Информатика негіздері

 

       6,875₁₀=110₂+0,111₂=110,111₂

 

4) 125₈= 1*8²+2*8¹+5*8⁰=64+16+5=85₁₀

5) 351₈=3*8²+5*8¹+1*8⁰=192+40+1=233₁₀

6) 11,5₈=1*8¹+1*8⁰+5*8^-1=9+5/8=95/8=9,625₁₀

7) 101,111011₂=101,111110=5,76₈

8) 11111,0011₂=011111,001100=37,14₈

 

Бақылау сұрақтар:

1. Екілік код дегенісіз не?
2. Санау жүйесінде берілген кодты не бүтін санды ондық санау жүйесінде өрнектеу ережесі?
3. Ондық бүтін санды екілік, он алтылық жүйеде өрнектеу ережесі?
4. Дұрыс бөлшектерді ондық санау жүйесінен басқа санау жүйелеріне ауыстыру ережелін айтыңдар.

 

Тапсырмалар:

1. Екiлiк жүйедегi санды ондық жүйеге ауыстыру.
1. 1111010 = 271  9.   1001110 =
2. 1110001 =   10. 1011001 =
3. 0011001 =   11. 1010010 =
4. 1101110 =   12. 1011010 =
5. 1110001 =   13. 1010001 =
6. 1011101 =   14. 1010100 =
7. 1101011 =   15. 1010100 =
8. 1010101 =   

 

2. Ондық жүйеден сегiздiк жүйеге ауыстыру.

1	a) 14369 =	b) 16458 =
2	a) 25369 =	b) 22258 =
3	a) 34569 =	b) 36458 =
4	a) 46369 =	b) 19658 =
5	a) 68369 =	b) 28558 =
6	a) 33369 =	b) 17758 =
7	a) 34169 =	b) 37058 =
8	a) 26954 =	b) 25538 =
9	a) 46369 =	b) 12358 =
10	a) 26954 =	b) 51264 =
11	a) 65423 =	b) 65384 =
12	a) 54892 =	b) 45216 =
13	a) 32054 =	b) 25461 =
14	a) 51247 =	b) 51264=
15	a) 21249 =	b) 15458 =

3) Ондық жүйеден екiлiк жүйеге ауыстыру.

1	a) 0.616 =	b) 0.51 =
2	a) 0.16 =	b) 0.48 =
3	a) 0.66 =	b) 0.75 =
4	a) 0.65 =	b) 0.74 =
5	a) 0.62 =	b) 0.96 =
6	a) 0.89 =	b) 0.11 =
7	a) 0.84 =	b) 0.23 =
8	a) 0.38 =	b) 0.14 =
9	a) 0.91 =	b) 0.25 =
10	a) 0.81 =	b) 0.13 =
11	a) 0.63 =	b) 0.25 =
12	a) 0.56 =	b) 0.45 =
13	a) 0.95 =	b) 0.54 =
14	a) 0.64 =	b) 0.94 =
15	a) 0.96 =	b) 0.24 =

Әдебиеттер:

1. Камардинов О., Азаматов С. Информатика негiздерi. 1998ж
2. Камардинов О. Информатика. 2004ж
3. Камардинов О. Есептегiш техника және программалау. 1998ж.
4. Балапанов. Информатикан 30 сабақ.

№3 ЗЕРTХАНАЛЫҚ  ЖҰМЫС

 

Тақырыбы: Алгоритмді сипаттап жазу түрлері. Программалау  тілдері  QBasic.

 

Мақсаты: сызықтық, тармақталу және циклдік алгоритмдермен танысу және алгоритмдердің жазылу үлгілерін білу. QBasic программасының  терезе құрылымымен таныстыру, программа теру, редакторлау және тексеріп нәтиже алу.

 

Әдістемелік нұсқау.

Алға қойылған мақсатқа жеті немесе берілген есепті шешу бағытында  арнайы ережелер бойынша орындаушыға  жинақты түрде берілген нұсқаулпар тізбегі алгоритм деп аталады.

Информацияны өндей  алгоритм түрлі жолдармен құру мүмкін, мысалы,:

• табиғи тілде,
• блок-схема түрінде,
• алгоритмдік тілінде.

Алгоримтнің схемалық түрі (блок-схема)

 

     - алгоритмнің басы мен  соңы

 

 

- берілгендерді ендіру және нәтижені

шығару

 

   - шарттың (Р) сақталуына  

            байланысты алоритмнің орындалу  бағытын таңдау

 

 

- информацияны өндеу

- байланыс бағыттары

 

 

Алгоритмнің жазылу түрі:

Алг <Алгоритм аты> (типтері көрсетілген шамалар тізімі)

Арг аргументтер атауларының тізімі

Нәт нәтижелер атауларының тізімі

Басы

Алгоритм  денесі (командалар тізбегі)

Соңы

Алгоритмдік тілде алгоритмді басқару құрылымдары деп аталатын негізгі төрт құрылым бар:

Сызықтық (тізбек)

Тармақталу (айырық)

Таңдау

Қайталану (цикл)

Алгоритм осы құрылымдарды пайдаланып құрылады.

