабдықтаушы  есеп ерекшеленген сомалардың  есепке алуы есептерiндегi терiс  немесе дұрыс емес шағылысуы;

- кәсiпорынның осы  есепке алуымен жабдықтаушы есептерiндегi мәлiметтерiнiң сәйкессiздiгi;

- есептердiң қате қосып  жасалған корреспонденцияларының  бөлiгiндегi есепке алуын әдiстемелiктi бұзылысы.

Барлық белгi соғылған бұзушылықтар өткiзу барысында аудиторлық процедураларды бiлiнедi. Олардың өткiзуi үшiн мәлiметтер көзбен, бастапқы құжаттар қызмет көрсетедi, есеп саясат кәсiпорын, сонымен бiрге (сұрау салулар, акт) құжаттар, қаржы қаржы кәсiпорынның есеп беруi, регистр аналитикалық және синтетикалық есепке алу.

Тексерудiң программа  құрастыра, тексерушiнi қалай ол аудиторлық дәлелдемелердi жиын үшiн қабылдауларды қолданатынын анықтады. Олардың сандарына жатады:

-  қызметтердiң өнiмнiң  жабдықтауы және көрсетуге iшiне  алынған келiсiм шарттарының заңға  сүйенген бағасы;

- қаржы мiндеттемелерiнiң түгендеуге араласуы;

- үшiншi тараптардан жазбаша  растауды алу;

- үшiншi тараптардан "Сарбас  Ордабасы" -ның ЖШС алған құжаттардың тексеруi.

 

3.3.Міндеттемелер талдауы

 

Түбегейлi рөлдi кәсiпорындар көз құралдарының құрамында қарыз  қаражаттарларда орналасады, соның iшiнде. Жабдықтаушылары бар есептеулер және мердiгерлермен сондықтан талдау барысында орынды өзгерiс болған құрамдар және кредиторлық қарыздың құрылымын талқылану.Аналитик қарызының түрлерге және мерзiмдерi бойынша ақпараттың дұрыстығында сендiруi керек. /36,115/. Ол үшiн төте растауды қолданылады, зерттеу шарттар және келiсiм шарты, қызметкерлерi бар дербес әңгiмелер, кәсiпорын парыздар және мiндеттемелерi туралы мағлұматты; төлеу туралы мiндеттемелердегi жазуларды дәлдiктiң тексеруi және Хабар-ошар.

Аналитикке олардың  нақтылығы және ендiк борышты  келiсiм шарттарының шарттары көздiң  нүктесiмен сипаттауға керек. Сонымен  бiрге маңызды мерзiмдер болып  табылады, шектеу қолдану қорлар, қосымша  көз қаржыландыруының тартуын мүмкiндiкке. Құрам және кредиторлық қарыздың құрылымының зерттеулерi үшiн талдау кесте қорытынды жасалады. Осы кестелер құрамда және кредиторлық қарыздың құрылымына өзгерiстер пайда болатынын көрсетедi.

Егер тауарларда және оны қызмет есептеулер бойынша 2008 жылда  тг 257538 өйткенiнi құраса осылай. немесе 92,34%, онда көрсеткiштiң 2009 жылында үлкейдi - тг 374808 өйткенi. немесе 97, 06%.0

Бұл бап бойынша қарыздың салыстырғанда 2009 кредиторлық жылдың 2010 жылында алайда, 2%ке төмендедi. Кредиторлық  қарыздың үлкеюi ең үлкен тауарларда салыстырғанда 2008 жылдың 2009 жылында болды - тг 117270 өйткенiде. немесе бюджетi бар есептеулер бойынша 4,72% және салыстырғанда 2009 жылдың 2010 жылында - сом 15646 өйткенiде немесе 1, 87%.0 Борышақылары бойынша қарызы алған жойылды. Барлық баптар, кредиторлық қарыз арналған дерлiк жиынтық мәндегi 2009 жылда төмендедi.

Өзгерiстердiң кредиторлық  қарыздың құрылымдары негiзгi себеппен өзара төленбеулер болып тұрды.үлкен  рөлдiң кредиторлық қарызында  жабдықтаушылары бар есептеулер ойнайды. Төлемдердiң белгiленген мерзiмдерiнiң шабуылына дейiн жабдықтаушыларына қарыз нормалы болып табылады. Ол егер дегенмен тұрақты және үлкен өлшемдер, талдауды процессте жетедi кәсiпорынының айналымындағы жоспардан тыс қаржы ресурстердi қысқартуды мүмкiндiк қарап шығуға керек. /36, 437/. Кредиторлық қарыздың талдауында, айрықша ықылас ресiмдеу және есеп құжаттарының көрсетуiнiң жабдықтаушыларымен тоқтаумен байланысты құрастыратын фактурасыз жабдықтауларға бойынша қарызды бiлдiредi.

Сонымен бiрге оның өтеуiнiң  төлеушiлерiнiң кәсiпорындарынан есеп құжаттарының жабдықтаушыларынан алу күтiп отырмай талап ету керек.

Қаржы органдары қарыздың талдауының негiзгi мәселелерiн қарап  шығамыз. Қарыздар талдауда оның шамасының  өзгерiсi және бiлiмiнiң ұзақтығы қарап  шығу керек. /37,438/. Бюджетке кәсiпорын төлеулерi туралы мәлiметтердi талданады, күн сайынғы күн сайынғы төлем құжаттар банкке, осы бухгалтерия кәсiпорын. Бойынша талап мерзiмдерi мерзiм бiтетiн сұраусыз кредиторлық қарыздың сомаларының бюджетке жарнасының уақытылы болуына ықылас талдауда айналады.

Кредиторлық қарыздың күйiн  талдаудың жалпылаулары үшiн кредиторлық  қарызға (19-шы кесте) бiлiмнiң мерзiмдерi бойынша топталатын жинақ кесте  қорытынды жасалады.

 

 19 кесте - ЖШС "Ордабасы Сарбас"  бiлiмнiң мерзiмдерi бойынша несиелік қарыздарының 2010 ж. талдауы

 

 

№	Несие кредиттарының баптары	Барлығы, 2010ж соңы., мың. тг.	Соның ішінде білім берудің мерзімдері бойынша  3-6 ай
1.	Тауар үшін несие кредиттарының  қарызы	644937	644937
2	Еңбекақыны төлеудегі	4227	4227
3.	Әлеуметтік сақтандыру мен оны қамтамасыз ету бойынша	3180	3180
4.	Бюджет бойынша	19585	19585
5.	Алынған аванстар	6003	6003
6.	Басқада кредиторлар	491	491
7.	Барлық несиелік қарыздар	678423	678423
Ескерту: ЖШС мәліметі бойынша жасалған

 

Бұл кестенiң мәлiметтерiнен көруге болатын, ЖШС "Ордабасы Сарбас" кредиторлық қарыздың бiлiмiнiң мерзiмдерi 3-6 айларды 2010 жылдар бойы құрады. Мерзiмiнен өтiлген кредиторлық қарызды құрады: тауарларда баптар бойынша, қызмет 644937 мың теңге, жұмыс; еңбекақы бойынша - 4227 мың теңге; әлеуметтiк сақтандыруға және қамтамасыз ету бойынша - 3180 мың теңге; бюджетi бар есептеулер бойынша - 19585 мың теңге; борышақылары бойынша алған - 6003 мың теңге; бойынша несие берушыларға жоримыз - 491 мың теңге.