Кәсіпорынның бизнес -жоспар ұйымдастыру

 

3.5 Бизнес – жоспардың тиімділігінің жоғарлауы және қатердің бағалануы

 

Жобаның қатері, тамақ өніміне халықтың сұранысы азаюымен байланысты. Бұл сатып алушылық белсенділіктің төмендегені. Екінші негізгі  қатер бәсекелестердің күшеюі. Төмендегі 22 кестеде жобаның жүзеге асу кезеңімен таралған қатерлері ұсынылған:

 

Кесте 22 Жобаның жүзеге асыру кезеңінің қатері [29]

 

Қатерлер	WI салмағы
Дайындау  кезеңі
Инженерлі жүйеден  алыс	1/5
Жергілікті  билік байланысы	1/5
Ойланбаған  шығын	1/5
Тапсырыс алушылардың  жауапкершілігінің жоқтығы	1/5
Қондырғылардың  уақытының келмеуі	1/5
Қызмет етудің кезені. Экономикалық қатер
Сұраныстың  тұрақсыздығы	1/5
Бәсекелестердің бағаны түсіруі	1/5
Жаңа бәсекелестердің  шығуы	1/5
Бұзылу немесе тауардың жоғалуы	1/5
Тауарды жеткізу шартының орындалмауы	1/5
Қызметтік кезең. Қаржылық қатер
Салықтың өсуі. Салық салудың өзгеруі.	1/4
Көтерме тауардың бағасының өзгеруі.	1/4
Ақшаның құны түсу	1/4
Ойламаған шығындар	1/4
Қызметтік кезең. Технологиялық қатер
Қондырғының тозуы	1/3
Жөндеуге кеткен шығын	1/3
Аумақтың шектелуі  (сауда мен қоймалық)	1/3
Қізметтік кезең. Әлеуметтік қатер
Маман жинау  қиындығы	1/4
Еңбек ақының жетіспейтін  деңгейі	1/4
Кадрлар өрлеуі	1/4
Кадрлар ағымы	1/4
Қызметтік кезең. Экологиялық қатер
Қатты қалдықтар	1/4
Үйдін жақындығы	1/4
Зиянды еңбек  шарттары	1/4
Қалдықтарды жинау	1/4
Ескертпе – автормен құрастырылған

 

Тауар жеткізу  шартының орындалмауымен байланысты қатері, аз кездеседі, себебі кәсіпорын сенімді  тауар жеткізушілермен жұмыс  істейді.

Тауар жеткізілуі анық жоспарлаған. Сұраныстың тұрақсыздылығымен байланысты қатер. Мысалы, егер, сұраныстың құлауы сапалық себебтермен құласа (тұтынушының сұранысына сәйкес емес), онда басқа жеткізушілермен жұмыс істеуге болады.

Тауардың жоғалуымен немесе бүлінуімен байланысты қатер. Бұл қатер қысқарған, себебі, біріншіден, көптеген жеткізушілер тауарды уақытында әкеледі, екіншіден, кәсіпорыннның жеке жүргізушісі және автокөлігі бар, үшіншіден, дүкендердің арасында тауар ауыстыру (лақтыру) процессі бар, олар бұзылудан сақтайды.

Бәсекелестерді  әсерімен байланысты қатерлері,берілген жобаның дайындалуына, бәсекелестерді бағалауға итермилейді.

Қондырғының жөндеуімен тозуына байланысты қатерлер, қондырғыны таңдау жолындағы кезең арқасында, және де жеткізушілермен кепілдік шарттарын жасау негізінде қысқарған.

Жұмысшылардың тәжіриебесінің аздығынан шыққан қатер, жұмысқа жақсы мамандарды алу  негізінде қысқарды.

Экологолиялық қатерлер, қоқыс шығару, санитарлы  – гигиеникалық нормаларды ұстану арқасында қысқарылған.

Қаржылық қатерді бағалау үшін, келесі (шектеулі) жағдайға есептер жасау қажет:

- Шығынды 20% көтеру;

- Табыс көлемін 30% азайту;

Бірінші жағдай 23 кестеде.