1. Сызықтық  алгоритм – ретімен орындалатын командалар тізбегі.

   

1-мысал. У=(x+6)(x-2)/3 мәнін есептеудің блок-схемасы мен алгоритм құру.

Блок-схема      Алгоритм

 

Алг Есептеу

Арг х

Нәт у

Басы

Енгізу х

У=(x+6)(x-2)/3

Шығару У

Соңы

 

 

 

2. Тармақталу командасы:
1. Жай шарт:   <,  >,  =,  <=,  >=,  <>  қатынас таңбаларының бірімен біріктірілген екі өрнек.

Толық түзілісі.

                                      егер P                                

            онда  S1

            әйтпесе S2

            бітті

 

Қысқа түзілісі.

                                 егер P                            

       онда S

     бітті

 

 

 

2. Құрама шарт – және, немесе, емес қызметші сөздері арқылы біріктірілген екі не одан көп жай шарттар. 

(x>0)  және (y>=0) және (x+y<=4)

(x<1) немесе (x>3)

емес ((x>2) және (x<=6))

 

2- мысал. У-тің мәнін есептеу:

у=        2x+1 ,  x<0 не x>2

            x²+1  ,  0<=x<=2

 

Алг функция (нақ х, нақ у)

Арг х

Нәт у

Басы

Ендіру х

Егер х не х2

Онда у:2*х+1

әйтпесе у:х*х+2

бітті

шығару    у

соңы

3. Таңдау командасы – көп сериялы тармақталу командасы.

 

Таңдау             Жағдай Р1: S1            жағдай Р2: S2                 .   .   .   .   .            жағдай Рn: Sn            әйтпесе S(n+1) бітті

+                                   S1           -                        +                                        S2       .    .    .    .    .                       шығу           -            +                                Sn             -                  S(n+1)

 

 

3-мысал. Фигура ауданының формуласын экранға шығаратын

анықтамалық алгоритм құру.

Алг аудан (бүт n)

Басы

5: шығару «1: Ұшбұрыш ауданы»

     шығару «2: Трапеция ауданы»

               шығару «3: Дөңгелек ауданы»

               шығару «Қажетті санды ендіріңіз-?»

ендіру N

таңдау

жағдай N=1: шығару «Ұшбұрыш ауданы S=a*h/2»

                        шығару «a-табаны, h- биіктігі»

жағдай N=2: шығару «Трапеция ауданы S=(a+b)*h/2»

                        шығару «a,b-табандары,  h- биіктігі»

жағдай N=3:  шығару «Дөңг. ауданы S=pi*r²»

                        шығару «рі=3.14159, r-радиус»

бітті

өту 5

соңы

 

3. Цикл.

Шарттың сақталуы кеінде командалар сериясын қайталап орындау үшін берілетін нұсқауды қайталану командасы, не цикл деп, орындалатын командалар сериясын цикл денесі деп атады.

Қайталану команданың үш түрлі құрылымы бар:                                                                                 

1. «Әзірше» циклінің түзілісі

Әзірше P  орындау S

 

Цб           әзір Р           S Цс

+                        -

 

4-мысал. Жалпы мүшесі а_k=1/(к²+3) болатын тізбектің алғашқы

 мүшесінің қосындысын табу керек (к=1,2,3,…)

алг тізбек (бүт n, нақ а, нақ S)

бер n,а

нәт S

басы бүт k

ендіру n

к:=1; S:=0

цб әзір k<=n 

a:=1/(k^2+3)

S:=S+a ;  k:=k+1 

цс

                         шығару S

соңы

2. «Дейін» циклінің түзілісі

 

      P -дейін қайталау S   

Цб         S        Дейін Р Цс

-                                                                                        -                                    +

 

5-мысал. Жалпы мүшесі а_k=k/(k+1) болатын тізбектің

алғашқы   мүшесінің қосындысын табу керек (к=1,2,3,…)

алг тізбек (бүт n, нақ а, нақ S)

бер n,а

нәт S

басы бүт k

ендіру n

к:=1; S:=0

цб  

a:= k/(k+1)

S:=S+a ;  k:=k+1 

Дейін k<=n

цс

                         шығару S

соңы

 

3) «Үшін» циклінің құрылымы:

цб k үшін k1 бастап k2 дейін [ қадам]        S   Цс

6- мысал. Y=(k²+a)/4 мәндерін табу (к=1,2,3,…).

алг есептеу (бүт n, нақ а, нақ Y)