Шпаргалка по "Истории"

 

1) неканкрэтнасцю эканамічнай  рэформы і шляхоў яе ажыццяўлення;

 

2)         цяжкасцямі, якія ўзніклі на шляху  канверсіі ваеннага комплексу  вытворчасці;

 

3)         інэртнасцю мышлення людзей, якія  былі заняты вытворчасцю;

 

4)         узмацненнем інфляцыйных працэсаў;

 

5)         неабходнасцю ліквідацыі вынікаў  аварыі на Чарнобыльскай АЭС,  якая нанесла рэспубліцы нязмер-

 

ную шкоду. Яе эканамічны урон ацэньваецца у дзесяць гадавых  рэспубліканскіх бюджэтаў, а вынікі для

 

здароў'я    людзей    наогул    непрадказальныя. Радыеактыўнымі нуклідамі забруджана 1/5 частка тэрыторыі  рэспублікі, на якой пражывае больш  за 2 млн чалавек. Для перасялення  жыхароў з зоны павышанай радыяцыі да сярэдзіны 1990 г. было пабудавана 173 паселкі. Тысячы кватэр перададзены перасяленцам у гарадах.  Адселены з небяспечнай  зоны дзесяткі тысяч людзей.  На усе  тэта патрабаваліся дзесяткі мільенаў рубле'ў.

 

На сацыяльнае становішча грамадства непасрэдны ўплыў аказвае  экалогія. 3-за забруджвання атрутнымі  рэчывамі атмасферы, водных крыніц і  Глебы эканамічнае становішча у 80-я гг. усе больш абвастра-лася. Шкодныя выкіды у атмасферу прамысловых  прадпрыемстваў, транспарту склалі 3 млн  тон у год. Узровень забруджвання рэк, вадае'маў і глебы у вышку  сельскагаспадарчай дзейнасці, сцекаў неачышчаных вод дасягнуў у рэспубліцы крытычнай мяжы. У 1989 г. была распрацавана праграма аздараулення наваколь-нага асяроддзя. Аднак поспех гэтай праблемы зале-жыць перш за усе ад таго, як хутка  эканоміка зможа выйсці з крызісу  і наколькі кожны жыхар рэспублікі прасякнецца адказнасцю за захаванне  навакольнага асяроддзя.

 

На рубяжы 80 - 90-х гг. пачаліся спад вытворчасці, рост цэн, вырас узровень інфляцыі. Узровень жыцця большасці  насельніцтва значка знізіўся, а многія наогул аказаліся за мяжой беднасці.

 

Такім чынам, усе праграмы другой паловы 80-х гг. закончыліся  правалам. Старыя формы кіраўніцтва  аказаліся парушанымі, а новыя, якія адпавядалі б патра-баванням свабоднага развіцця эканомікі, не склаліся. Патрэбны быў рашучы паварот да рыначнай эканомікі. Але да канца 1990 г. рэспубліка не мела законаў, неаб-

 

ходных для правядзення  рыначнай эканамічнай рэфор-мы. У  пачатку 90-х гг. Вярхоўны Савет прыняў шэраг законаў, накіраваных на пераўтварэнне  эканомікі: "Аб арэндзе", "Аб уласнасці" ("Аб прыватызацыі"), "Аб фермерскай гаспадарцы" і інш. Рэформа з'явілася  не прамой дарогай, а пошукамі, у  якіх было шмат невядо-мага. I галоўнае як спыніць абвальны спад вытворчасці  і інфляцыю, якія непазбежны пры  пера-ходзе да рынку. У 1991 г. была прынята  праграма па стабілізацыі эканомікі, якая павінна была прадухіліць разбурэнне эканомікі рэспублікі. Аднак меры, якія намячаліся, ураду рэалізаваць  не ўдалося. Крызісны стан паглыбляўся, а разам з гэтым ускладняліся ўмовы пера-ходу да рынку.

 

57. Грамадска-палітычнае жыццё Беларусі ў другой палове 1980-х – 1990-я гг.

