Сутнасць паняцця “крытычнае мысленне”

 

 

 

Планы-канспекты  ўрокаў з выкарыстаннем  тэхналогіі развіцця крытычнага мыслення праз чытанне і пісьмо 
 

План-канспект урока беларускай літаратуры ў 8 класе

ТЭМА: Завецца ж спадчына мая

Ўсяго Старонкай  Роднаю. (Урок па вершы Я. Купалы “Спадчына” з выкарыстаннем тэхналогіі развіцця крытычнага мыслення)

МЭТА: 1) спрыяць асэнсаванню вучнямі асаблівасцей грамадзянскай лірыкі на прыкладзе верша Я. Купалы; даследаваць ідэйную скіраванасць, разуменне аўтарам паняцця “спадчына”, мастацкія асаблівасці верша;

       2) развіваць уменні і навыкі  выканання аналізу паэтычнага  твора, характарыстыкі мастацкіх сродкаў, іх ролі ў выяўленні аўтарскай пазіцыі; выпрацоўваць навыкі выразнага чытання паэтычнага твора; развіваць уменне крытычна адносіцца да інфармацыі, самастойна прымаць рашэнні і рабіць вывады з прачытанага;

       3) выхоўваць у вучняў пачуццё любові да свайго краю, выклікаць цікавасць да гісторыі радзімы.

Абсталяванне: апорныя памяткі “Выразнае чытанне паэтычнага твора”, “Віды лірыкі”,  “Правілы напісання сінквейна”, партрэт Я. Купалы, запіс на дошцы значэння слова “грамадзянін”.

Ход урока

1. Арг. момант.
2. Праверка д/з.

 Прэзентацыя паведамленняў “Як  узбагацілася маё  ўяўленне пра мастацкія  асаблівасці народных песень”, “Уплыў вуснай народнай творчасці  на літаратуру”.

3. Падрыхтоўка да ўспрыняцця новай тэмы.

Выразнае  чытанне настаўнікам  верша Я. Купалы “Бацькаўшчына” (назва верша і аўтар не называюцца).

З зямлёй і небам звязывае мяне ніць –

Неразарваная  веквечна павуціна:

Зямля мяне галубіць як вернага сына,

А сонца  мне душу не кідае туліць, 

Яшчэ ў  калысцы я наўчыўся з песень сніць

Аб гэтых блізкіх мне, а цесных так мясцінах:

Што роднай нівы я мільённая часціна,

Што зоркі  роднай ў сэрцы мне іскрынка тліць. 

Так Бацькаўшчыну я здабыў сабе без злосці,

Узрос з  яе й чужых з яе не скінуў косці,

Грудзьмі  тулюсь к ёй, як да матчыных грудзей. 

І калі здзекуецца нада мною хтосьці –

Над Бацькаўшчнай здзекваецца ён маёй,

Калі ж  над ёй – мяне тым крыўдзіць  найцяжэй.

• Як вы думаеце, пра што ў нас сёння пойдзе гаворка на ўроку? (пра Бацькаўшчыну, радзіму, спадчыну).
• Тэма нашага сённяшняга ўрока – “Завецца ж спадчына мая ўсяго Старонкай Роднаю”. Прысвечаны наш сённяшні ўрок вершу народнага паэта Беларусі Я. Купалы “Спадчына”. Дарэчы, верш, які вы толькі што праслухалі, належыць таксама пяру гэтага выдатнага пісьменніка, партрэт якога размешчаны ў нас на дошцы.

4. Знаёмства з мэтамі ўрока.

5. Кластэр.
• Зараз разам з вамі (вы ў сшытках, а я на дошцы) паспрабуем перадаць свае ўражанні, асацыяцыі, звязаныя са словам “спадчына”. Пры гэтым абапірайцеся на верш Я. Купалы “Бацькаўшчына”.
• Уявіце сабе, што вы знаходзіцеся ў машыне часу і ў вас ёсць магчымасць, вярнуцца ў мінулае.

