Информатикадан кластан тыс жұмыстарды ұйымдастыру

Демонстрация. М±ѓалім компьютердегі орындалатын іс-єрекеттіњ ‰лгісін ‰ндемей-аќ, демонстрациялауѓа болады. Кез келген компилятор ќателердіњ орны мен мєнін демонстрациялай алады. Оќушылар µзігіњ ж±мысыныњ нєтижесін м±ѓалімге немесе жолдастарына демонстрациялап бере алады. Алгоритмніњ атќарылу процесі атќарылу кестесініњ кµмегімен демонстрацияланады. Сондай-аќ, оќу ойындарындаѓы іс-єрекет процесін демонстрациялауѓа да м‰мкін болды.

Компьютерлік демонстрацияныњ мањызды ерекшелігі – кµрнекі бейнелерді ќозѓалмалы к‰йде басќару. Оќушы демонстрациялауды µзініњ дербес ќарќынымен орындайды жєне ќайталауына м‰мкіндігі бар.

ЭЕМ-ніњ кµмегімен модельдеу мен кµрнекі бейнелеу нєтижесініњ белгілі бір ќауіпі бар. Кез келген компьютерлік модель шынайы аќиќаттан єлдеќайда жењіл болады, сонымен ќатар, шынайы ќ±былыста кµрінбейтін µзіндік ќасиеті болады. Сондыќтан, компьютердегі модель арќылы ешынайы ќ±былыстан тікелей ‰йрету ќажет.

Практикалыќ (іс-єрекеттік) єдістер. Ќарастырылып отырѓан жаѓдайда практика оќушыныњ іс-єрекетіне ќатысты теориямен емес, сµзбен жєне баќылаумен салыстырылады. Информатика білімніњ ‰ш т‰рлі кµзін ‰йлесімді т‰рде біріктіреді: сµз, баќылау жєне іс-єрекет. Мысалы, н±сќауларды оќып (сµз), м±ѓалімніњ єрекеті мен ЭЕМ-ніњ ж±мысын баќылай отырып (заттыќ єдіс), оќушылар компьютермен практикалыќ іс-єрекетті орындай бастайды. М±нда єдістер бірін бірі толыќтырады.

ІІ-тарау  Информатика пәні бойынша кластан тыс жұмыстар

2.1 Информатика курсы бойынша жүргізілетін үйірме

жұмыстары

Мектепте компьютерлердің пайда болуы оқушылардың сабақтан және мектептен жұмыс істеуіне көп мүмкіндіктер берді. Информатикадан жүргізілетін қосымша сабақтар оқушылардың жеке қабілетін дамытуға мүмкіндіктер береді. Ол өзінің алдына мынадай міндеттер қояды: а) информатиканы және оның қолданылуларын тереңдетіп оқытуға деген қызығушылығын туғызып, дамыту; б) ғылыми зерттеу сипатындағы дағдыны қалыптастыру; в) информатика мен ЭЕМ-ны қолдану саласында мектеп оқушыларының еңбекке, мамандық алуға дайындығын қамтамасыз ету; г) оқушылардың бос уақыты мен демалысын ұйымдастыру.

              Мектеп оқушыларымен информатика пәні бойынша жүргізілетін кластан тыс жұмыстар кейбір жағдайларда дәстүрлі үйірме, факультативтік курстар, экскурсия, олимпиадалар түрінде болуы мүмкін. Сонымен қатар, мұндай жұмыстардың өзіне тән ерекше түрлері де болады. Оларға компьютерлік клубтар, жас программалаушылардың сырттай оқытатын және күндізгі мектептері, мектептен тыс (ақылы курс) жұмыстармен ұштасатын арнаулы дайындық түрлерін де жатқызуға болады. Математика мен физиканы тереңдетіп оқытатын кластар мен мектептер, мектеп аралық оқу - өндірістік комбинаттарында дайындалатын мамандықтарда жатады.

              Информатикадан ұйымдастырылатын үйірме – мектеп оқушыларымен жүргізілетін кластан тыс жұмыстардың ең көп таралған түрлерінің бірі. Есептегіш техника кабинетінің бар болуы – үйірме жұмысын ұйымдастырудың алғы шарты, өйткені үйірме жұмысын ұйымдастыру үшін ЭЕМ-ның болуы қажет.

