Негизги куралдар

Қаржылық  Есептің Халықаралық стандарты (ҚЕХС) негізгі құралдарды материалдық  активтер ретінде анықтайды, олар:

- тауарларды сатуға немесе өндіруге, қызмет көрсетуге, жалға беруге және әкімшілік мақсаттарға кәсіпорын арқылы қолданылады;

- бірнеше кезең бойы қолдану болжанады;

Негізгі құралдарды анықтаудың екі критериін  бөліп көрсетеді:

- осындай активтер кәсіпорынға болашақта экономикалық табыс әкеледі деген болжам бар;

- филиал үшін актив құны дұрыс анықталуы мүмкін.

Бірінші критерий, болашақта экономикалық пайда  әкелу мүмкіншілігі, ол сол негізгі  құралдарды пайдаланудың арқасында  түскен пайда болуы мүмкін.

Екінші  критерий, негізгі құралдардың құнын  тиімді анықтауды, негізгі құралдардың  бағасы жазылған құжаттарды алуды білдіреді. Егер де негізгі құралдар шаруашылық тұрғыдан жүзеге асырылса: құжаттар, материалдардың пайдаланылуы, жұмысшы күшін жалдау және басқа да шығындар арқылы оның бағасын нақты анықтауға болады.

Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін  өсіру резервтері. Кез-келген филиалдың өзінің өндірістік қорларын пайдалану тиімділігін жоғарылатуға тырысуы қажет екендігі айқын. Бұл өнім өндіру көлемін өсірудің кепілі болып табылады. Ал өнім көлемін өсіру табыстың табыстың өсуіне алып келеді, бұл, өз кезегінде рентабельділік деңгейін өсіреді. Сондықтан негізгі құралдарды пайдалну тиімділігін максималдау кез-келген ұйым үшін ең негізгі мәселе болуы қажет. Сонымен қатар, негізгі құралдарды тиімді пайдалану оларға деген қажеттілікті азайтады, бұл үнемдеуге, яғни шығындар минилизациясына әкеледі, ал шығындардың аз болуы, өз кезегінде, өндіріс үрдісіндегі рентабельділік деңгейін жоғарылатады, қолданыстағы негізгі құралдар физикалық тозады және моральды ескіреді. Негізгі өндірістік құралдарды пайдалану тиімділігін өсіру және олардың тозу деңгейін төмендету үшін филиалдың келесідей шараларды жүзеге асыра алады:

- құрал жұмысының ауысымдылығын көбейту;

- өндірістік қуатын пайдалану деңгейін өсіру;

- ауысымішілік тұрып қалуларды азайту;

- пайдаланушылардың біліктілігін жоғарылату;

- құралды күту-баптау жұмыстарын ұйымдастыру деңгейін жоғарылату;

- түбегейлі жөндеу жұмыстарын, жоспарлы алдын-алу шараларын өз уақытында істеу;

- еңбек тәртібін жақсарту;

- станоктар паркінің оптималды құрамы;

- өндірісті жеткілікті жұмысшылар санымен қамтамасыз ету;

- материалдармен қамтамасыз ету.

Аталған шаралардың барлығы кез-келген шаруашылық әрекеттің маңызды құраушысы  болып табылатын негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін жоғарылатуға бағытталған.

Қорытындылай  келгенде, біздің елімізде экономиканы басқаруда өзгерістер болып шаруашылық жүргізудің жаңа әдістері енгізіліп, игерілуде. Халық шаруашылығындағы  барлық экономика жұмысын қайта құру бухгалтерлік есепті жетілдіру сұрақтарымен байланысты «электронды- есептегіш» техниканы тиімді пайдаланумен статистика  және есептің сапасымен оперативтілігін көтеру, барлық саладағы есеп құжаттары және есеп беруді жетілдіру қажет.

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Дипломдық жұмысты қорыта келгенде, еліміздің экономикасында болып  жатқан түбегейлі өзгерістер қатарына бухгалтерлік есепке алу жүйесінің  халықаралық стандартқа көшуі де жатады. Оның ішінде еліміздің бухгалтерлік есепке алу жүйесі - халықаралық  бухгалтерлік есеп стандарттарына көшуі. Сондықтан қоғамымыздың объективті экономикалық заңдылықтарын анықтау  және ол заңдарды пайдалану шараларын  дұрыс белгілеу үшін бухгалтерлік есеп жұмыстарын дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор. Амортизация нормативтерін және есептеу әдістерін, негізгі құралдарды қайта бағалау жүйесін және индексациясын жетілдіру, амортизациялық аударымдардың экономикалық ынталандыру шараларын және мақсатты пайдалануын басқару ұсынылады. Кәсіпорынға негізгі қорлар классификация түрлеріне өзгертулер енгізу ұсынылады.

