Касипорын табысынын таладуы мен аудити

   Қоғамның қаржылық нәтижесін талдау кәсіпорынның пайдалылық  көрсеткіштерін талдаудан басталады. Соның нәтижесінде пайдалылықтың көрсеткіштері салыстырылады және ауытқулар есептеледі.  

   «Астана қалалық коммуналдық шаруашылығы» АҚ –нің пайдалылық көрсеткіштеріне баға берілді. (5 кесте)    

 

   Кесте 5

   «Астана қалалық коммуналдық шаруашылығы» АҚ табыстылығының абсолютті көрсеткіштері, мың тг 

 

Көрсеткіштер	2007 жыл	2008 жыл	2009 жыл	Абсолютті ауытқу (+;-)
				2008-2007жж.	2009-2008жж.
1	2	3	4	5	6
Өткізілген өнім мен қызмет көрсетуден түскен табыс	400659	411788	735471	+11129	+323683
Өткізілген өнімнің өзіндік  құны	296748	305456	556474	+8708	+251018
Жалпы табыс	103911	106332	178997	+2421	+72665
Қаржыландырудан түскен табыс	5210	7845	12456	+2635	+4611

  5 кестенің жалғасы

1	2	3	4	5	6
Өзге табыстар	1275	2648	6458	+1373	+3810
Өнімді өткізуге және қызметтерді көрсетуге шығынтар	28456	32487	39745	+4031	+7258
Әкімшілік шығындар	54093	58358	116733	+4265	+58375
Қаржыландыруға шығындар	6001	8147	12789	+2146	+4642
Басқа да шығындар	10449	8854	15667	-1596	+6813
Салық салынғанға дейінгі табыс	11397	8979	12977	-2418	+3998
Корпоративтік табыс салығы	1546	1796	2595	+250	+799
Таза табыс	9851	7183	10382	-2668	+3199
Ескерту: кәсіпорының мәліметтерімен негізделген

 

   Кесте мәліметтері негізінде «Астана қалалық коммуналдық шаруашылығы» АҚ – да  жыл сайын табыс сомасының өсуі байқалады. 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда өнім өткізуден түскен түсім 323683 мың теңгеге не 78,65%-ке өскен. Дегенмен, осы кезеңде өткізілген өнімнің өзіндік құны да 251018 мың теңгеге өсіп отыр. Түсім сомасының өсуі шығынның өсуінен алда болуына байланысты жалпы табыс сомасы 72655 мың теңгеге өсіп отыр. Нәтижесінде серіктестік 2009 жылды 10382 мың теңге таза пайдамен аяқтады. Бұл 2008 жылмен салыстырғанда 3199 мың теңгеге көп.

   «Астана қалалық коммуналдық шаруашылығы» АҚ –нің негізгі қызметтен алынған табысына шоттар корреспонденциясы  6 кестеде көрсетілген.

 

   Кесте 6

   «Астана қалалық коммуналдық шаруашылығы» АҚ –нің негізгі қызметтен алынған табыстар бойынша шоттар корреспонденциясы, 2009 жыл

 

Операция мазмұны	Сомасы, мың.тг	Шоттар корреспонденциясы
		Дт	Кт
1	2	3	4
Құрылыс–монтаждау жұмыстары	451245	1210.01	6011.01
Жол жөндеу	128478	1210.01	6011.01
Құрылыс материалдарын сату	106451	1210.01	6011.01
Өнім жеткізу шартын бұзғаны  үшін айыппұлдар	4564	1280.06	6280.04

 

   6 кестенің жалғасы

1	2	3	4
Қосымша-көмекші қызметтен түскен табыс (ағымдағы жөндеу)	44733	1210.07	6013.01
Барлығы	735471
Ескерту: кәсіпорының мәліметтерімен негізделген

  

   6-кесте мәліметтері негізінде қоғамының негізгі қызметтен түскен табысы 735471 мың.тг-ні құрады, оның ішінде құрылыс–монтаждау жұмыстарын жүргізуден түскен табыс  61% болды, жол жөндеу жұмыстарынан түскен табыс  17%, құрылыс материалдарын сатудан табыс 14%,  алынған айыппұлдар үлесі  0,6%, қосымша көмекші қызметтен түскен табыс үлесі 6% болды. 

   Өзінің шарушылық қызметі барысында «Астана қалалық коммуналдық шаруашылығы» АҚ –нің табыс алудың басқада көздері бар. Олардың есебі типтік шоттар жоспарының 6 бөлімінде жүргізіледі. Бұл табыстарға қаржыландырудан түскен табыс, бағам айырмасынан түскен табыс және сақтандыру төлемдерінен  табыстар және өзге де табыстар жатады.  

   Бағам айырмашылығынан түскен табыс айырбасталатын конверттелетін шетелдік валюталарына шаққандағы теңге бағамының өзгерісі кезінде пайда болатын бағамдық айырманы есепке алуға арналған. Жыл аяғында бағам айырмашылығынан түскен шотында қалдық болмайды. Жыл аяғында бағам айырмашылығының сомалары жылдық жиынтық табыс шотына көшіріліп жазылады.          

   «Астана қалалық коммуналдық шаруашылығы» АҚ – да бағам айырмасынан түскен табыстарға арналған шоттар корреспонденциясын 7–кестеден көруге болады.   