              Информатикадан жүргізілетін үйірмені мектептерде, оқушылар сарайында, оқу - өндірістік комбинаттарындағы мектепаралық есептегіш техника кабинеттерінде, жоғарғы оқу орындарының кафедраларында ұйымдастыруға болады. Үйірмені компьютермен жұмыс істейтіндей қызықты ойын сипатында беруге болады.

              Сондықтан информатикадан жүргізілетін үйірме жұмыстары оқушыларды, оның ішінде орта және төменгі класс оқушыларын өте қызықтырады. Бірақ үйірме жұмыстарын балалардың компьютерлік ойындарға деген қызығушылығы негізінде ұйымдастырмау керектігін есте ұстаған дұрыс. Орта мектепте информатиканы оқытудың жалпы жүйесіне сай үйірме жұмыстарының программаларын дайындау, мектеп оқушыларының дайындық деңгейіне қарай оқу тапсырмаларының жиынтығын, сонымен бірге осы сабақтардың тиімді програмалық қамтамасыз етілуін дайындау – маңызды әдіснамалық міндет болып табылады.

              Мектептің оқу жоспарында Информатика жаңа пән болып енуіне байланысты информатиканың факультативтік сабақтарын өткізу әдісі мен мазмұнын жасау үлкен маңызды мәселе болған. Алғашқы кездері ЭЕМ-ның құрылымымен, алгоритмдеу және программалау негіздерімен таныстыратын факультативтік курстардың программалары құрылды.

              Қазіргі уақыт талабына сай, мектептердің есептегіш техника кабинеттерінің негізінде пәнаралық факультативтік курстардың жасалып іске асырылуы, информатика, автоматика, электроника саласында балалардың техникалық шығармашылығын дамытады деген үлкен мәнге ие болып отыр.

              Жалпы білім беретін орта мектепте информатикадан мемлекеттік білім беру стандартының жасалып, оқу процесіне енгізілуі факультативтік курстардың дамуына елеулі үлесін тигізеді.

              Факультативтік сабақтың мақсаты:

      Информатика саласы немесе ЭЕМ-ныы пайдаланатын басқа пәндер бойынша алынған теориялық білім, іскерлік пен дағдыларды тереңдетіп, кеңейту;

      Оқытудың кәсіптік бағдарын күшейтетін практикалық дайындықты қамтуы тиіс.

Факультатив сабаққа:

      ЭЕТ-ны қеңінен қолданатын, барлық уақытың 75%-ін компьютермен практикалық жұмыс істеуге бөлуді қарастыру;

      Барынша өзбетінділік, оқушының танымдық іс - әрекетін өзінің басқаруы және оқушы санының өз болуы тән.

Жаратылыстану – математика цикліндегі пәндерді тереңдетіп оқытатын мектептің (кластардың) программалары мен оқу жоспарында информатика мен есептегіш техника негіздерін оқыту мен пайдалануға ерекше мән беріледі. Мұндай жұмыс тәжірибесінің жинақталуы математика мен программалауды тереңдетіп оқытатын мектептерден басталады. Мұндай мектептердің программаларының маңызды ерекшелігі: жекелеген оқу пәндері мен іс - әрекет түрлерінен оқушылардың жоғары дайындығы теориялық білімі, іскерлігі мен дағдысын тереңдетумен ғана шектелмейді. Сонымен бірге оқытудың кәсіптік бағдарын нығайтатын практикалық дайындықты да ұсынады.

              Есептегіш техника кабинеті (ЕТК) дегеніміз – оќу есептегіш техника комплексімен, оќу кµрнекілік ќ±ралдарымен жабдыќталѓан “Информатика жєне есептегіш техника” курсы бойынша теориялыќ жєне практикалыќ класта, кластан тыс жєне факультативтік сабаќтар µткізуге арналѓан жалпы білім беретін орта мектептегі оќу – тєрбие ж‰ргізетін орын. ЕТК – оќу – тєрбие процесін тиімді басќаруѓа арналѓан єрт‰рлі оќу пєндерін оќыту ‰шін де пайдаланылады.