 

Кесте 23 Қаржы көрсеткіштерінің 20% көтерілген шығын есептеуі [30]

 

№ П/п	Көрсеткіштер	Қосындысы, тг.
1	Даналы тауарайналым (ҚҚС қоса)	21.756.200
2	Даналы тауарайналым (ҚҚС - сыз)	18.486.000
3	Кірме тауарайналымы (ҚҚС - сыз)	14.220.000
4	Ағымды кіріс	4.266.000
5	Шығын	2.940.301
6	Ағымды табыс	1.325.699
8	Салық салынған табыс	1.325.123
9	Корпоративті салық	318.029
10	Таза табыс	1.007.094
Ескертпе – автормен құрастырылған

 

Кәсіпорындарда  шығынның 20% көтергенде, таза табыс 27% азаяды.

Екінші жағдай 24 кестеде келтірілген. Табыстың азаюы  бөлшекті және кірмелі тауар айналымына әсер береді. Шығындар сол күйінде қалады.

 

Кесте 24 30 % табыстың түсу кезіндегі қаржылық көрсеткіштердің есебі

 

№ П/п	Көрсеткіш	Баға, тң.
1	Даналы тауарайналым (ҚҚС қоса)	15.982.200
2	Даналы тауарайналым (ҚҚС - сыз)	13.318.500
3	Кірме тауарайналымы (ҚҚС - сыз)	10.245.000
4	Ағымды кіріс	3.073.500
5	Шығын	2.450.251
6	Ағымды табыс	623.249
8	Салық салынған табыс	622.673
9	Корпоративті салық	149.440
10	Таза табыс	473.233
Ескертпе – автормен құрастырылған

Екінші жағдайда, дүкеннің 30 % табысын азайтса, онда кіріс 65% азаюуы мүмкін. Ал бұл кәсіпорынға қауіп төндіруі мүмкін. Сондықтан, кәсіпорынның саясаты сатылымның жоспарының өту көлеміне бағыттану керек. Ол нарықтың өзгеруіне және тұтынушылардың таңдауларының өзгеруіне бағытталады.

Бизнес –  жоспардың тиімділігінің жоғарлауы

Ақшаның барын немесе жоғары айту мүмкін емес, бірақ ақша ағындарынның болжамын істеу қажет. Есептеудің дәл еместігін айта отырып, кәсіпкердің бұндай құжаттарды жасауға бас тартады деп айтуға болмайды. Ақша ағынының қозғалысы (болашақ ақша ағынының сараптамасы) – бұл бизнес – жоспардың қаржылық бөлімінің ең маңыздысы.

25 - кестеде кәсіпорынның бірінші жылдағы ақша жылдамдығының есептелуі келтірілген.

 

Кесте 25 Ақшаның қозғаласының болжамы, теңге

 

Көрсеткіштер	Кезеңдер (бірінші  қызмет жылы)
	1 кв.	2 кв.	3 кв.	4 кв.
Келу
Дүкеннің табысы	2.668.000	4.667.500	5.265.000	4.891.500
Іргелі салым	100.000	-	-	-
«Атаба групп» ЖШС – ен алынған қарыз	1.200.000	-	-	-
Банк несиесі	1.000.000	-	-	-
Басқа кәсіпорыннан алған қарыз	200.000	-	-	-
Қорытындысы:	5.168.000	4.667.500	5.265.000	4.891.500
Шығын
Жеткізушілердің шоттарының төлемдері	2.052.308	3.590.385	4.050.000	3.762.692
Қызметшілер еңбегінің  төлем ақысы	246.175	246.175	246.175	246.175
Материалдық шығын	219.327	219.327	219.327	219.327
Алынған белсендік  төлемі (ОС, ОбС пен НМА)	2.239.554	21.563	21.563	21.563
Қарызды жабу төлемі	-	50.000	150.000	120.000
Қарыз пайызының  төленуі	-	8.785	15.215	-
Несиенің жабылу төлемі	119.000	171.000	162.000	154.000
Несие пайызының  төленуі	29.032	40.065	39.517	40.077
Салықтар	256.569	310.868	363.987	334.303
Қорытындысы:	5.161.965	4.658.168	5.267.784	4.898.137
Кезеңдік ақша қозғалысы	6.035	9.332	-2.784	-6.637
Кезең басындағы  ақшаның тербелісі	0	6.035	15.367	12.583
Кезең соңы ақшаның  тербелісі	6.035	15.367	12.583	5.946
Ескертпе – автормен құрастырылған

