Учет и аудит

 

Мұндай тексерушiге кестенiң  мәлiметтерi бағалауға мүмкiндiк бередi: тауарлық-заттық құндылықтардың түсудi есепке алуын күй, кiрiсу қызмет көрсеткен iстелiнген жұмыстар; тұжырымдалатын (келiсiм шартын ара-арасындалары мерзiмiнен өтiлген жоқ) келiсiм шарттарының сапасы; кiрiсiлген және төлелген құндылықтар бойынша қосылған құн, бойынша есеп-фактуралар қай жоқ.

Маңызды момент жабдықтауларға неотфактурованным бойынша есептеулердiң  тексеруi болып табылады. Егер тексерушi есептердiң жоқтығы айқындалса - фактуралардың ауызша сұрау арқылы орнату керек алған тауарлық-заттық құндылық болса, орнату керек: жабдықтаушылардан есеп-фактура талап ету болуы мүмкiн бе? немесе жоқ.

Егер сұрау салулар  болса, тексерушi оларға жауаптар қарауы керек. Тексерушi өзiмдi сұрау салулар  жоқ болғанда мұндай жабдықтаушымен тәптiштеуге өткiзе алады. Мәлiметтер, алған сұрау барысында, тәптiштеулердi өткiзу және бақылау, клиентпен шығарылған клиентпен шығарылған сұрау салулары, кестеге 12 тозады.

 

 

 

 

 

 

12-шi кесте –фактурасыз жабдықтаулар

 

п	жеткізушілер дің атауы	есеп фактурасы жоқ құжаттың келу күні мен нөмері	Есеп фактурасының болмауының себебі
1	2	3	4
-	-	-	-
Ескерту: ЖШС мәліметі бойынша жасалған

 

Тұжырымдалатын келiсiм  шарттарының сапаның түсудi есепке алу және тексерушi ЖШС "Ордабасы Сарбас" қызметтерi Тмц жабдықтауға келiсiм шарттарының бар болуы бағалауға көрсеткен жұмыс iстелiнген тауарлық-заттық құндылықтардың кiрiсуiн күйi. (кiрiс тiркеме қағаздарда барлық қажеттi реквизиттер толтырылмаған, артық немесе тиiстi емес реквизиттер қолданған) терiс құжатты ресiмдеу бойынша болмашы бұзушылықтар айқындалған. Кiрiс тiркеме қағаздардың көшiрмелерiнiң қатысуының жағдайлары жазып қойып, сонымен бiрге есеп-фактуралардың жабдықтаушылар және мердiгерлерiнен тiркеу журналдарын апаратын болмады. ЖШСқа жабдықтауын Неотфактурованные бiлдiрмеген.2-шi процедура.

Көрсетiлетiн сапа жағынан  кiнә тағуларды уақытылы болуды тексеру  және тауарлық-заттық құндылықтардың санына және iстелiнген жұмыстар және көрсеткен  қызметтердiң сапасы бойынша.Жұмыстар және көрсеткен қызметтер сапаға және мiнездемелерi бар сан бойынша айырмашылық айқындала алуға және жабдықтаушы құжат көрcетiлген сан iстелiнген құндылықтар Тмз кiрiсуде. Айқындалған жеткiлiксiздiк туралы акттердi бұл жағдайда құрайды. Кәсiпорынның өнiмiнiң жеткiлiксiздiктерi сомаға кiнә тағуды (жабдықтаушыға ) жiберушiге, мәлiметтiң көздерiнiң көрсетедi:

- жолдама құжаттар  немесе жабдықтаушы құжат көрcетiлген  мәлiметтерi бар өнiмнiң нақты бар  болуын салыстыру ведомо;

- өнiмнiң айқындалған  жеткiлiксiздiгi туралы акт;

- (дымқылдыққа тиiстi кiру  рұқсат болатын өнiмге дымқылдыққа талдау, коммерциялық акт және басқалары) жеткiлiксiздiктiң пайда болуы себептерi туралы куәландыратын басқа құжаттар.

Аудиторлық дәлелдемелердi жиынның әдiстерi:

- жазбаша растауларды  алуды әдiс;

- клиент алған үшiншi тараптардың құжаттарының тексеруi;

- клиенттiң кәсiпорын  дайын тұрған құжаттардың тексеруi;

-шаруашылық операцияларды  орындауға бақылау.

Орындауды техника төмендегiдей  болады. Тексерушi айқындалған жеткiлiксiздiк  туралы акттердi дәйектi түрде қарап  шығады. Тмц қабылдауда қандай болмасын тексерушi толық тексерудi өткiзуде қатысу туралы шешiм қабылдайды, сонымен бiрге жанында мәлiметтердiң iшiнара салыстыруы туралы жөн-жобаны олардың кiнә тағуларды көрсетудiң мерзiмдерiмен салыстыра бередi - жабдықтаушының жүрiстi құжаттары және қойманың қабылдау акттерiнiң мәлiметтерi. Сәйкессiздiктердiң мәлiметтерi табылуда қандай болмасын кестеге 13 апарады.