              ЕТК – де ж‰ргізілетін сабаќтар тµмендегідей ќызметтер кµрсетеді:

1)     Оќушылардыњ компьютерлік сауаттылыѓынан бастап информатикалыќ мєдениетін ќалыптастыру – ќазіргі есептегіш техниканыњ ќ±рылымы, басќарылуы жайлы білім мен ЭЕМ-де есеп шыѓару даѓдысы мен іскерлігі;

2)     Оќушыларды есептегіш техниканыњ µндірісте, жобалау-конструкторлыќ ±йымдарда, ѓылыми мекемелерде, оќу процесі мен басќару органдарында ќолданылуымен таныстыру;

3)     Информатика негіздерін оќу процесінде оќушылардыњ теориялыќ ойлауын дамыту;

4)     Оќыту єдістерін жетілдіру мен мектептегі оќу тєрбие процесін ±йымдастыру.

ЕТК-да ж‰ргізілетін сабаќтар:

1)     Информатика жєне есептегіш техника негіздері курсы бойынша сабаќ немесе есептегіш техника, кинофильм, диапозитив, кестелер, басќа да оќу ќ±ралдарын пайдаланатын жалпы білім беретін жеке оќу пєндерін оќыту;

2)     Мектептіњ ќажеттілігіне ќарай оќушылардыњ немесе мектеп басшылыѓымен оќушылардыњ ќ±ратын ќолданбалы программаларын жасау;

3)     Информатика жєне есептегіш техника негіздері курсы бойынша кластан тыс жєне факультативтік сабаќтар;

4)     Эксперименттік жєне практикалыќ сабаќтар.

Жабдыќталѓан есептегіш техника кабинетініњ ж±мысын ќабылдау ‰шін (пайдалануѓа жіберу ‰шін) мектеп директоры ќабылдау комиссиясын ±йымдастырады. Оѓан: мектептегі кєсіподаќты ±йымдастыру µкілдері, негізгі кєсіпорын жєне халыќќа білім беру ±йымдарыныњ µкілдері ќатысады. ЕТК-і пайдаланылуѓа жарамдылыѓы бар акт болмаса р±хсат етілмейді. ЕТК – бір немесе бірнеше мектепке ќызмет етуі м‰мкін. Кабинеттегі оќушылардыњ ж±мыс орны 9–12 – ге дейін болады, кейде оќушыѓа арналѓан компьютерлердіњ санына ќарай болады. Компьютермен практикалыќ сабаќтар µткізу ‰шін класс екі ішкі топќа бµлінеді.

Жоѓарыда аталѓан жабдыќтармен ќатар, есептегіш техника кабинетінде:

      Оќытуда дербес єдісті ж‰зеге асыруѓа арналѓан, компьютердегі жаттыѓулар мен оќушылардыњ µз бетіндік ж±мысын ±йымдастыруѓа арналѓан тапсырмалар;

      Ѓылыми-танымал аныќтамалыќ, єдістемелік єдебиеттер тобымен;

      Оќушылардыњ ЭЕМ-де µздері ќ±рѓан тањдамалы программалары;

      Оќушылардыњ есетегіш техника комплекісіндегі єрбір ж±мыс орнын пайдалану журналымен;

      Машиналарды жµндеу ж±мысы атќару журналы;

      Оќушылардыњ ж±мысын кµрсетуге арналѓан ќабырѓа газеттері мен кестелерді ќыстырѓыштар;

      Мектеп директоры бекіткен, ЕТК-ніњ жабдыќталуы жµніндегі инвентарлыќ кітап;

      Алѓашќы дєрігерлік кµмек кµрсетуге арналѓан дєрі-дєрмектер;

      ¤рт сµндіру ќ±ралдары болуы тиіс.

Үйірмеде информатика курсы бойынша сабақтарды жарыс, ойын, дәріс, практика, кеш және де т.б. түрде оқушыларға қызықты түрде өткізуге болады.

Осыған байланысты бір сабақтың мысалын келтірейін.

1 – сабақ

              Сабақтың тақырыбы: Компьютердің құрамдас бөліктері.

              Сабақтың мақсаты:

              а) білімділік. Оқушыларға компьютердің құрамдас бөліктерімен таныстыру және олардың аттарын жаттатып, бір – бірінен айырта білу.

              ә) дамытушылық. Оқушылардың компьютердің бөліктері жөніндегі білімдерін дамыту. Жаттау қабілеттерін дамыту.