Вучні разам з настаўнікам складаюць кластэр.

6. Выразнае чытанне  верша “Спадчына”  настаўнікам.

7. Гутарка на выяўленне  ўражанняў.

• Якое ўражанне зрабіў на вас твор?
• Якія пачуцці ў вас ўзніклі? Аб чым прымусіў задумацца верш?
• Якія карціны ўзніклі ў вашым уяўленні?

8. Самастойнае чытанне  верша вучнямі.  Вызначэнні тэмы  і ідэі верша  “Спадчына” (запіс у сшыткі).

9. Дапаўненне кластэра.

• Давайце з вамі паспрабуем намаляваць новыя галінкі сувязі з дапамогай вобразаў, створаных паэтам у вершы “Спадчына”.

10. Работа над мастацкімі  сродкамі верша.

• Пры дапамозе якіх мастацкіх сродкаў аўтар перадае нам пачуццё любові і захаплення сваёй “Старонкай Роднаю”?
• Як вы лічыце, чаму словы “Старонкай Роднаю” напісаны з вялікай літары? Якое значэнне мае слова “ўсяго” перад імі?

11. Выпрацоўка навыкаў  выразнага чытання.

Пры дапамозе памятак  “Выразнае чытанне  паэтычнага твора” вучні ў парах  працуюць над выпрацоўкай  навыкаў выразнага  чытання верша  “Спадчына”. Потым  некалькі вучняў чытаюць твор ўслых.

12. Знаёмства з паняццем  “Грамадзянская  лірыка”.

1) Слоўнікавая  работа (тлумачэнне значэння слова  “грамадзянін”)

Грамадзянін. Чалавек, які адносіцца да пастаяннага насельніцтва краіны, карыстаецца правамі і выконвае абавязкі, устаноўленыя яе канстытуцыяй.

2) Работа ў  парах (вучні на аснове апорных  памятак “Віды лірыкі” рыхтуюць  паведамленні па тэме “Асаблівасці  грамадзянскай лірыкі”)

3) Прэзентацыя  паведамленняў.

• Дакажыце, што верш Я. Купалы “Спадчына” адносіцца да грамадзянскай лірыкі.

13. Падвядзенне вынікаў. Рэфлексія.

   Рэфлексія праводзіцца ў  форме сінквейна.

• На аснове сённяшніх разважанняў складзіце сінквейн – верш з пяці радкоў, які будуецца па правілах, прапанаваных у дадатку на картках.

14. Выстаўленне адзнак. Д/з. Верш “Спадчына” вывучыць на памяць; перанесці ў сшыткі і вывучыць матэрыял пра асаблівасці грамадзянскай лірыкі. 

 

Дадатак 1

ПРАВІЛЫ НАПІСАННЯ СІНКВЕЙНА

Слова сінквейн паходзіць ад французскага “пяць”. Гэта верш з пяці радкоў, які будуецца па правілах.

1. У першым радку тэма называецца адным словам (звычайна назоўнікам).
2. Другі радок – гэта апісанне тэмы двума словамі (двума прыметнікамі).
3. Трэці радок – гэта апісанне дзеяння ў межах гэтай тэмы трыма словамі (трыма дзеясловамі).
4. Чацвёрты радок – гэта выраз з чатырох слоў, які паказвае адносіны да тэмы.
5. Апошні радок – гэта сінонім з аднаго слова, які паўтарае сутнасць тэмы.

 

Дадатак 2

Апорныя памяткі 

АНАЛІЗ  ВЕРША 

1. Якім настроем прасякнуты верш?
2. Якія пачуцці ён выклікае ў вас?
3. Ці спадабаўся вам верш? Раскажыце пра свае адносіны да твора (гучанне верша, прыгажосць, гарманічнасць формы, рытм, мелодыя, багацце і разнастайнасць сродкаў выяўлення, эмацыянальнасць...).
4. Паспрабуйце ўявіць створаныя паэтам вобразы і карціны. Апішыце іх.
5. Тэма. Асноўная думка.
6. Від лірыкі.
7. Асаблівасці кампазіцыі верша.
8. Пры дапамозе якіх слоў аўтар стварае вобразы ў вершы? Назавіце вобразныя сродкі (параўнанні, эпітэты, метафары, гіпербалу, алегорыю і інш.). Якая іх роля?