Нарықтық экономикада қаржылық талдау басқарудың негізгі бір функциясы  болып табылады. Есеппен қатар  ол осы талдау арқасында тек қана нақты нәтижелердің констанциясын  алып қана қоймай санымен қатар негізгі  қорларды пайдалану тиімділігіне оң немесе теріс әсер еткен факторларды  анықтауға мүмкін болатындай етіп құрылуы  қажет.

Филиалдың өнеркәсіптік-өндірістік негізгі құралдары үлкен мөлшері пайдаланатындықтан қойылған мәселелерді аналитикалық жұмыстарды механикаландыру немесе автоматтандыру жолымен шешу ұсынылады. Қорқайтарымға талдау жүргізгенде экономика-математикалық әдістерін және ЭЕМ қолдану орынды болып табылады.

Негізгі құралдарды тиімді пайдаланудың анализін жетілдірудің басқа бағыты болып негізгі қорлар анализінің жүзеге асып тұрған методологиясын жетілдіру  табылады.

Қазіргі кезде негізгі құралдардың  жаңарту процесі машиналардың және құрал-жабдықтардың бағасы қымбаттауына байланысты жүзеге асыру қиынға соғып отыр. Құрал-жабдықтарды ауыстыруға және жаңа техннологияларды құруға көп ақша мөлшері қажет. Филиалдың өзінің қаражаттары жеткіліксіз, сондықтан бұл жерде инвесторлардың көмегінсіз қиынға соғады.

Филиалдың реструризация программасы жасалынып жатыр оның ақырғы мақсаты өндірісте шығындарды бақылайтын оперативті басқару жүйесі құру, ол . «Атырау магистральдық желі бөлімшесі»филиалының толықтай бәсеке қабілеттілігін және экономикалық тиімділігін көтеруге үлкен әсерін тигізеді.

Жалпы алғанда негізгі капиталды  пайдаланудың тиімділігін көтеру келесі бағыттарды кірістіреді:

- өндірістік процестердің механизациясы;

- құрал-жабдықтардың модернизациясы және оларды ауыстыру;

- еңбекті және өндірісті ұйымдастыруды жетілдіру және т.с.с.

Барлық берілген бағыттар филиалды дамыту жоспарында қарастырылады. Осы шараларды жүзеге асыру нәтижесінде 3-4 жылдан кейін филиалдың бір қалыпты өзінің дамуы қамтамасыз етіледі және әр түрлі тұрақсыз сыртқы факторлар филиалға айтарлықтай әсерін тигізбейді.

Нарықтық экономика жүйесінде  бухгалтерлік есепке қойылатын талаптар мен міндеттер күрделірек болып  отыр. Өйткені бухгалтерлік есеп қазіргі  экономиканы ұйымдастыру мен  басқару, іскерлік, экономикадағы саясат пен шешім, стратегия мен тактиканы  қабылдау ісіне мәліметтерді таңдауға ақпараттар дайындау болып табылады.

Осыған байланысты біз ең алдымен  бухгалтерлік есеп жүргізу тәсілдерімен танысып, оны үйренуімізге мүмкіндік  аламыз. Жалпы бухгалтерлік мамандықты игеру үшін алдымен бухгалтерлік есепте қолданылатын әдістерді білуіміз керек. Оның ішінде бухгалтерлік есептің  шоттар жүйесін, екі жақты жазуды, бухгалтерлік балансты тағы басқаларды жақсы білуіміз керек. Сонымен қатар  негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін ұйымдастыру ерекшеліктерін де білуіміз керек.

Негізінен негізгі құралдар айналымнан тыс активтерден құралады. Шаруашылық операциялар субъектілердің өмірінде болған фактілерді, филиалдың мүліктерінің, меншікті және сырт капиталдарының қозғалысына байланысты экономикалық оқиғаларды білдіреді. Бұл қозғалыста шаруашылық процестерін жүзеге асыру барысында филиалдың жұмыс істеу негізін құрайды.