              б) тәрбиелік. Оқушыларды азаматтыққа, дүниетанымдыққа, жауапкершілікке, жүйелілікке және жауапкершілікке тәрбиелеу, оқушылардың ақпараттық мәдениетін арттыру.

              Сабақтың мазмұны: Кез келген компьютер бірнеше кұрылғыдан (блоктардан) тұрады.  Олардың ішінде жүйелік блок, монитор (экран), пернетақта бар, ал оларсыз жұмыс атқару мүмкін емес. Басқа құрылғылар пайдалы міндеттер атқарады, бірақ оларсыз да компьютер өз жұмысын атқара алады.

Компьютердің процессоры мен жедел жадынан басқа құрылғылары  оның сыртқы кұрылғылары болып табылады. Олар: монитор, пернетақта, принтер, тышқан, модем және т.б. Әрбір сыртқы кұрылғы компьютердің процессорымен арнайы блоктар - адаптер немесе контроллер арқылы жалғасады. Мысалы, монитор процессор мен дисплей контроллері, ал принтер порттар контроллері арқылы және т.с.с. жалғасады.

Контроллер немесе адаптердің міндеті - процессордан келіп түскен ақпараттарды сәйкес құрылғылардың жұмыстарын басқаратын сигналдарға аударады.

Процессор қалған кұрылғылармен топ сымды кабель арқылы жалғастырылады, оны магистраль немесе шина деп атайды (шина атауы көп пайдаланылады).

              Компьютерлердің негізгі кұрылғыларының міндеттеріне толығырақ тоқталайық.

Жүйелік блок

Жүйелік блокқа дербес компьютердің негізгі құрылғылары жинақталған және қосымша құрылғыларды қосуға арналған қосқыштар орналастырылған, сонымен қатар жүйені электр тоғына қосатын батырма қойылған. Оның ішіндегілерінің түрін көру үшін артқы кақпағын ашу керек. Бірақ қорпусы әр түрлі болуы мүмкін. Жүйелік блоктың алдыңғы тақтасында: компъютерді қосу/өшіру батырмасы, дискжетек, компакт дискіден оқитын (CD-ROM) орналастырылған. Кейбір компьютерлердің жүйелік блогында компьютерді қайта жүктеу батырмасы болады.

Жүйелік блок төмендегідей: үстелге қоятын (горизонталь түрде), "еңкейген" немесе тік орналасқан "башня" түрінде жасалуы мүмкін.

Башнялық жүйелік блоктың екі түрі болады, олар: мини - оны столдың шетіне орналастырады, миди - оны стол үстіне орналастыруға болады және максибашня - оны еденге қояды.

Жүйелік блоктың ішіне аналық тақша (материнская плата)- дербес компьютердің негізгі тақшасы орналасқан. Оның үстіне процессор, жедел жад, шиналар және басқа да құрылғылар орналасқан. Сонымен бірге жүйелік блоктың ішінде қоректендіру блогі, қатты диск, дискжетек, CD-ROM, дыбыс тақшасы, көрініс тақшасы орналасқан.

Жүйелі блоктың артқы тақтасында енетін желілерді және порттарды (монитор, порты, тышқан, пернетақта), қосымша құрылғыларды (принтер порты, модем, сканер, микрофон) қосатын қосқыштар орналасқан.

Процессор

Процессор - бұл компьютердің басты бөлігі. Процессор - компьютердің "миы". Ол компьютерді басқарады және программалардағы барлық  командаларды (амалдарды) орындайды.

                    Бұл құрылғы командаларды таниды, оларды орындайды, кейде екеуін де қатар орындайды.

                  Компьютердің кез келген жұмысы процессордың қатысуымен орындалады.  Компьютердің  атқаратын жұмысының бәрін,  оның бас микросхемасы - микропроцессор атқарады. Қазіргі кезде көп таралған, жетілдірілген  процессор - "пентиум", ал  ол орналастырылған компьютерді "Пентиум" деп атайды.                    Компьютердің негізгі  сипаттамасының бірі мегагерцпен өлшенетін жиілікке тәуелді, оның операцияларды орындау жылдамдығы болып табылады.

              Процессор жадымен бірігіп жұмыс атқарады. Жад микросхемасынан  процессор өзіне қажетті барлық ақпараттарды алады да, өз жұмысының нәтижесін қайтадан жадыға жібереді.