 

13 кесте Талап қоюлар көрсетулерiнiң тiркеуi

 

№	Жеткізушінің құжат бойынша  маңыздылығы	Қойма мәліметі бойынша маңыздылығы	Коммерциялық акті, №, күні	Талап ұсынылған күн
1	2	3	4	5
-	-	-	-	-
Ескерту: ЖШС мәліметі бойынша жасалған

 

Егер кiнә тағуды көрсетпесе, 5 кестенiң граммына тексерушi сызыққа  шарт қояды.   Бұдан басқа, тексерушiнi талап мерзiмiнiң мерзiмнiң өтуiмен  кiнә тағуларды көрсетудiң жағдайлары жоқ айқындайды жоқ.   Тексерушiнiң қуыну арыз қосымша тiркелген құжаттары көшiрмелер негiзiнде анықтайды, дәлел жабдықтаушы көрсетiлетiн кiнә тағулар болып табылады.  Жабдықтаушыға ЖШСқа кiнә тағулар айырмашылықтардың Тмцтың қабылдау-тапсыруын актi бойынша өйткенi көрсетпедi жоқ.3-шi процедура. «ҚҚСтың жабдықтаушыны анықтауды дұрыстығының тексеруi. Мәлiметтiң көздерi:  қосылған құнға салықтың бюджетiне есептеу және төлеудi рет туралы жабдықтаушылардың есеп-фактурасы және нұсқау.

Аудиторлық дәлелдемелердi жиынның әдiстерi: клиент алған үшiншi тараптардың құжаттарының тексеруi және арифметикалық есептеулердiң  тексеруi.

Орындауды техника ҚҚСтың жабдықтаушыларының анықтауды дұрыстығының тексеруiн қосады. Iрiктеуге жабдықтаушыларға есептердiң максимал саны әр түрлi душар қылып, қосылған құнға салықтың сомаларының қайта есебi жасауға керек. Мәлiметтер айырмашылықта кестеге 14 тозады.

 

14 кесте Бағаға қосылған салықтың жеткізушілерден алу тәртібі

 

№	жеткізушілер дің атауы	күні	есеп, №	есептеу бойынша бағасы, тг.	бағаға қосылған салықтың есебі, тг.	бағаға қосылған салықтың қайта есептеуі, тг.	ауытқулар, +/-
1	2	3	4	5	6	7	8
[ 2	ЖШС «Рост-строй»	15.11.07	4898	6638601,9	865904,60	865904,60	-
^ 3	ЖШС «Гильдия»	19.11.07	1181	3156299,0	411691,17	411691,17	-
1   4	АҚ «Наурыз»	26.11.07	779	8445,00	1101,52	1101,52	-

Егер ауытқулардың саны ұлы болса, онда тексерушi тексерудi процесс кеңейте алады. Мысалы, iс  жүзiнде ҚҚС жабдықтаушы есебiнде  жабдықтаушының қызметi ерекшеленбегенде жағдайлар бұл салықтармен салым салуға жатпағанында емес, клиенттiң кәсiпорынында ҚҚСтарды өз алдына ерекшелегенiнде пайда болады.Сомалар есептелген сайып келгенде бюджеттен орнын толтыруға салықтың (немесе тоқсан сайын) ай сайынғы декларациялауында тұрғызылады.

ЖШС "Ордабасы Сарбас"-ның ына ҚҚС анықтауды дұрыстықтың тексерулерiнен кейiн жабдықтаушымен ҚҚС ҚҚС бюджетке есептеу және төлеудi рет туралы нұсқаумен сәйкес дұрыс ерекшеленгенiн айқындалған, яғни жеке жолмен және ҚҚС есепке алудың регистрлерi, дербес ерекшелеудiң жағдайларында енгiзiлген болмайды.4-шi процедура. «есеп-қисап тiзiлiмдерiнде осы жабдықтаушыларды енгiзудi сәйкестiк. Мәлiметтiң көздерi: жабдықтаушылардың есеп-фактурасы және бухгалтерлiк есептiң регистрлерi /24,239/.

Аудиторлық дәлелдемелердi жиынның әдiсi бақылау клиент көрсетiлетiн  құжаттардың тексеруiн қабылдауды қолданып қосады. Тексерушi бухгалтерлiк  есеп есептерiнде құжаттардың алғашқы  дерегi және олардың шағылысуы бақылап  отырады. Жабдықтаушылары бар есептеулер бойынша операциялардың есепке алуы есептерiндегi шағылысулар үшiн және кәсiпорында мердiгерлермен келесi регистрлер есепке алуды автоматтандырылған жүйенi қолдануда қолданыла алады:

- сч бойынша толық  айналым ведомо. мердiгерлерге жабдықтаушыларға 3310 Қысқа мерзiмдi кредиторлық қарыз»;- сч бойынша аналитикалық карточка. мердiгерлерге жабдықтаушыларға 3310 Қысқа мерзiмдi кредиторлық қарыз. Орындауды техника төмендегiдей болады.

