Информатика негіздері

 Копировать (көшіру) кнопкасы  – Кесіп алу сияқты, тек үзінді жойылмай қалады

 

 Вставить (қою) кнопкасы – тексті алмасу фуферінен алып келу

 

Соңғы әрекетті өзгерту. Редакциялау  кезінде артқа, алға қарай бір  қадамға қайтуға болады.

Гиперссылка кнопкасы Интернеттің гипертекстік құжаттарын Word-тың көмегімен қарау және редакциялау кезінде қолданылады

Таблицы и границы  - Word құжаттарына кестені енгізу үшін  қолданылады.

 

  Word  құжаттарына Microsoft Excel форматындағы кестелерді қосымша енгізу

 

Тексті  бірнеше колонкалар форматына түрлендіру кнопкасы

 

 

Сурет салу құралдары панелін іске қосатын кнопка

 

Схемы документа режимін қосатын кнопка –оны бассаңыз Word –тың терезесінің сол жағында жаңа терезе пайда болады. Онда құжаттың “мазмұны” сияқты – тақырыптар тізімі шығады

  Арнайы символдар  кнопкасы.Бұл кнопканы басу арқылы. құжатты безендірудің арнайы символдарын көрнекі етесіз Мысалы, жолдың шетінің символы, үзіндінің символы және сол сияқтылар. Жай режимде олар көзге көрінбейді. Кнопканы қайталап бассаңыз ол көрінбей қалады

Құжат масштабы менюі. Оның көмегімен сіз текстің көрінуіне ыңғайлы масштабты таңдай аласыз

 

Форматтау панелі

 

Windows жүктегеннен кейін  сіздің құзырыңызда жүздеген  шрифт болады. Шрифт атының оң  жағындағы үшбұрыш – стрелка  “Вариант бар” дегенді білдіреді  – ол бойынша тышқанды сырт  еткізіп, бар шрифтер ішінен керектісін аласыз

 «Размер шрифта» (Шрифт өлшемдері) менюі – барлық текст үшін немесе оның ерекшеленген бөлігі үшін шрифт өлшемін орнатады.

 Полужирное (Жартылай қалың), курсивное (еңкейген) и подчеркнутое (асты сызылған) – шрифтердің жазылу түрлері.

Текстің ерекшеленген бөлігін  жылдам форматтау үшін – сол жағы, оң жағы , ортасы және бірмезгілде екі  жағы да бойынша түзету.

Автоматты түрде абзацты  нөмірлеу – бұл кнопка көмегімен абзацтарды нөмірлеуге  және маркерленген тізім жасауға  болады.

«Сыртқы шекараларды» орнату кнопкасы. Ерекшеленген текст фрагментін «жақтауға» алуға мүмкіндік береді..

Текстің ерекшеленген фрагментін (фонды  толтыру- аққа қарамен жазу не үзінді үшін түрлі түсті фон жасау ) және шрифттің өзін қажетті түске бояуға болады.

 

11-дәріс. Негізгі  технологияларды, деректер тасмалдау  әдістерін шолу.

Электронды  кестелердің пайда болу және даму тарихы

Электронды кесте жасау  идеясын Гарвард университетінің (АҚШ) студенті  Дэн Бриклин  1979 жылы ойлап тапты. Ол бухгалтерлік кітап көмегімен экономикалық сипаттағы есептер шығарып отырып, программалаудан хабары бар досы Боб Франкстон  екеуі электронды кестенің алғашқы программасын жасап шықты. Олар оған Visi Calc деп ат қойды. Сәл уақыттан кейін-ақ Visi Calc қолданушылар арасында кеңінен танымал болды.

Электронды кестелер дамуына –1982 жылы шыққан Lotus 1-2-3 электронды кестесі көп ықпал етті. Lotus таблицалық процессорлар арасында  өзінің құрамында кәдімгі құралдардан басқа график салу және мәліметтер базасымен жұмыс жасай алатын алғашқы процессор болып танылады. Lotus программалық құралы IBM типтес компьютерлерге арналған.

 Келесі қадам - 1987 жылы шыққан Microsoft фирмасының Excel. таблицалық процессоры болды.