 

ПАТРАБАВАННІ  ДА ВЫРАЗНАГА ЧЫТАННЯ 

1. Вызначы мэту чытання, каму і для каго чытаеш, якія думкі аўтара ты хацеў бы перадаць, выкажы свае адносіны да прачытанага.
2. Умей перадаць настрой верша, яго думку з дапамогай:
• інтанацыі (павышэння або паніжэння голасу);
• тэмпу мовы (хуткага, запаволенага, дынамічнага);
• лагічных націскаў і паўз, псіхалагічных паўз.
3. Умей афармляць знакі прыпынку інтанацыйна:
• кропка (коска) азначае закончанасць (незакончанасць) думкі;
• шматкроп’е – незакончанасць выказвання, здагадку, усхваляванасць або сітуацыю, калі “не хапае слоў”;
• клічнік – эмацыянальнасць, усхваляванасць;
• пытальнік – рытарычнае пытанне, падтэкст.

Памятай: калі ты не ведаеш тэкст і таму памыляешся ў час чытання, то скажаеш дакладнасць, лагічнасць, сэнс фразы. 
 

ВІДЫ  ЛІРЫКІ 

 

План-канспект урока беларускай літаратуры ў 6 класе

Тэма: Біблія – вечная і дзівосная кніга

Мэта  і задачы:

• даць уяўленне пра Біблію як старажытны помнік сусветнай культуры, пазнаёміць вучняў з казаннямі Старога Запавету;
• развіваць крытычнае мысленне вучняў, развіваць уменне працаваць з тэкстам, эмацыянальную чуйнасць, творчую фантазію, ствараць умовы для развіцця вуснага і пісьмовага маўлення;
• выхоўваць пачуццё гуманнасці, дабрыні.

 

Абсталяванне: выстава кніг Біблій “Вечная кніга жыцця”,  

                            аўдыязапісы музычных твораў (Баха),

                            карціны на  біблейскія сюжэты;

                            магніты, кветкі-кластэры.

Ход урока

І. Арг. момант.

- У сшытках  – дата і тэма.

ІІ. Мэтавая ўстаноўка.

• Знайдзіце ключавое слова ў тэме.
• Чаго вы чакаеце ад сённяшняга ўрока?

ІІІ. Выклік (актывізацыя  ведаў вучняў).

На фоне музыкі гучаць словы са Старога Запавету “Стварэнне свету”:

1. Увесь свет калісьці быў у цемры, у змроку. Не было нічога. Увесь Сусвет – адна цемра, адзін хаос.

2. ...І сказаў Бог: хай будзе святло. І стала святло.

І ўбачыў Бог святло, што яно добрае: і аддяліў Бог святло ад цемры.

І назваў Бог святло днём, а цемру ноччу. І быў вечар, і была раніца: дзень першы.

3. І сказаў Бог: хай будзе цвердзь пасярод вады, і няхай аддзяляе яна ваду ад вады...

І назваў Бог цвердзь небам. І быў вечар, і была раніца: дзень другі.

4. І сказаў Бог: няхай збярэцца вада, якая пад небам, у адну мясціну, і хай паявіцца суша. І сталася так. І назваў Бог сушу зямлёю, а вадазбор морамі. І ўбачыў Бог, што гэта добра.

5. І сказаў Бог: няхай родзіць зямля зелень, траву, якая рассявае насенне, дрэва плоднае, якое прыносіць плод па сваім родзе... І сталася так...І ўбачыў Бог, што гэта добра.