 

Галоўныя змены у грамадска-палітычным жыцці краіны у другой палове 80 -- першай палове 90-х гг. звязаны з:

 

палітыкай «перабудовы»;

 

пераходам ад аднапартыйнай  сістэмы да шматпартыйнасці;

 

працэсам пераходу ад унітарнай  дзяржавы да на-быцця рэспублікамі суверэнітэту;

 

распадам СССР і ўтварэннем СНД.

 

Змены у грамадска-палітычным жыцці пачынаюцца з 1985 г., калі новым  кіраўніком ЦК КПСС стаў М.С.Гар-бачоў. Усе рэфармацыйныя ідэі у гэтыя  гады зыходзілі ад вышэйшага эшалона  кіраўніцтва КПСС. Была аб'яў-лена палітыка, якая атрымала назву «перабудова». («Пе-рабудова» тэта курс на паскарэнне сацыяльна-эканамічнага развіцця і  дэмакратызацыю палітычнага жыцця: курс рэфармавання савецкай сістэмы.) Прык-метных асаблівасцей у рэфармаванні ўнутрыпалітычнага жыцця БССР у  тэты час не назіралася. Адным з  рэаль-ных дасягненняў «перабудовы» была абвешчаная кіраўніцтвам СССР палітыка галоснасці — права на сва-боду слова, магчымасць адкрыта гаварыць праўду аб сваей гісторыі і сучаснасці. У 1988 г. прыняты Закон Бела-рускай ССР «Аб народным абмеркаванні важных пы-танняў дзяржаўнага жыцця Беларускай ССР», які садзейнічаў пашырэнню  ролі мае у жыцці грамадства. У  … г. адбыліся выбары народных дэпутатаў  СССР, а у … г. — народных дэпутатаў  БССР і мясцовых Саветаў рэспублікі, якія у адрозненне ад мінулых гадоў  прайшлі на альтэрнатыўнай аснове. Упершыню у час выбараў на одно месца вылучалася некалькі кандыдатаў. Кожны кандыдат павінен быў непасрэдна сам удзельнічаць у выбарчай кампаніі, распрацоўваць выбарчую платформу  і прадстаўляць яе выбаршчыкам. Аднак 1/3 дэпутатаў не выбіралася насельніцтвам, а вызначалася ад грамадскіх арганізацый. Такім шляхам забяспечылі сабе дэпутацкія крэслы прадстаўнікі партыйнага і дзяржаўнага  апарату. Большасць месцаў у Вярхоўным  Савеце БССР атрымалі прыхільнікі Камуністычнай  партыі  Беларусі,  якія імкнуліся  абмежаваць дэмакратычныя пераўтварэнні  у рэспубліцы. Прыхільнікі пераўтварэнняў склалі парламенцкую апазіцыю. (Апазгцыя (лац. оррозіііо — супрацьпастаўленне) — группа дэпутатаў, чые погляды  не супадаюць альбо супярэчаць думкам дэпутацкай болыпасці.) Апазіцыя была прадстаўлена дэпутатамі ад Беларускага  народнага фронту «Адраджэнне». Саветы пачалі пераадольваць свае прыніжанае становішча, рабілі паварот да набыцця  сапраўднага поўнаўладдзя. Сведчанне  гэтаму - прыняцце Вярхоўным Саветам  некалькіх соцень законаў і  пастаноў па карэнных  праблемах  жыцця  рэспублікі.

 

У адпаведнасці з рэформай палітычнай сістэмы у 1990 г. быў прыняты  Закон СССР аб грамадскіх арганізацыях, згодна з якім насельніцтва атрымала правы на стварэнне суполак і  таварыстваў, а таксама палітычных партый. Тэты закон спазніўся, бо у  рэспубліцы раней пачалі ўзнікаць шматлікія  нефармальныя аб'яднанні. У 1989 г. арганізацыйна  аформіўся грамадска-палітычны рух -Народны фронт «Адраджэнне». Шматпартыйнасць -сведчанне дэмакратычнасці грамадства, рэалізаваных на справе правоў грамадзян  на аб'яднанне і ўтварэнне розных рухаў, саюзаў, палітычных партый. У  СССР народ фактычна быў пазбаўлены такіх правоў яшчэ у пачатку 20-хгг., калі усе палітычныя партыі, акрамя Камуністычнай, былі забаронены. Таму фарміраванне новых партый

