Қазіргі кездегі бухгалтерлік есепті және аудитті ұйымдастыру

Негізгі лицензия- фирманың белгілі бір өнімді импортқа шығаруы үшін турақты қызмет етуге берілге рұқсат қағазы. Бұл шығарылатын өнімдердің көлемі,бағасы шектеусіз болады. Кейде лицензияда алып келетін өнімнің түріне рұқсат етілмейді деп көрсетіледі. Негізгі лицензия тізімі тұрақты, арнайы басталады. Жеке лицензия - нақты бір өнімнің түріне бір рет сауда операциясын жүргізуге беріледі .Бұл жерде алушының аты жөні өнімнің және өнімнің шыққан елі көрсетіледі.Бұл қағаз жеке адамда болады,басқа импортерге беруге болмайды және бір уақыт мөлшері көрсетіледі.

Кеден бажы болмаған жағдайда немесе оның тиімді болмаған жағдайында ішкі нарықтық қорғау мақсатында лицензиялау таңдалады.

Квота - бұл сандық шектеу. Максималды көлемде немесе алып келуге рұқсат етілетін тауар құнына жеке тарифтік,маусымдық,глобалдық және басқа да пайыздық шектеулер.

Жеке квота дегеніміз - импорттауға рұқсат етілген тауарлардың жалпы саны тауар әкелуші елге бөлінеді.Топтастыру әдісі бойынша екі түрлі квота бар:

- пропорциялық барлық  квота шеңберінде әр елдің өткен мерзім импорт үлесі;

-екі   жақты   келісімдер.   Ол   басқа   елдің   сауда   саяси   ұсынылған айырбасқа міндеттеме (кейбір кезде екі жақтың келісімімен).

Денсаулық сақтау, қауіпсіздік, қоршаған ортаны қорғау мақсатында импорт тауарларына пайыздық квота бекітілуі  мүмкін.

Тарифтік емес реттеудің  ең төтенше шарасы кедендік блокада  мен эмбарго болып табылады.

Кедендік   блокадо   -   кедендік   ресімделуді   тоқтатып   қою,   кеден қоймаларында тауарларды ұстап түру т.б. жүзеге асырылады.

Мұндай шаралар мақсаты  — блокада жасалатын мемлекеттермен сыртқы экономикалық байланыстарды бұзу болып табылады.

Эмбраго — белгілі  бір нақты елдердің экспорты мен  импортына тиым салу.

Қазіргі таңда Қазақстанда  импорт алмастыру бағдарламасы жүзеге асуда. Бұл бағдарлама бойынша кейбір өзгерістер бар: 2000 жылдың өзінде өндірістің «өсуі-114% ,ал 2005 жылы – 116,4 % болды. Ал 2005% осы бағдарлама шеңберінде 3 млрд. теңгенің өнімі өндірілген. Ол 2004 жылмен салыстырғанда  44,4%  көп. Осы бағдарлама нәтижесінде 192 кәсіпорын құрылып, 17,9 мың жаңа жұмыс орны пайда болған, 94 кәсіпорында - ISO халықаралық сапа жүйесімен баскарылу енгізіледі.

Жалпы импорт алмастыру  дегеніміздің өзі — бұрын импортталған өзі туарларды ішкі нарықта жаңа отандық өнімнің шығарылумен ауыстыру және елдегі соған дейін өндіріліп келген өндірістің көлемін кеңейту. Импорт алмастыру негізінен көп жағдайдайда ұлттық экономикалық тұрақтанумен бірге жұреді.

Импорт алмастыру өнеркәсіпті көтерудің шешуші бағыттарының бірі болып табылады. Импорт алмастыру саясатының жүргізіліп отырған жұмысының негізінде импорт алмастыру концепциясы бар.

Қазақстанның тәжірибесі көрсеткендей біздің экономикамыз дамыған сыртқы сауданың менеджменті бар және қуатты механизмі бар елдермен кең масштабты сыртқы экономикалық байланыстарды жүргізі алмайтындығын көрсетті. Сыртқы асуданы ырықтандыру нәтижесінде республика Батыс Европа, Жапония, АҚШ сияқты елдердің стандарттарына сәйкес келе алмайтындығын көрсетті. Оның үстіне бұл елдер еркін сауда қағидаларына сәйкес емес, түрлі санкциялар қолдау арқылы сауда сипатына тән емес әрекеттер жүргізеді.