 

   Кесте 7

   Бағам айырмасынан түскен табыстар бойынша  шоттар корреспонденциясы

 

Операция мазмұны	Соммасы, мың. тг	Шоттар корресподенциясы
		Дт	Кт
1	2	3	4
Ақша қаражаттары бойынша бағамдық айырмашылық	1254	1040.01	6250.01
Депозиттер бойынша бағамдық айырмашылық	2356	1060.01	6250.01
Дебиторлық берешек бойынша  бағамдық айырмашылық	1456	1210.01	6250.01
Кредиторлық берешек бойынша бағамдық айырмашылық	1392	3310	6250.01

 

7 кестенің жалғасы

1	2	3	4
Барлығын жылдық жиынтық табысқа  апару	6458	6250.01	5610
Ескерту: кәсіпорының мәліметтерімен негізделген

 

   Кесте мәліметтері негізінде 2009 жылы бағам айырмашылығынан түскен табыс 6458 мың  теңге  болды және бағам айырмашылығынан түскен табыс 6250.01 «Бағам айырмашылығынан түскен табыс» шотында есептеледі.

   Қоғамда қаржыландырудан түскен табыстарына мыналар жатады:

   – қаржылық активтер бойынша (ақша қаражаттарын ұсыну және пайдалану үшін алынғандар, осы банктің шотында жатқан ақша қаражатын банктің қолдануы үшін пайыздар) табыстарды алуға байланысты, операциялар көрінетін сыйақыландыру жөніндегі табыстар;

   – бағалы қағаздар бойынша дивидендтермен алынған табыстарды алумен байланысты операциялар көрінетін дивидендтер жөніндегі табыстар;

   – қаржылық жалға берілген активтер бойынша табыстарды алуға байланысты операциялар көрінетін қаржылық жалға беру активтерінен табыс.  

   Қоғамда қаржыландырудан түскен табыстарға мынадай шоттар корреспонденциясы беріледі (8–кесте).

 

   Кесте 8

   Қаржыландырудан түскен табыстар бойынша шоттар корреспонденциясы

 

Операция мазмұны	Соммасы, мың тг	Шоттар корреспонденциясы
		Дт	Кт
1	2	3	4
Депозит бойынша сыйақы-лардың есептелінуі	3487	1270.07	6110.01
Депозит бойынша сыйақы-лардың төленуі	3487	1040.01	1270.07
Ақша қаржаттарының қалдықтары бойынша сыйақылардың есептелінуі	8969	1270.07	6110.01
Ақша қаражаттарының қалдықтары бойынша  сыйақылардың төленуі	8969	1040.01	1270.07
Қаржыландырудан түскен табысты жылдық жиынтық табысқа апару	12456	6110.01	5610
Ескерту: кәсіпорының мәліметтерімен негізделген

  

   8–кесте мәліметтері негізінде қаржыландырудан түскен табыс 12456 мың тг құрады және ол серіктестіктің шоттар жоспарына сәйкес 6110.01 «Қаржыландырудан түскен табыс» шотында есептеледі. Қоғамда 1270.07 шоты «Алуға арналған қысқа мерзімді сыйақылар бойынша дебиторлық берешекті есептеуге арналған», ал 1040 шоты «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаттарын есептеуге арналған.  

 

   2.3 Шығындар есебі

 

 

   Шығындар есепті кезең ішінде активтердің қолдан кетуі немесе азаюы  немесе міндеттемелердің пайда болуы нысанында экономикалық пайданың азаюы салдарынан болады.  Кірістер мен шығындар пайда мен зиян туралы есепте қызмет нәтижелерінің өлшемімен тікелей байланысты элементтер болып табылады.

   Жұмсалу бағытына байланысты шығындар келесідей топтастырылады:  

   –  сатылған өнім мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құны;

• өнімдерді өткізу мен қызмет көрсетуге арналған шығындар;   
• әкімшілік шығындар;        
• қаржыландыруға арналған шығындар;     
• корпоративтік табыс салығы бойынша шығындар;   

– басқа да шығындар.         

   Шығындарының динамикасы 9–кестеде көрсетілген.

 

   Кесте 9

   Шығындарының динамикасы, мың теңге

 

Көрсеткіштер	2007 жыл	2008 жыл	2009 жыл	Базисті өсу қарқыны, %
				2008 жыл	2009 жыл
1	2	3	4	5	6
1. Өткізілген өнімнің өзіндік  құны	296748	305456	556474	102,9	187,5
2. Өнімді өткізуге және қызметтерді  көрсетуге шығынтар	28456	32487	39745	114,2	139,7
3. Әкімшілік шығындар	54093	58358	116733	107,9	215,8
4. Қаржыландыруға шығындар	6001	8147	12789	135,8	213,1
5. Басқа да шығындар	10449	8854	15667	84,7	149,9
Барлығы	395747	413302	741408	104,4	187,3
Ескерту: кәсіпорының мәліметтерімен негізделген

   

   9-кесте мәліметтері  бойынша қоғамда шығындар жыл сайын жоғары қарқынмен өсіп отыр, шығынның өсуі барлық бағыттар бойынша байқалады. 2007 жылмен салыстырғанда 2009 жылы өткізілген өнімнің өзіндік құны 87,5, әкімшілік шығындар 115, қаржыландыру шығындары 113, басқа да шығындар 50 пайызға өскен. Егер 2007 жылы аталып өткен шығындар сомасы 395747 мың теңгені құраса, 2009 жылы 741408 мың теңгені құрап отыр. Яғни шығын сомасы 345661 мың теңгеге немесе 87,35-ға өскен. Оның ішінде ең жоғары қарқынмен өнімнің өзіндік құны, әкімшілік шығындар мен қаржыландыру шығындары өсіп отыр.