 

праходзіла на Беларусі вельмі цяжка і было немагчыма без  пазбаўлення ўсеўладдзя Кампартыі. Партыйнае кіраўніцтва рэспублікі імкнулася захаваць свае прывілеяванае  становішча, што праявілася у рашучым I супрацьдзеянні ўзнікненню любых  палітычных партый. Пад уздзеяннем моцнага рабочага руху, які набыў  формы заба-стовак, шматтысячных дэманстрацый і мітынгаў, дзе рабо-чыя выставілі  поруч з эканамічнымі палітычныя патрабаванні, Вярхоўны Савет БССР 26 жніўня 1991 г. прыняў Закон « Аб дэпартызацыі органаў дзяржаўнай ула-ды і кіравання, дзяржаўных прадпрыемстваў, устаноў, арганізацый  і ўласцівасці КПБ» і пастанову  «Аб часовым прыпьшенні дзейнасці  КПБ — КПСС на тэрыторыі БССР» (у 1993 г. часовае прыпыненне было адменена). Пераход да шматпартыйнасці у  рэспубліцы адбыўся у 1990 — 1994 гг. Узнік  шэраг палітычных партый: Беларуская сацыял-дэмакратычная грамада (БСДГ), Аб'яднаная дэмакратыч-ная партыя Беларусі (АДІІБ), Нацыянал-дэмакратыч-ная  партыя Беларусі (НДПБ), Беларуская сялянская  партыя і інш. Але гэтыя партыі былі нешматлікія. Выбары 1995 г. у Вярхоўны Савет рэспублікі садзейнічалі актывізацыі  дзейнасці палітычных партый, пашырэнню  іх колькасці. БНФ, які прадстаўляў  у папярэднім складзе парламенцкую апазіцыю, на тэты раз не атрымаў  ніводнага мандата. Яго месца  заняла парламенцкая фракцыя, у якой аб'ядналіся прадстаўнікі некалькіх  партый.

 

Пераход да перабудовы грамадства на дэмакратычных асновах нечакана для партыйнага і дзяржаўнага  кіраўніцтва вывеў на першае месца  нацыянальныя праблемы. Найболь-шую  вастрыню яны спачатку атрымалі у  Прыбалтыцы, але у хуткім часе ахапілі  усе рэспублікі. Уздым нацыянальнага  руху выявіўся у актыўнай падтрымцы  гдэг суверэнітэту. 27 ліпеня 1990 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў Джларацыю об дзяржаўным суверэнітэце рэспублікі. У сакавіку 1991 г. адбыўся рэферэндум аб захаванні  СССР, у якім прынялі ўдзел толькі 9 з 15 рэспублік, ¾ яго ўдзельнікаў  выказала-ся «за». Жнівеньскі путч 1991 г., які меў на мэце захаванне былога СССР, толькі паскорыў яго распад.

 

25 жніўня 1991 г. Вярхоўны  Савет БССР прыняў пакет рашэнняў  аб незалежнасці, палітычнай і  эканамі-чнай самастойнасці Беларусі.

 

19 верасня 1991 г. на сесіі  Вярхоўнага Савета Беларусі былі  зацверджаны назва «Рэспубліка  Беларусь», герб

 

«Пагоня» і бела-чырвона-белы сцяг. Пры зацвярджэнні дзяржаўнага  герба і дзяржаўнага сцяга  Рэспублікі Беларусь органы ўлады зыходзілі  з традыцыі некалькіх ста-годдзяў  нацыянальнай сімволікі.

 

Вясной 1995 г. быў праведзены рэферэндум, на якім большасць насельніцтва прагаласавала за другую сімво-ліку. Адной з прычын называлася тое, што  у час вайны нацыяналісты скампраметавалі  нацыянальную сімволі-ку супрацоўніцтвам  з немцам!.

