Жасөспірімдердің итимді-тұлғааралық қатым-қатынасындағы психологиялық ерекшеліктері

    Кесте 6. В.Ф.Ряховскойдың қарым-қатынас деңгейін бағалу әдістемесі бойынша нәтижесі.

    Бақылау тобы

 

Гистограмма № 1

Эксперимент тобы: 

 
 

Гистограмма № 2

Бақылау тобы:  

 

    В.Ф.Ряховскойдың «қарым-қатынас деңгейін бағалау» тестін қорытындылайтын болсақ, экспериметтік  топтағы оқушылардың 5-еуі төмен  денгейді көрсетті, яғни 23%. Орташа деңгейді 11 оқушы, яғни 50% көрсетті. Жоғары деңгейді 5 оқушы, 23%, ал өте жоғары деңгейді 1 оқушы, 4% көрсетті.

    Осы тест бойынша бақылау тобындағы 3 оқушы төмен деңгеді, 14% көрестті. Орташа деңгейді 9 оқушы, 43% көрсетті. Жоғары деңгейді 6 оқушы, яғни 28%, ал өте жоғары деңгейді 3 оқушы 14% көресетті. 

     

    Әдістеме  №2. Эмоция тестісі.

    Мақсаты: Жасөспірімдердің бойындағы  түрлі жағымсыз эмоция типін  айқындау.

    Уақыты: 15 минут

    Нұсқау: Төмендегі әрекеттер, реакциялар саған қаншалықты сәйкес келеді, соны бағала. Жауап беру бланкісіне «иә» деп жауап берсең аталған сұрақ ретін қорша. Әрбір эмоция  реакциясы бойынша белгіленген рет сандарын сана график құр. Төменде көрсетілген

    Физикалық агрессия – агрессияның ең жағымсыз  түріне бейімі бар. Саған мәселені  күшпен шешу тән. Мүмкін, өмір салтың мен тұлғалық ерекшеліктер саған өзара әрекеттің тиімді  әдістерін  іздеуге  кедергі келтіретін болар. Осындай агрессияны жауап ретінде  алу қаупің бар.

    Жанама  агрессия – әрине әріптесіңнің басын ұрғанша, үстелді ұрған жақсы. Дегенмен де бұлай ете бермеңіз. Жиһаз бен  ыдыс-аяқты ая. Бұл қып-қызыл шығын.  Оның үстіне бұлай жасай берсең, жарақат алуың мүмкін.

    Тітіркенушілік  – ішінде сақталаған  агрессия  мүмкін жақсы мүмкін жаман  басқа адаммен  қатынасыңды  бірден өзгертпейді, бірақ сыртқа шыққанша улы дәрі сияқты іштей жейді. Сыртқа шықса физикалық, жанама агрессия  болары айқын.

    Негативизм – қарсы боламын деп мағынасыз, өзін құртуға бағытталған әрекеттер жасау, бұл жаөспірімдерге тән реакция.

    Өкпелегіштік  – өзге адамдардың әрекетінен, сөздерінен, мұқатуды, шеттетуді, кемсітуді көтеруге  даяр тұру. Өміріңді біртіндеп уландырады.

    Күдіктенушілік  – басқалардың әрекетінен, сөздерінен саған қарсы бағытталған жасырын ойларды  көруге дайын болу.

    Вербальді агрессия – тілің қырық құлаш. Дегенмен ойланған жөн.  Ойланбай айтылған сөз, қол жұмсағаннан ауыр болады.

    Кінәні  сезіну – сен ешкімге қол жұмсамасаң, сындырмасаң, айғайламасаң онда құттықтаймын. Сіз өзіңіз кінәлі сияқты жағымсыз сезім қайдан пайда болады?