 

MS Excel: жалпы сипаттама және функционалдық мүмкіндіктері

MS Excel жайлы әңгіме қозғағанда ең бірінші текстік құжаттардың электрондық түрінен электрондық таблицалардың сапалылығына назар аударған жөн. Кез келген ақпараттың құндылығы оның дұрыс ұйымдастырылуымен, және соған қоса ақпаратты өңдеуге кететін логикалық құрылымының қандай да бір бөлігімен анықталады. Электрондық таблицалардың ерекшелігі ондағы ақпарат құрылымы мәлімет енгізу этабынан басталатындығында. Ақпараттардың сонау машиналық формада бейнеленуінен бері қарай олар таблицалық құрылымдармен - ұяшықтармен (ячейками) тікелей байланысты. Электрондық таблицалардың негізгі қызметі - таблицалық түрде ұйымдастырылған ақпараттарды (жол және баған түріндегі сандық мәліметтерді) өңдеу, соның негізінде өңдеу нәтижелері мен сақталынған мәліметтерге көрнекі түрде (график, диаграмма түрінде) есептеулер жүргізу болып табылады.

MS Excel -дің негізгі құрылымдық объектісі бір ғана файлда тұтас объект болып саналатын, келісім бойынша *.xls. кеңейтілуіндегі жұмыс кітабы (рабочая книга) болып табылады. Кітап парақтардан, ал парақтар өз кезегінде ұяшьщтардан түрады. Кейбір жағдайларда мәліметтермен жұмыс жасау логикасы бірнеше жұмыс кітаптары арасында сілдемелер жасауды талап етеді. Кітаптар байланысы нәтижесінде алынған жиын жұмыс кеңістігі немесе жұмыс ортасы деп аталады. Жұмыс ортасын бабына келтіру жайлы мәліметтерді арнайы форматтағы файлда сақтауға болады. Ол келісім бойынша *.xlw. кеңейтілуінде болады.

MS Excel -дің жұмыс кітабының парағы матрицалық құрылыммен бейнеледі. Келісім бойынша әрбір парақ (көп дегенде) А-дан бастап IV дейін 256 бағаннан және 65536 номерленген сәйкес жолдан тұрады. Баған аты мен жол номерінің қиылысындағы ұяшық, оның бірегей адресін білдіреді, мысалы: А бағаны мен бірінші жолда тұрған ұяшық адресі - А1. Сондай-ақ Excel -де адрестеудің басқа да жүйесі яғни, жол да баған да номерленетін сілтеме стилі бар (бүл жағдайда алдымен жол номері, сонан соң баған номері көрсетіледі). КІСІ - жоғарыда аталған үяшық адресі: №1 жол - Row1 және №1 баған -Сolumn 1).

Сондай-ақ ұяшықтарға (ұяшык  блоктарына) жеке ат беруге және оларды баска ұяшыкгарға сілтеме ретінде колдануға болады.Ол үшін:

1. Ұяшықты (ұяшықтар блогын) белгілеу керек.
2. Вставка-Имя-Определить пунктын таңдаңыз.
3. Әріптен басталатын ұяшык атын (ұяшықтар блогын) көрсетіңіз.

Excel интерфейсіне жалпы сипаттама

Терезенің негізгі интерфейстік элементтері ретінде:

• меню жолын және онда орналасқан қажетті режим менюлерін

(иерархиялық жазылмалы  тізімдер)

• құралдар тақтасып;
• екпінді үяшық адресінің терезесін;
• жұмыс кітабы парақтарының ярлыгын және оларды көрсету кнопкаларын,
• жылжыту сызгыштарын атауға олады.

Құралдар тақтасы - қолданылатын командалар мен жұмыс бабына келтіруге жылдам міүмкіндік беретін значоктар, кнопкалар, ашылмалы тізімдер.

Қандай-да бір өзгертулер жасалмаса бастапқы кезде Excel экранға Стандартты құралдар тақтасы мен Форматтау панелін шығарады. Пиктограмманың немесе кнопканың атын өзгерту үшін    оларға  тышқан   көрсеткішін   алып   барсаңыз Excel түсіндірме   береді, кнопканың қызметі жайлы толық ақпарат алу үшін ? анықтаманы пайдаланған дұрыс. Экранға   қосымша   құралдар   тақтасын   шығару   үшін   Вид-Панели   инструментов командасын қолданасыз.