 

8 снежня 1991 г. кіраўнікі  Беларусі, Расійскай Федэрацыі, Украіны  ва ўмовах поўнага бяссілля  саюз-най улады, разгортвання  рэвалюцыі суверэнітэтаў падпісалі  у Белавежскай пушчы пагадненне  аб спыненні існавання СССР  і аб стварэнні Садружнасці  Незалежных Дзяржаў (СНД), якое  было зацверджана Вярхоўнымі  Саветамі гэтых рэспублік. Распад  СССР і стварэнне СНД парадзілі  у грамадстве жортскія спрэчкі  аб тым, «хто вінаваты». Яшчэ  доўгі час адзінага погляду  на гэтую падзею не будзе,  таму што на лесе кожнага  яна адбілася па-рознаму. Аднак  у агульнагістарычным сэн-се прычыны  распаду СССР заключаліся у  тым, што е'н з пачатку свайго  заснавання ўяўляў сабой утварэнне,  якое трымалася на ўсеўладдзі  КПСС. Яе падзенне абумовіла развал  СССР.

Пошукі шляхоў рэфарміравання эканомікі у рэспубліцы перш за усе  звязваліся з удасканаленнем планавага  кіравання і павышэннем самастойнасці  прадпрыемстваў (1986), з пераходам  ад цэнтралізаванай, ка-манднай сістэмы  да дэмакратычнай, заснаванай на эканамічных  метадах, на аптымальным спалучэнні планавага цэнтралізаванага кіраўніцтва  з самакіраваннем прадпрыемстваў (1987). Тэты прамежкавы шлях партый-на-дзяржаўнае кіраўніцтва Беларусі ўбачыла для  сябе у пераводзе галін народнай гаспадаркі на поўны гаспадарчы разлік і самафінансаванне, што азначала аслаб-ленне дыктату цэнтра. У  ліку першых на гаспадарчы разлік, самафінансаванне перайшлі у 1987 г. беларуская чыгунка, 30 прадпрыемстваў саюзнага падпарадкавання  і інш. Усе яны палепшылі вытворчыя  паказчыкі, аднак рашаючых зрухаў не адбылося.

 

 

58. Сацыяльна-эканамічнае становішча Рэспублікі Беларусь у 1990-я – 2012 гг.: набыткі і праблемы.

У 90-х гадах пачауся  этап пошукау шляхоу рэфармавання эканомiкi у рэспублiцы. Спачатку усе падзеi звязывалюя з удасканаленнем планавага  юравання i самастойнасцi калектывау. Была нават створана комплексная праграма "iнтэнсiфiкацыя". Гэта дало магчымасць пашырыць выкарыстанне НПР у вытворчасцi. Але фшалам з'явiлася поуная разладжаннасць спажывецкага рынку, а разам з iм  – неутаймоуная iнфляцыя i хуткае знiжэнне  вытворчасцi. Так адрэагавала эканомiка на спробу аб'яднання рынкавых элементау  у эканомiцы з камандным кiраунiцтвам  ею з адзiнага цэнтру Але нi урад Беларусi, нi Вярхоуны Савет не спяшалiся. Да канца 1990 г. рэспублiка не мела законау для  правядзення рынкавай эканамiчнай рэформы. Урад начале з Кебiчам так i не змог распрацаваць мер па выхаду да рынку. Галоуным дасягненем у сацыяльна-эканамiчнай сферы гэтых гадоу была страта насельнiцтвам матэрыяльнага узроуню. Таму да працоунага люду выйсцем можа быць толькi поуная перамога дэмакратьп, якая i павiнна стаць палпычнай  базай перахода да рынку. А урад прызнау  сваей першачарговай задачай  правядзенне радыкальнай эканамiчнай рэформы Аднак у адносiнах да рынку урадавая палiтыка не вызначаецца  выразнасцю i паслядоунасцю. таму рэспублуа  не застрахована ад новых хiбау.