    Егер  өз эмоцияңа жауап бере  алатын болсаң, онда оны басқара аласың деген сөз.  Мұндайда не істеу қажет? Табиғат бұл қасиетті  саған шектен тыс жомарттықпен  бергенімен, оны орнымен қолданған жөн.  Өз жан сарайыңда қожайын сен бе, әлде эмоция ма осыны ұмытпа. Эмоция процесін асау  жылқының адуын басқанымен салыстыруға болады.  Оларға үнемі  ерік берудің қажеті жоқ.  Екі жағдай да ыңғайсыздық  тудырады. Бір жағынан асау жылқыны үйрету қиын, мен оны баули алмаймын деудің қажеті жоқ. Асау жылқыны  үйрету үшін шыдамдылық қажет екенін мойындау қажет. Ең бастысы жылқы өз иесін мойындау қажет.

    Әдістеменің қорытындысын талдайтын болсақ: 

    Кесте 7. Эмоция тесті бойынша шыққан нәтижелер

    Эксперимент тобы

       

        Кесте 8. Эмоция тесті бойынша шыққан нәтижелер

        Бақылау тобы:

 
 
 
 
 
 
 
 

Гистограмма № 3

Эксперимент тобы: 

 

Гистограмма № 4

Бақылау тобы: 

 

    Эмоция  тестін қорытындылайтын болсақ, эксперимент  тобындағы оқушылардың 3-еуі физмкалық  агрессияны көрсетті, яғни 14%. Жанама агрессияны 2 оқушы, 9%. Ал тітіркенушілікті 4 оқушы, 18% көрсетті. Негативизмді 6 оқушы көрсетті, яғни 27%. Өкпелегіштікті 1 оқушы, 4% көрсетті. Күдіктенушілікті 1 оқушы көрсетті яғни 4%, ал вербальді агрессияны 3 оқушы, 14%, кінәні сезінуді 2 оқушы көрсеті, бұл 9%.

    Осы тест бойынша бақылау тобындағы  оқушылар ішінде 2-еуі физмкалық агрессияны көрсетті, яғни 10%. Жанама агрессияны 2 оқушы, 10% көрсетті. Ал тітіркенушілікті 5 оқушы, 24% көрсетті. Негативизмді 4 оқушы көрсетті, яғни 19%. Өкпелегіштікті 4 оқушы, 19% көрсетті. Күдіктенушілікті 3 оқушы көрсетті яғни 14%, ал вербальді агрессияны 2 оқушы, 10%, кінәні сезінуді 3 оқушы көрсеті, бұл 14%.  

    Әдістеме  № 3. С.Спилбергер бойынша  өзін-өзі бағалаудың тұлғалық шкаласы.

    Мақсаты: стреске тұлғаның жеке сезгіштігі ретінде алаңдау деңгейін анықтауға және тұлғаның көп жағдайда қорқу, қауіптену жағдайын сипаттауға мүмкіндік береді. 

    Нұсқауы: 20 сұрақтан тұрады. Әр сұрақтың алдын-ала стандартталған жауап  нұсқаулар бар. Әр талқыланған сұрақ-жауапты өзіңіздің ойыңызға жақын  келгенін таңдап аласыз. Өз таңдауыңызды бланкіге бегілеп қойыңыз. Cөйлемдерді зейін қоя оқып, оң жағындағы тиісті цифрларды сызуы керек. Жауап беруге көп ойлаңбау керек, себебі дұрыс не бұрыс жауап бәрі-бір жоқ.

    Сұрақтар  екі кіші шкаладан тұрады: Тұлғаның қасиеті және эмоциялық жағдайы  ретінде алаңдауын өлшеу.

    Нәтижелерін есептеу: 2,3,4,5,8,9,11,12,14,15,17,18,20  сұрақтары жауабының сомасынан 1,6,7,10,13,16,19  сұрақтары жауабының сомасын алып тастап. Оған 35 санын қосамын. Егер Спилбергердің шкаласы бойынша көрсеткіштің сомасы 30 ұпайға дейін болса – алаңдаудың төменгі деңгейі; 30 - дан 45 – орташа;  45- тен көп болса – алаңдаудың жоғарғы деңгейі.

    Алаңдаушылық  деңгейі жоғарғы сыналушыға ерекше назар аударған дұрыс,  оған психологиялық  көмек жүйесін құру жөніндегі  іс-шараларды жүзеге асыру керек.