Мәліметтерді  енгізу жолы - таңдалынған команданы немесе орындалатын операцияны бейнелейді, сондай-ақ қосылған функционалдық клавиштер жайлы ақпарат береді.

MS Excel -ге мәлімет енгізу технологиясы

Жоғарыда айтып кеткеніміздей, ұяшық әртүрлі типтегі мәндерді сақтауға арналған. Оның нақты адресі, нақты бір аты және өгремелі мәні болуы мүмкін. Ұяшық аралықтары (блогы, диапазоны) - қиылысқан немесе қиылыспаған  тіктөртбүрышты аймақ болып табылады. Ол екі түкте сиволымен бөлінген сол жақ жоғарғы және оң жақ төменгі адрестерін көрсету арқылы беріледі. Мысалы АЗ:С5. Үяшықтар форматын Формат менюіндегі Ячейки командасы арқылы өзгертуге болады.

Бұл  командалар  терезесі  бірнеше  қаттамалардан  түрады.   Соның   ішінде     Число қаттамасынан ұяшықтағы мәннің категориясын форматталуын, сондай-ақ қолданушы форматын құруға да болады. Мәліметтерді ұяшыққа енгізу үшін:

1. Курсор арқылы қажетті ұяшықты таңдап,  тышқанның сол жақ кнопкасын бір рет басыңыз;
2. Сонан соң, ұяшықты редакторлеу режимінде клавиатурадан тікелей мәлімет енгізеберіңіз.(бүл жағдайда енгізу курсоры ұяшық ішінде болады).

Немесе:

1. Тышқанның сол жақ кнопкасынекі рет басыңыз;
2. Сонан   соң,   мәліметтерді   формуланы   редакторлеу   режимінде   енгізіңіз,   (бұлжағдайда   енгізу   курсоры   жұмыс   парағының   жоғарғы   жағындағы   формулақатарында болады). текст формула қатарында автоматты түрде пайда болады.
3. Енгізуді үш тәсілдің бірімен:

• Enter  клавишін басу арқылы:.

• өзгертілетін   ұяшықтын   жүмыс   кеңістігінен  тыс   ұяшықка  тышқанды   басу арқылы;
• формула қатарында «жасыл тырнақшаны» тышқанмен басу арқылы аяқтаймыз.

Енгізілген мәліметтерді өзгерту үшін:

1. Ұяшықты тазартып (Delete клавиші) енгізуді қайталаймыз;
2. Ұяшықтағы мәліметті түзетеміз ол үшін:

• тышқанның сол жақ кнопкасын екі рет басу арқылы редакторлеу режиміне өтеміз немесе Ғ2 функционалдык пернесін басамыз;

• мәліметтерді өзгертеміз

Excel –де мәлімет енгізуді жеңілдетуге және жылдамдатуға мүмкіндік беретін бірнеше тәсілдер бар:

• бастапқыда енгізілген мәліметтерді кайта енгізу (көшіру);
• автотолтыру
• прогрессиялық енгізу.

Бастапқыда енгізілген мәліметтерді қайта енгізу (көшіру) үшін:

1. ұяшықты белгілеу керек;
2. тышқан көрсеткіші автотолтыру маркеріне алып барып, белгілеу рамкасын қалғанұяшықтарға тасымалдау керек.

Осыған  ұқсас  нәтижеге  Правка  менюінің  Заполнить   командасын   таңдап,   көшіру бағытын көрсету арқылы да жетуге болады.

Автотолтыру – белгіленген ұяшықтарды. Таңдалынған (немесе қосымша кұрылған) ретпен толтырады.

Автолтыру көмегімен  кез-келген элемент ретін теріп (алғашқы  элемент міндетті емес), қалған барлық ұяшыққа қоюға болады.

Прогрессия    енгізу функциясы, арифметикалық немесе геометриялық заңдылықтар бойынша даталардың, сандардың өспелі (кемімелі) реттерін жылдам құруға мүмкіндік береді.