Жалпы импорт алмастыру  саясатының жалпы кешенді әрекетінің мақсаты: саладағы өнеркәсіптік құлдырауды жеңіп және өндірісті көтеру, өнімнің сапасын көтеру, мәнайгаз ауылшаруашылығы, тау-металургия сияқты негізгі басым салаларды дамыту.

Жеңіл және тамақ өнркәсіптегі импорт алмастыру бағдарламасының негізгі бағыттары - жеңіл және тамақ өнекәсіпорындарының техникалық және технологиялық артта қалуын жеңу, өнімнің сапасын көтеру арқылы оның (немесе қабілеттілігін арттыру, өнімнің шығындарын және бағасын төмендету ассортиментті көп түрлілікті жетілдіру, сонымен бірге 2007жылдың аяғына кйін ішкі нарықтағы жалпы тауарлардың үлесінде шаққанда отандық өнімнің ретін жеңіл өнекәсіп тауарлары бойынша 58 % дейін жеткізу.

Бір айта кететіні химия және машина жасау өнеркәсіптеріне импорт алмастыру бағдарламасына сәйкес 2005 жылға импорт алмастыру созылған.

Алайда қазіргі таңда  жоғарыдағы мәселелерді ескеретін болсақ, 2005 жылы Қазақстандағы өнеркәсіптік өндіріс 5 % қысқарған. Индустрия және Сауда министрлігінің мәліметтеріне қарағанда өндірістің қысқаруының негізгі себептерінің бірі өндірістік өнмдік сатып алуды қысқарту. Бұған себеп, яғни өнімді сатып алуға деген ынтаның төмендеуінің себебінен Қазақстандық өнімнің сапасының төмен болуы және бағасының жоғары болуы. Қазіргі күні жалпы тамақ өнеркәсібінің нарығын алатын болсақ, санитарлық димиологиялық стансаның / СЭС/ тексерілулеріне қарағанда - ет нарығындағы сапасыз ет үлесі - 14,7%, ал отандық ет соның ішінде - 82%, сүт өнімдері жалпы нарықта оның 14,5% болса, отандық сүт өнімдерінің 79% сапасыз өсімдік майы - 21,4%, отандық - 6,7%, қант - 8,9%, отандық - 36%. Бүгінгі таңда ауылшаруашылығы нарығындағы тауарлардың 80% сапасыз деп жаңылып отыр. Сонымен бірге тамақ өнеркәсібінің стандарттарының басым болігі КСРО стандарттары бойынша істеуде. Оны І8О стандарттарына көшіру керек. Әрине, сапасыз тауарлардың нарықта орын алуы тұтынушылар оңай тиімді.

Осы әрекеттерді ескеріп, Сауда және Индустрия министрлігі, Энергетика министрлігі жалпы Үкімет / ЕврАзия/ Евразиялық экономикалық қауымдастық елдеріне, әсіресе Ресей тауарларына қатысты импорт тауарларына қатысты ешқандай кедендік шаралар қолданылмайтындығына кепіл беріп отыр. Бұл өз кезегінде отандық өндірушілерге үлкен соққы болып тиері сөзсіз, ал баска

Жеңіл және тамақ өнркәсіптегі импорт алмастыру бағдарламасының негізгі бағыттары - жеңіл және тамақ өнекәсіпорындарының техникалық және технологиялық артта қалуын жеңу, өнімнің сапасын көтеру арқылы оның адіеке қабілеттілігін арттыру, өнімнің шығындарын және бағасын төмендету ассортиментті көп түрлілікті жетілдіру, сонымен бірге 2005жылдың аяғына дейін ішкі нарықтағы жалпы тауарлардың үлесіне. шаққанда отандық өнімнің үлесін жеңіл өнекәсіп тауарлары бойынша% дейін жеткізу.