Пераход да перабудовы грамадства на дэмакратыч-ных асновах нечакана для партыйнага і дзяржаўнага  кіраўніцтва СССР вывеў на першае месца нацыяналь-ныя праблемы. Найбольшую вастрыню яны спачатку атрымалі у  Прыбалтыцы, але у хуткім часе ахапілі  усе рэспублікі. Уздым нацыянальнага  руху выявіўся у актыўнай падтрымцы  ідэі суверэнітэту. 27 ліпеня 1990 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце рэспублікі. Было аб-вешчана  вяршэнства на тэрыторыі рэспублікі Канстытуцыі БССР і яе законаў. Гэтым  быў пакладзены па-чатак шляху  да дзяржаўнага суверэнітэту.

 

У сакавіку 1991 г. адбыўся  рэферэндум аб заха-ванні СССР, у  якім прынялі удзел 9 з 15 рэспублік, 7 яго ўдзельнікаў выказаліся «за». Але дзяржаўны пе-раварот у  Маскве у жніўні 1991 г., які меў  на мэце захаванне СССР, толькі паскорыў яго распад. 25 жніўня 1991 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў пакет рашэн-няў  аб незалежнасці, палітычнай і эканамічнай  сама-стойнасці Беларусі. У гісторыі Беларусі пачаўся новы этап - этап незалежнай дзяржавы.

 

Адбылася замена назвы  рэспублікі і дзяржаўнай сімволікі. 19 верасня 1991 г. на сесіі Вярхоўнага Савета Беларусі былі зацверджаны назва  «Рэспубліка Беларусь», герб «Пагоня» і бела-чырвона-белы сцяг. 14 мая 1995 г. на рэферэндуме большасць насельніцтва нашай рэспублікі прагаласавала  за ўвядзенне новых дзяржаў-ных  сімвалаў рэспублікі, якія існуюць  і се'ння: герба і сцяга. Сцяг складаецца з дзвюх гарызантальна размеш-чаных  палое чырвонага і зяленага колеру, ля дрэўка вертыкальна размешчаны беларускі  нацыянальны ар-намент чырвонага  колеру на белым полі.

 

Пасля абвяшчэння незалежнасці Беларусі пача-лася работа па фарміраванні органаў дзяржаўнага кіра-вання. Былі створаны Узброеныя Сілы. Арганізава-ны мытная служба, новая банкаўская сістэма, камітэ-ты па кіраванні дзяржаўнай маемасцю і па знешніх эканамічных  сувязях. Адбываліся змены у структурах органаў дзяржаўнай улады і кіравання  у цэнтры і на месцах.

 

У замацаванні суверэнітэту нашай краіны асобае месца займае Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь.

 

15 сакавіка 1994 г. быў прыняты  новы, пяты па ліку, Асноўны Закон. (Канстытуцыі у Беларусі прымаліся  у 1919, 1927, 1937, 1978 гг.) Дапаўненні і  змяненні да Канстытуцыі 1994 г.  былі прыняты у лістападзе 1996 г. Новая Канстытуцыя карэнным  чынам адрозніваецца ад папярэдніх. Адпаведна Канстытуцыі Рэспубліка  Беларусь — унітарная дэмакратычная  сацыяльна-пра-вавая дзяржава.

 

Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь складаецца з дзевяці раздзелаў  і васьмі глаў. У першых трох раздзе-лах  разглядаюцца такія пытанні, як асновы канстыту-цыйнага ладу Рэспублікі Беларусь; асоба, грамадства, дзяржава; выбарчая сістэма. У чацвертым раздзеле Канстытуцыі  разглядаюцца статус і паўнамоцтвы  прэзідэн-цкай улады, парламента, урада  і суда. У пятым і шестым раздзелах  размова ідзе аб мясцовым самакіраванні  і пракуратуры рэспублікі. У астатніх раздзелах разглядаюцца фінансава-крэдытная  сістэма дзяржавы, дзе-янне Канстытуцыі, парадак і змяненні.