12-дәріс. Ақпаратты  сақтау негіздері

Ақпаратты сақтандыру және оның құрамдастары. Ақпарат қауіпсіздігіне қауіптер және олардың топталуы.

Формула – бұл ұяшықтағы  мәліметтермен есептеулер жүргізуді  орындау үшін қолданылатын операндалардан тұратын амалдар жазбасы. Әрбір формула (=) теңдік символынан басталады. Операндалар ретінде: сандар, логикалық мәндер, ұяшық адрестеріне сілтемелер (ұяшык диапазоны), косу, көбейту, шегеру, бөлу, дәрежелеу символдары көмегімен біріктірілетін ішкі функциялар болуы мүмкін. Ал формуланың өзі болса - ол да жұмыс кітабының ұяшығында сақталатын мән болып табылады. Ехсеl есептеулерді ретпен орындайды, бірақ кейбір операциялар басқаларына қарағанда бұрын орындалатын басты роль атқарады:

1. Дәрежелеу және жақшаға алу;
2. Көбейту және бөлу;
3. Қосу және алу.

Формулаларды құрайтын амалдарды кұруда колданушыға Мастер функций біршама көмек береді. Оны төмендегі тәсілдердің бірімен:

• Вставка-Функция менюі арқылы;
• Стандартная панеліндегі Вставка функции кнопкасы арқылы 
  шығаруға болады:

Ехсеl-дің формуласын редакциялау кез-келген мәліметті  редакциялау секілді іске асырылады.

• формуладан тұратын ұяшықты. белгілеп, Ғ2 клавишін басып, өзгертулерді енгізіпEnter клавишін басу керек;
• жылдам түзету - ұяшыққа тышканның сол жақ кнопкасын және    Ғ2 клавишін, сондай-ак өзгерулер енгізгеннен соң Enter пернесін басу керек.

Сонымен қатар формулалар өзге де мәліметтер секілді көшіріледі:

• ұяшықты   белгілеп,   Правка-Копировать   (Ctrl+C)   командасын   таңдағаннан   соң, 
  көшірілген аймақтың қайда орналасатынын Правка - Вставить (Ctrl+V) көрсетуқажет;
• жылдам көшіруі:  формуладан тұратын  ұяшықты белгілеп,  белгіленген  ұяшықшекарасын Сtrl клавишін басу арқылы жаңа орынға тасымалдау қажет.

Формулаларды көшіру мен тасымалдауда олардың құрамындағы өзге ұяшықтарға сілтемелерді түрлендіру мәселесі туындайды. Сөз жок кейбір жағдайларда ішкі логикасына байланысты адрестер өзгеріссіз калса, ал өзге жағдайларда қолданушы үшін бастапқы орнын біле отырып есеп жүргізген тиімді болған болар еді. Аталған мәселелерді шешуде электрондық таблица процессорларында жанама және абсолютті сілтемелер жүйесін қолдануға болады.

Абсолютті сілтеме - бүл көшіру мен тасымалдауда бастапқы мәліметтері бар ұяшық адрестерінің формулалары. Абсолютті сілтеме ретінде адрестерде $ таңбасы пайдаланылады. Олар төмендегідей екі түрге бөлінеді:

• толық абсолютті сілтеме ($ таңбасы   баған атының алдына да, жол нөмірініңалдына да қойылады, мысалы $А$8). Бұл жағдайда көшіру мен тасымалдаубарысында ұяшық адресі өзгеріссіз калады;
• жекелеген абсолютті сілтеме ($ таңбасы не жол номерінің алдына, не бағанатының алдына қойылады, мысалы А$8 немесе $А8. Бұл жағдайда көшіру ментасымалдау барысында тек координаталардың бірі ғана өзгеріссіз калады).

Салыстырмалы  сілтемеде, формулаларды көшіру мен тасымалдау барысында, парақтағы формулалардың орны салыстырмалы түрде өзгеріске ұшырағанын көрсететін ұяшық адрестерін қайта есептеу іске асырылады. Жалпы жағдайда нақ осы салыстырмалы адрес қолданылатынын байқау қиын емес.