Бір айта кететіні химия  және машина жасау өнеркәсіптеріне импорт алмастыру бағдарламасына сәйкес 2005 жылға импорт алмастырудың. Алайда қазіргі таңда жоғарыдағы мәселелерді ескеретіп болсақ, 2005 жылы Қазақстандағы өнеркәсіптік өндіріс % қысқарған. Индустрия және Сауда министрлігінің мәліметтеріне қарағанда өндірістің қысқаруының негізгі себептерінің бірі өндірістік өнмдік сатып алуды қысқарту. Бұған себеп, яғни өнімді сатып алуға деген ынттаның төмендеуінің себебінен Қазақстандық өнімнін, сапасының төмен болуы және бағасының жоғары болуы. Қазіргі күні оны тамақ өнеркәсібінің нарығын алатын болсақ, санитарлық шидимиологиялық стансаның / СЭС/ тексерілулеріне қарағанда - ет нарығындағы сапасыз ет үлесі - 14,7%, ал отандық ет соның ішінде - 82%, сүт анімдері жалпы нарықта оның 14,5% болса, отандық сүт өнімдерінің 79% сапасыз өсімдік майы - 21,4%, отандық - 6,7%, қант - 8,9%, отандық - 36%. Бүгінгі таңда ауылшаруашылығы нарығындағы тауарлардың 80% сапасыз деп танылып отыр. Сонымен бірге тамақ өнеркәсібінің стандарттарының басым бөлігі КСРО стандарттары бойынша істеуде. Оны І8О стандарттарына көшіру керек. Әрине, сапасыз тауарлардың нарықта орын алуы тұтынушылар оңай тиімді.

Осы әрекеттерді ескеріп, Сауда және Индустрия министрлігі, Энергетика министрлігі жалпы Үкімет / ЕврАзия/ Евразиялық экономикалық қауымдастық елдеріне, әсіресе Ресей тауарларына қатысты импорт тауарларына катысты ешкандай кедендік шаралар қолданылмайтындығына кепіл беріп отыр. Бұл өз кезегінде отандық өндірушілерге үлкен соққы болып тиері сөзсіз, ал басқа

жағынан алып қарасақ біздің тауарлардың сапалы болып жасалуына түрткі болады.

Қазіргі таңда дайын  өнімнің негізгі массасы импорттан  келеді. Оған біріншіден индустриялды сектордың бір жайда тұрақтап қалуы себепші. Оның Факторлары келесідей:

1)Моральдық және физикалық тозудың деңгейінің жоғарлауы бірқатар кәсіпорындарда ол 50% жетеді;

2)Өндіруші өнеркәсіп өнімдерінің ішкі және сырқы нарықта бәсекеге қабілетті бола алмауы;

3)Ішкі нарық сиымдылығының шектеулі болуы, ішкі нарықтағы төлем қабілетінің төмен болуы әлеуметтік жағдай;

4)Отандық өнеркәсіптің тұтынушылардың сұранысын әлі де болса қанағаттандыра алмауы;

5)Кейбір кәсіпорындардың тоқтауына байланысты / Өскемен, Глубокое, Қазақмыс заводы, Стройдеталь, Фосфор заводтары/ отандық өндірушілердің сырқы нарықтардағы өз позицияларын жоғалтуы;

6)Экспорт құрылымдағы  машина, көлік құралдары сияқты  дайын өнімдердің болмауы;

7)Отандық өнімді сыртқы  нарыққа шығаруда халықаралық әдісті пайдаланудың төмен деңгейлілігі;

8)Өндіріс шығындарының  жоғары болуы. өңдеуші салада ол шығындар 60% барады;

9)Сыртқы нарыққа шығудың  қиындығы. Транспорт инфрақұрылымының  дамымауы.

Міне осы сияқты факторлар  тауар сапасына, бағасына әсер етеді. Қазіргі күнде импорт алмастыру бағдарламасына 26 ірі импортер компаниялар, оның ішінде KEGOC, Қазақстан теміржолы Ұлттық компаниясы, Казақтелеком, ААҚ, Испат - Кармет, Қазақстан алюминий ААҚ, КИО және гагы басқа өздерінің қызметімен өнімін Ұсынатынмыз Қазақстандық кәсіпорын бар. Осы кәсіпорындардың өнімін өткізу үшін ірі импортерлар компаниялардың қызметі туралы ақпараттарға әрдайым қол жеткізе алатындай болу керек. Шардың қызметінің жабық болуы өндірушілердің қызметін жобалауға шындық туғызады.

Импорт алмастыратын өндірісті дамыту мақсатында әділетсіз бәсекені болдыртпау үшін, олардың экономикалық қауіпсіздігін сақтау үшін қорғау шаралары жүргізілуі тиіс. Қазіргі таңда Үкіметте әсіресе ауылшаруашылық тауарларына қатысты, яғни ауылшаруашылық өндірісін дамыту бағдарламасына сәйкес тарифтік деңгейлер негізінен "өсу нүктесіне" сәйкес келетін өнімдерге қатысты болады, ал өнімдерге бидай, мақта, сүт өнімдері, күріш, құс еті. Бұдан басқа Дүниежүзілік сауда ұйымы ауылшаруашылығы «Келісіміне сәйкес ерекше жағдайларда осы тауарларға ұқсас импорт тауарларының көлемі бірден ұлғайған кезде елдер арнайы қорғау шараларын қолдана алады.