Тексерушi есептердiң  мөлшерiн алып қояды және (№ 6) есеп-қисап  тiзiлiмi қолданылатын кәсiпорындағы олардың шағылысуы бақылап отырады. Есеп-қисап тiзiлiмдерiнiң мәлiметтiң жабдықтаушылардың осы есептерiн соот ветствия тексерудi кестеде 15 қамтып көрсетедi.

 

15-шi кесте Жеткізушілердің есеп мәліметінің берілген № 6 ордерлі журналының сәйкестігі

 

№	жеткізушілер дің атауы	есеп, №, күні	Жеткізушінің есебі бойынша, тг		Фактически отражено в учете, тг.		ауытқулар, тг.  +/-
			барлығы	соның ішінде бағаға қосылған салық	барлығы	соның ішінде бағаға қосылған салық	барлығы	соның ішінде бағаға қосылған салық
1	АО «Форту на»	95 от 02.10.10	2000,00	250,87	2000,00	250,87	-	-
1	2	3	4	5	6	7	8	9

 

Егер ауытқу болса, түбегейлi тексерушi тексерудiң тексерiлетiн есептердiң саны үлкейтiп кеңейте алады. ЖШСқа есеп-қисап тiзiлiмдерiнде жабдықтаушылардың осы есептерiн енгiзудi сәйкестiк енгiзiлген, дұрыс, яғни құжаттардың алғашқы деректерi есепке алу есептерiнде олардың шағылысуымен дәл келедi. 5-шi процедура. «Кредиторлық қарыздың нақтылығының тексеруi.  Оның ақшалай қаржыларымен жабдықтаушылары бар есептеулердiң тексеруiнiң ең маңызды процедураларының бұл бiрлерi және мердiгерлермен, өйткенi кредиторлық қарызы бар операция және өтеумен алаяқтық үшiн мүмкiндiк бередi, ысырап және қаржы есеп беруiнiң мәлiметтi бұрмалаулары. Бұл ықыласқа қабылдап және iске асыру және ұқсас әсерлердiң жасырып қалуының типтi әдiстерi бiлуге керек. Алаяқтықтың өте түбегейлi өлшемдерi сатып алатын операциялардың жүзеге асыруында жете алады. Бұл жеке алғанда тауарлардың сатып алуының жанында болуы мүмкiн.

Мысалы, аудиторлық тексеру мүмкiн емес жарайын деп қалду көмегiмен өте күрделi де, тiркеме қағаздар және жалған оңай түгендеу барысында бiлiнетiн және есептеулердiң тәптiштеу фирмалардың есептерi көрсетудiң бос тұруларымен ақтау құжаттар ретiнде де алаяқтық қашан бұзушылықтар тауары сатып алуларында қате кассалық төлеулердi қамтамасыз ету мақсаттарындағы мәмiленiң екi жақтарының лауазымды тұлғаларының өзара келiсiмi бойынша iске асатын бола алады.Мәлiметтiң көздерi:   бухгалтерлiк есептiң регистрлерi, тәптiштеулердi (тесттер) сұрауға жауаптар және акттер. Аудиторлық дәлелдемелердi жиынның әдiстерi:

- кәсiпорын дайын тұрған  құжаттардың тексеруi;

- клиент алған үшiншi тараптардың құжаттарының тексеруi;

- жазбаша растаулардың  үшiншi тараптарынан алу.Орындауды  техника келесi тұрады. Тексерушi, бухгалтерлiк есептiң регистрлерiн қарап шығады, жабдықтаушылардың аты, нақтылы моментке қарыздың пайда болуын датаны және қарыздың сальдосын жаздырып алады, содан соң мына барлық мәлiметтер сұрауға жауаптармен салыстырады. Мына барлық мәлiмет кестеде 16 топталады.

 

16-шы кесте 3310 «Қысқамерзімді дебиторлық, несиелік қарыздар болып есептелетін есеп». «Жеткізуші мердігерлердің қысқамерзімді несиелік қарыздары»

№	жеткізушілер дің атауы	Қарыздардың пайда болғандағы күні	2010 жылдың 1 қаңтарындағы қарыздар сальдосы		Соответствие сальдо выпискам и  запросам
			Дебет	Кредит	сома	ескертулер
1	2	3	4	5	6	7
1	ЖШС «Рост-строй»	31.12.10	-	659036,91	659036,91	-

 

Тексерушi ЖШСқа кредиторлық  қарыздың нақтылықтары анықталған ретте мерзiмдерде тауар және оның төлеуi бұзушылықтар алу кезiнде бiлдiрмеген, сонымен бiрге қаржы есеп беруiн мәлiметтi бұрмалауларды болмайтын, шағылған кредиторлық қарыз нақты болып табылған көз мәлiметi көмегiмен айқындалды.6-шы процедура. «заттық - жауапты тұлғаларының заттық құндардың кiрiсудi толықтығының тексеруi. /24,237/.Мәлiметтiң көздерi: