Курылыстагы бух есеп

2.       Құрылыста қосымша еңбекақы үстеме шығындардың сметасының құрамы.

3.       Еңбек үшін төлем.

4.       Сыйлық, үстеме, кепілдік төлемдерін төлеу үшін жұмыс беруші нақты жағдайларды ескереді.

5.       Мерзімдегі еңбекақының нысаны.

Негізгі әдебиеттер

1.В.Назарова “Как вести учет в строительстве”. Алматы. Изд.Дом. “БИКО” 2010 г.

2.Назарова В.Л. Бухгалтерский учет в отраслях: Учебник – Алматы: Издательство

«Экономика» 2005.- 254 с.

3.В.В. Радостовец О.М.Шмидт Теория и отраслевые особенности бухгалтерского учета.,2010

       4.К.Қ.Кеулимжаев  «Құрылыстағы бухгалтерлік есеп»,Экономика        баспасы,Алматы2008 жыл.

     5.Е. Төлегенов ,А.К.Бейсенбаева  «Құрылыстағы бухгалтерлік есеп», алматы 2008 ж.

      Қосыша әдебиеттер

1.МСФО-11 “Договоры подряда”,2010

2.О. Сергеева “Как вести учет в строительстве” Алматы. Изд.Дом. «БИКО”.,2010

3.Дьячков М.Ф. и др. “Бухгалтерский учет в строительстве” Учебник М: Фин. и стат., 2005 г.

4.Закон РК «О бухгалтерском учете и финансовой отчет­ности» от 28.02.2007г. № 234-III.

  Тақырып 7. Материалдық босалқылар есебі

Дәрістің мақсаты -  Материалдық босалқылар есебін қарастыру.

Негізгі ұғымдар -  FIFO, LIFO,ЬМҚ. Мердігерлер. Ағымдағы бақылау.

Дәріс жоспары:

1.Тауарлы материалдық босалқыларды бағалау.

2.Тауарлы босалқылардың есебі және оны құжаттау

1.Тауарлы материалдық босалқыларды бағалау.

Тауарлы –материалдық босалқылар есебі 13.11.1996 жылы қабылданған №7 БЕС «Тауарлы-материалдық құндылықтарының есебі» және №2 ХҚЕС негізінде жүргізіледі.Стандартта тауарлы-материалдық құндылықтарының келіп түсуін ,қоймадан жіберу үшін  3 баламалық бағалық әдістері  ұсынылған.Әрбір кәсіпорын таңдаған бағалау әдісін өз есеп саясатында  көрсетуі тиіс.Яғни:

-          орташа өзіндік құн әдісі,ай аяғы мен басындағы  құндық қалдықтарды қоса ,жалпы өзіндік  құнынан жеке әрбір топ үшін есептеледі;

-          FIFO әдісі ,ай басындағы қалдықпен қоса ,бірінші келіп түскен ТМҚ алдындағы ТМҚ құнымен бағаланады;

-          LIFO әдісі,ХҚЕС негізінде есеп жүргізетін кәсіпорындар № ХҚЕС бойынша қолданылмайды.Мысалы,кесте құратын болсақ :

2.Тауарлы босалқылардың есебі және оны құжаттау.

Тауарлы –материалдық босалқылардың есебін жүргізу үшін ҚР Қаржы министрлігінің  22.12.05 жылы қабылданған шоттар жоспарының 13 бөлімшесі қолданылады.

  1300 шот «Шикізат пен материалдар».шикізат – ауылшаруашылығы және өндіріс өнімдері  (бидай,мақта,кен қазбалары).Материалдар - өндірістің өңдейтін өнімдері  (металл,қант).

  Берілген шот шикізаттар мен материалдардың ,оның ішінде құрылыс материалдарының келіп түсуін,шығысталуын,яғни қозғалысын көрсету үшін қолданылады.

   1350 шот «Сатып алынған жартылай фабрикаттар мен жинақталған өнімдер,конструкциялар,детальдар».

    1330 «тауарлар» шотында өндірілетін өнімнің өзіндік құны бағасы қосылмайтын ,сату үшін алынған жинақтағы өнімдер қарастырылады.арнайы комплектідегі ғылыми зерттеу және конструкторлық мекемелерде 1350 «Басқа да босалқылар» шотында көрсетіледі.Ал құрылғылар мен жалпы қолданыстағы аспаптар негізгі құралдардың құрамында есептелінеді.Пайдалануына байланысты технологиялық ,күш беруші,шаруашылық деп  3 түрге бөлеміз.Бұл шотта мұнай өнімдері,өндірістік машиналар,көлік бөлшектерін майлау өнімдерінің қолда бары мен олардың қозғалысы көрсетіледі,шаруашылық инвентарь түрінде қолданылатын ыдыстан басқа,барлық ыдыс өнімдерінің есебі жүргізіледі.Егер кәсіпорын ыдысты статын болса,онда өз есебінде оны 1330 «Тауар» шотында көрсетеді.Сонымен қатар,толық комплект машина қоры,құрылғылар,двигательдер,агрегаттар осы шотта орын табады.

  1350 шотында басқа жаққа қайта өңдеуге берілген және артынша өзінен жасалған өнімнің өзіндік құнына енетін материалдар есебі де жүргізіледі.Қайта өңдеу шығындары өнім кірістелетін шоттың дебетінде есептелінеді.Материалдар келіп түскен кезде құнымен немесе нақтылы өзіндік құнымен есепке алынады.Сатып алу құнына  жеткізу шығындарын қосып ,нақтылы өзіндік құнын анықтаймыз.

   Егер келісім-шарт бойынша мердігерге тапсырыс беруші өз материалдарын беретін болса ,онда олар баланстан тыс шотта жүргізіледі.Пайдаланушы №2 нысанындағы  акт бойынша рәсімделіп,төленуге тиісті материалдар көлемінің сомасын алып тастағанға тең болады.

      Мердігерлер құрылыс өнім  нысанын өз қажеттілігі немесе тура тапсырыс негізінде жасай алады.Бұндай жағдайда есептің келесі түрлері қолданылуы мүмкін:

- өз қажеттілігі үшін –құрылыс өнімінің өзіндік құнынын құрайтын шығындар есебі 8110 «негізгі өндіріс» шотында жүргізіледі.Бұл шотқа кәсіпорынның өзінің шығарған шығындарымен қоса,субмердігерлердің жұмыс көлемдерінің шығындары акт бойынша енгізіледі.Әр айдың соңында 8110 шоттың сальдосы 2930 «аяқталмаған құрылыс» шотына апарылады.Бұл шот жинақтаушы қызметін атқарып,басқарушы есеп пен қаржылық есепті байланыстырады.Бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес ,тауарлы

-материалдық қорлардың өзіне запастарды сатып алуға кеткен,қазіргі кездегі олардың орналасқан жеріне жеткізумен байланысты көліктік-дайындық шығындарды және олардың қажетті қалыпқа келтіру шығындарын өзіне біріктіреді.

Тәжірибе жүзінде бухгалтерлік көп жағдайларда есепке алуды жеңілдету мақсатымен тауарлы-запасты қорларды,құндылықтарды жеткізу жүзеге асырылған нысанның құрылысы бойынша үстеме шығындардың құрамына кіргізеді.Бұл есепті кезең ішінде құрылыс материалдарын толық көлемде қолданбаған кезде ,қолдалынбаған материалдардың  қалдықтарына кіретін,көліктік-дайындық шығындар сомасы есепті кезең шығындарының жоғарылауына әкеп соғады.Сатып алынатын құрылыс материалдарының өзіндік құнына көліктік  кәсіпорын қызметін төлеу шығындары мен басқа да көліктік-дайындық шығындарын кіргізу қажет.Тауарлы-материалдық босалқыларды есепке алу бағалары бойынша өзіндік құннан ауытқуы мен қозғалысын есепке алуды ұйымдастыру жағдайында «Құрылыста есепке алуды жүргізу» шығарылымында көрсетілген  есепке алу әдістемесін қолдануға болады.Егер де есепке алу нақты өзіндік құн бойынша жүргізілсе,онда материалдардың әрбір жеткізілуі кезінде көліктік-дайындық шығындар сомасын келіп түскен материал түрлерінің арасында олардың келісім-шарттық бағасы,саны,көлемі және салмағына пропорционалды түрде бөлуді жүзеге асыру қажет.Мұндай есеп те үлкен қиындықтарды тудырмайды және  бухгалтерлік есепте,ең бастысы салықтық есептеқателіктерді болдырмауға мүмкіндік береді.

Құрылыс кәсіпорындарын материалды-техникалық жабдықтаудың ерекшелігі өндірістік технологиялық кешеннің арнайы басқармасын тарту мүмкіндігі болып табылады.Олар құрылыс кәсіпорындарының қажеттіліктеріне қарай құрылыс материалдарын жабдықтаушылармен келісімді жүзеге асырады,жеткізуді бақылайды және құрылыс кәсіпорынынан делдалдық қызмет үшін қажетті құрылыс материалдары кешені түрінде  сыйақы алады.Өндірістік технологиялық кешеннің арнайы басқармасы ережеге сәйкес материалдардың пайдалануы жүзеге асырылатын құрылыс орнына олардың қажетті ассортименті  мен қажетті көлемде уақытылы жеткізілуіне жауапкершілікте болады.мұндай материалды-техникалық жабдықтау тәртібі құрылыс –монтаждықжұмыстарды  «шарлап монтаждау» әдісімен жүргізетін құрылыс кәсіпорындары үшін ыңғайлы ,яғни бұл жерде құрылысматериалдары,конструкциялар мен бөлшектер  нысанға белгілі бір жұмыс түрлерін орындау графигіне сәйкес жеткізіледі және алдын ала қоймада  сақталусыз қолданылады.Аталған жұмыс  әдісі нысанындағы  қоймадан бас тартуға мүмкіндік береді,бұл құрылыс кәсіпорынының өндіріс  шығындарын төмендетеді.Бірақ,бұндай жабдықтауды  ұйымдастыру жеткізу келісім-шартының нақты орындалуын  талап етеді.

Материалды құндылықтардың келіп түсуі әрбір жағдайда бірыңғай схема бойынша көрсетіледі.Жіберілетін жүк құжаттарымен бірге жабдықтаушылардан (өндірістік-технологиялық комплектацияның басқармасымен,тапсырыс беруші алынған шоттар,келіп түсетін жүктерді есепке алу журналында тіркеледі,сонымен қатар осы журналға қоймаға материалдардың түсуі туралы жазбалар ,шотты төленгені туралы берілгендер және т.б.енгізіледі).Материалдарды көліктік кәсіпорыннан немесе жабдықтаушы қоймасынан қабылдап алу экспедитормен берілген сенімхат негізінде жүзеге асырылады.Келіп түскен материалдардың саны,сапасы және ассртименті құжаттардағы берілгендерге сәйкес келмеген жағдайда,тиісті тәртіппен материалдарды қабылдау туралы акт құралады.актінің 1 данасы  материалдардың келіп түсуін есепке алу үшін бухгалтерияға,2-ші данасы жабдықтаушыға наразылық білдіру үшін негіз болады.Темір жол станцияларындағы және кеме порттарындағы жүктерді қабылдау кезінде вагондар мен контейнерлердің пломбасының орнында болуын,ораманың жағдайы,ал көптеген жағдайларда салмағы да тексеріледі (брутто).Қателіктер болған жағдайда темір жолға  немесе кеме жолына наразылық білдіру үшін  негіз болатын комерциялық акт жасалады.Экспедитормен материалдарды орталық қоймаға немесе өндіріске өткізу кезінде 2 данада кіріс ордері рәсімделеді.Бір данасы қоймада қалып ,ал 2-шісі экспедитордың есебі үшін ақталу құжаты болып қызмет етеді,оның негізінде журналда келіп түсетін жүктерді есепке алу туралы жазба жасалады,одан кейін ол материалдардың қозғалысын есепке алу үшін бухгалтерияға беріледі.Орталық қоймадағы материалдардың аналитикалық есебі өндірістік кәсіпорындағы тәртіппен жүргізіледі:материалдардың қоймалық есепке алу карточкаларындағы әрбір номенклатуралық нөмірі бойынша сандық өлшеуімен.Жазба үшін негіз болып кіріс және шығыс құжаттары табылады (кіріс ордері,материалдарды қабылдау актісі,коммерциялық акт,лимитті-заборлы карта,материалдарды ауыстыруды  талап ету актісі,тауарлы-көліктік накладной және  т.б.) 1 ай ішінде барлық келіп түскен құжаттар бірінші деңгейлі құжат ретінде кіріс пен щығыс бойынша жеке көрсетіледі және жүйелі түрде бухгалтерияға синтетикалық есеп жүргізу үшін беріледі. Айдың соңында айналым ведомостары жасалады,бұл ведомостар таксировка және материалдардың синтетикалық есебінің берілгендерімен салыстыру үшін есеп бөліміне беріледі.Келіп түсетін жүктерді есепке алу журналы бойынша тіркеу нөмірі көрсетілген жабдықтаушылардың акцепттелген шоттары мен қоймаға материалды құндылықтардың түсуін айқындайтын құжаттар №6 журнал-ордерді толтыру үшін негіз болып табылады.