Қорғау туралы келісім шартты іс жүзінде қолдану қолданылып жатқан тарифтерді оның сол деңгейінен белгілі бір деңгейде көтеру. Оның мерзімі 1 күнтізбелік жыл. Яғни ол мерзім ол қорғау шарасы жылдың қай бөлігінен болмағанынан тәуелсіз 1 жылға созылады. Қазіргі таңда Қазақстанға елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін тауарларға қатысты қорғау шараларын қолданған жөн. Яғни құс, сарымай, өсімдік майы, ұн, қант және барлық және тағы басқа. Мұндай тізім 86 тауар позициясын қарастырып отыр.

Бүгінгі  күнде Қазақстанның тауарлар  нарығына кіру үшін келесідей орташа тарифтер ұсынылып отыр. Бастапқы -19,5%, соңғысы -14%. Өнеркәсіп тауарлар  үшін   бастапқысы   -   16,3%,   соңғысы   -11,7%.   Ауылшаруашылық тауарлары бойынша орташа ставка-30,5%, соңғысы -21,7%.

Қазіргі таңда Қазақстанда  максималды адвалорлық ставкілер - 90%, ауылшаруашылық өнімдері бойынша -60% елде өндірілмейтін өнеркәсіптік тауарлар үшін — 5% - 0% дейін. Бұл мөлшерлер Дүниежүзілік сауда ұйымына кірерден бұрын ұсынылып отырған тарифтер.

Бүгінгі таңда ауылшаруашылық тауарлар бойынша байланыстырушы деңгейі  ретінде ұсынылып  отырған  тарифтер  2-3   есе  қазіргі   тарифтерден жоғары. Яғни бұл ауылшаруашылық өнімдерінің бәсеке қабілеттілігін түсірмеуі іс

Қазақстан Республикасының  заңдылықтарына сәйкес ішкі нарықта бәсекелестік шарттар орнату үшін импортқа қатысты қорғау шаралары қарастырылады.

Бүгінгі күні Қазақстан  Республикасының Үкіметінің шешіміне сәйкес «келісімнің келесі түрлеріне қорғау баждары енгізілген: электр қуатын септегіштер, натрии сульфатына трансформаторлық кұрал-жабдықтарға, өрт сөндірушілерге, қопарғыштарға шифер, шатыр, материалдарына түсқағаз және тағы басқа. Корғау баждарын қолдану нәтижесінде отандық өндірушілер 2003 жылы, өз быстарын 12 млн. АҚШ долл. ұлғайтқан, қорғау шараларының нәтижесінде неуметтік ауыртпалықтарда шешіледі. Кәсіпорындардағы аталған өнімді шығаратын жұмысшылар санының қысқаруын болдырмайды. Бұл кәсіпорындар керісінше 2,5 мыңға жұмыс орындарын ұлғайтқан. Қорғау жолдарын енгізу нәтижесінде мемлекет бюджеті 1,9 млн. долл. көбейген.

Сондай-ақ тауарлар импорты  кезінде қорғау баждарын қолдану нәтижесінде 2003-2005 жылдар аралығында сол кездердегі кіріс министрлігінің мәліметтеріне қарағанда бюджеттің кіріс бөлігі 905 млн. $ ұлғайған.

Сонымен бірге қорғау шараларын ішкі нарықты жабу деп түсіеуге болмайды. Осындай шаралар қолданатын барлық тауар позициялары өндірістің өсуімен және бюджетке төленетін төлемдердің аз ғана өсуінің өзінде де импорт көлемі сақтала береді.

Экономикалық тәуелсіздікті қорғау шаралары көмегімен қамсыздандыру-экспортқа бағытталған салалардың дамуына жағдай жасайтын экономикалық бағдарлама. Ол бағдарлама келесілерді ескерілуі тиіс:

-   табиғи   ресурстармен   әрекет  етіп   жаңаланатын   кәсіпорындар  ұзақ керзімді жоспардан елдің ұлттық байлығын азайтуы мүмкін.

-   жоғалған   біліктілік   қабілеттіктерді   қайта   қалпына   келтіруде   және бәсекеге қабілетті тауарларды өндіруде тәжірибе жинау, бізге істеп тұрған өндірісті қолданудан әлдекайда қымбатқа тұседі.