Шаруашылық процесті жалпы бір-бірімен  тығыз байланысты еңбек құралдары (машина, жабдықтар) түрінде көруге болады.

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1. «Атырау магистральдық желі бөлімшесі»филиалының жарғысы
2. «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы ҚР Заңы» 28.02.2007 ж. №235.
3. «Атырау магистральдық желі бөлімшесі»филиалының есеп саясаты
4. «Халықаралық Қаржылық Есеп және Бухгалтерлік Есеп Стандарттары» - М., 2008 ж
5. Қазақстан Республикасы 27 желтоқсан 2006 жылғы Азаматтық кодексі №268 (өзгертулер мен толықтырулар)
6. Қазақстан Республикасының 12 маусым 2009 жылғы «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» №209-11 Салық Кодексі (1 қаңтар 2009 жылғы өзгерістер мен толықтырулар)
7. Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің 23 мамыр 2007 жылғы №185 бұйрығымен бекітілген Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары, Алматы, «Издательства LEM» ЖШС, 2008 ж.
8. Тілеубаева С.А. Компаниялардың қаржылық есеп беруі: Алматы, 2007ж
9. Бочаров, В.В. Финансовый анализ: Учеб.пособие. М: "Питер" 2002 г.
10. Дүйсенбаев К.Ш, Төлегенов Э.Т, Жұмағалиева Ж.Г.кәсіпорынның   қаржылық жағдайын талдау. Алматы, 2001 ж.
11.   К.К. Кеулимжаев, З.Н. Әжібаева, Н.А. Қудайбергенова «Бухгалтерлік есеп принциптері» Алматы -2003 ж.
12. Р.С. Әбдішүкіров, Б.С. Мырзалиев «Бухгалтерлік есеп». Алматы – 2008 ж.
13. С.Б. Баймұханова, Ә.Ж. Балапанова «Бухгалтерлік есеп» Алматы-2001 ж. 278 бет. «Қазақ университеті»
14. В.Л.Назарова «Бухгалтерский учет» Алматы -2009 ж.
15. Ф.С.Сейдахметова «Қазіргі замандағы бухгалтерлік есеп». Алматы – 2008 ж.
16. Баяхметов Т.Б., Нұрғалиева Г.Қ. Бухгалтерлік есеп принциптері. Алматы, 2007 ж.
17. Ә. Әбдіманапов. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық стандарт) Алматы 2006 ж.   
18. Толпаков Ж.С. «Бухгалтерлік есеп», І том Қарағанды 2009 жыл
19. Проскурина В.П. Бухгалтерлік есеп бойынша есептер жинағы. Алматы, 2011 ж.
20. Баймұханова С. Б. Қаржылық есеп: Оқулық – Алматы, 2007
21. А. Ашимова А. А. «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
22. Ныйқанбаева, Л. Қуанышова. Бухгалтерлік есеп негіздері: Оқу құралы – Астана: «Фолиант», 2008 ж.
23. Б.С. Мырзалиев, А.А Сәтмырзаев, Р.С. Әбдішүкіров «Бухгалтерлік есеп теориясы және тәжірибесі» оқу құралы алматы, 2008ж.
24. В.К Радостовец, Т.Ғ Ғабдуллин, В.В Радостовец, О.И Шмидт. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп», Алматы 2003 ж.
25. Е.О Нұрсейітов «Ұйымдардағы бухгалтерліе есеп», Алматы «Издательства LEM» ЖШС, 2009 ж.
26. Абленов Д.О, «Аудит негіздері», Алматы 2005 ж.
27. Әжібаева З.Н., Байболатаева Н.Ә., Жұмагалиева Ж.Ғ. Аудит, Алматы, 2006 ж.
28. Ержанов М..С.Аудит-1: Учебник- Алматы: Издательство «Бастау», 2005 ж.

29. Ержанов М.С., Нурумов А.А Финансовая отчетность казахстанских предприятий: Учебное пособие.- Алматы: Экономика, 2007 г.

30.Дюсембаев  К.Ш., Анализ финансового положения предприятия: Учеб.пособие. Алматы. «Экономика». 1998 г.

31. Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия, М: 2007 г.

32. Ковалев В.В. Финансовая отчетность и ее анализ (основы балансоведения): учебное пособие. М.: ТК Велби. 2004.

33. Жуйриков К.К., Раимов С.Р., Танирбергенова Г.Б Финансовый анализ предприятия.   Алматы:КазАТК. 2003 ж.