Құрылыс кәсіпорындарында  тауарлық босалқыларды өндіріске босату міндетті түрде бақылануы қажет.Бақылау мақсаты төмендегідей түрлерге бөлінеді:

1)Алдын –ала бақылау-өндірістің материалдық қажеттілігінің мөлшерін шектеу үшін орындалады.

2) Ағымдағы бақылау-күнделікті қоймаданөндіріске босату кезінде жүзеге асырылады.

3)Кейінгі бақылау-өндіріске жіберілген босалқыларды есепті кезеңінің соңында жасалады.

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар

1.       Тауарлы-материалдық босалқылар есебі нешінші БЕС және ХҚЕС негізінде жүргізіледі.

2.       Орташа өзіндік құн әдісі әрбір топ үшін қалай есептелінеді.

3.       пайдалануына байланысты шаруашылықты неше түрге бөлеміз.

4.       Материалдар келіп түскен кезде есеп құнымен немесе нақтылы өзіндік құнымен есепке алынады ма.

5.       Тауардың нақтылы өзіндік құнын қалай анықтаймыз.

Негізгі әдебиеттер

1.В.Назарова “Как вести учет в строительстве”. Алматы. Изд.Дом. “БИКО” 2010 г.

2.Назарова В.Л. Бухгалтерский учет в отраслях: Учебник – Алматы: Издательство

«Экономика» 2005.- 254 с.

3.В.В. Радостовец О.М.Шмидт Теория и отраслевые особенности бухгалтерского учета.,2010

       4.К.Қ.Кеулимжаев  «Құрылыстағы бухгалтерлік есеп»,Экономика        баспасы,Алматы2008 жыл.

     5.Е. Төлегенов ,А.К.Бейсенбаева  «Құрылыстағы бухгалтерлік есеп», алматы 2008 ж.

      Қосыша әдебиеттер

1.МСФО-11 “Договоры подряда”,2010

2.О. Сергеева “Как вести учет в строительстве” Алматы. Изд.Дом. «БИКО”.,2010

3.Дьячков М.Ф. и др. “Бухгалтерский учет в строительстве” Учебник М: Фин. и стат., 2005 г.

4.Закон РК «О бухгалтерском учете и финансовой отчет­ности» от 28.02.2007г. № 234-III.

Тақырып 8. Механизацияланған құрылыс-монтаж жұмыстары шығынының есебін ұйымдастыру

Дәрістің мақсаты- Механизацияланған құрылыс-монтаж жұмыстары шығынының есебін ұйымдастыруды қарастыру.

Негізгі ұғымдар-мердігерлер, бас мердігерлер, аяқталмаған өндіріс, құрылыс машиналары,құрылыс монтаждау, сметалық анықтама.

Дәріс жоспары:

1. Негізгі құрылыс нысанындағы аяқталмаған өндіріс.

        2. «Құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалану шығындары» бабы бойынша шығын есебі

1. Негізгі құрылыс нысанындағы аяқталмаған өндіріс.

Құрылыс-монтаж жұмысындағы аяқталмаған өндіріске мердігерлік кәсіпорынмен орындалып, есепті кезеңнің соңында тапсырушыға өткізілмеген құрылыс-монтаж жұмысы жатады. Аяқталмаған өндіріс құрамы тапсырушының қабылдап алған кезеңіндегі жасалған есептеулерімен тығыз байланысты.

Құрылыс-монтаж жұмыстарының, кезекті айналымдық жұмыстарының толық аяқталғанымен тапсырыс беруші мемлекеттік қабылдау комиссиясының қабылдау туралы актісіне қол қойылғанға дейін өндіріс аяқталмаған болып табылады.