 

Жобаның тиімділігін  бағалап білу керек. Тиімділік бағасын, таза ағынды құнның әдісін пайдалана  отырып, өткізуге болады. Бұл әдісте ақшаның уақытша құны ескеріледі. Оның қорытындысы мынада, бірінші  күтілетін ақшаның таза құны, соңынан ол құннан жобаға жұмсалған шығынның құны алынады.

Бұл жобаны өткізу үшін 2,8 млн теңге қажет. Берілген құнның көптеген талғаулы нұсқалары  бар. Мысалы, бұл ақшаны 20 % жылдық күйінде  қарыз қылып беруге болады.

Сонда, бір жылдан кейін:

2,8 + 20 % = 3.36 млн.теңге (барлығы)

Алынатын таза қаражаттардың құрайтыны:

3,36 – 2,8 = 0.56 млн.теңге  = 560 мың.теңге

«Минимаркет»  ЖШс – нің қызмет етуінің бірінші  жылынан кейін түскен табысы 1380 мың.теңге  құрауы мүмкін.

Осылайша, кірістің айырмашылығының құрайтыны:

1380-560= 820 мың.теңге

Немесе, жобаны өткізуінен түскен кіріс талғаулы кірістен 2,46 есе көп болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

   Бұл дипломдық жұмыста кәсіпорынның бизнес жоспарының жағдайын талдау және оны жақсарту жолдары қарастырылды. Кәсіпорынның бизнес жоспары басқарудағы менеджментінің ажырамас құрамдас бөлігі болып табылады. Кәсіпорында дұрыс бизнес жоспар қарастырылып шешілген болса  талдау нәтижелері бойынша кәсіпорында қалыптасқан жағымды және жағымсыз құбылыстар туралы, кәсіпорын қызметінің мықты және әлсіз жақтары туралы, сонымен қатар олардың туындауына себеп болған факторлар жөнінде қорытынды жасауға болады. Сол  талдаудың нәтижелері туралы ақпаратқа тек ішкі субъектілер (меншік иелері, басқарушылар, жұмысшылар) ғана емес, сонымен қатар сыртқы субъектілер   (жабдықтаушылар, инвесторлар, кредиторлар және тағы басқалар) де қызығушылық білдіреді. Кәсіпорында бизнес жоспардың уақытында шешім ққабылданған болса оны қалыптасқан қаржылық жағдайды тұрақтандыруға және оны жоғары деңгейде ұстап тұруға пайдаланады. Аяқтай келе істелінген жұмыстар бойынша қорытындылар жасау қажет. Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде кәсіпорынның бизнес жоспарының жағдайын талдаудың теориялық негіздеріне зерттеу жасалынған болатын. Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорыннын бизнес жоспардың атқарылатын маңызы өте зор. Бизнес жоспар осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.

Екінші және үшінші бөлімдерде бизнес жоспардың жалпы кәсіпорындағы және Қазақстан Республикасының әкономикасындағы ролі жағдайына талдау жүргізілді. Кәсіпорынның негізгі проблемаларының бірі - төменгі төлем қабілеттілік пен өтімділік болып табылады. Кәсіпорынның баланс құрылымы нашар болып келеді және ақша қаражаттарының өте тез өзгеруіне душар.Кәсіпорынның тағы бір негізгі проблемаларының бірі – оның рентабельсіздігі. Ағымдағы жылы сатуан түскен түсім артқанына қарамастан кәсіпорын шығын шегуде. Жалпы табыстың азаюы өндіріс рентабельділігінің төмендегенімен және соған қатысты шығындардың өсуімен түсіндіріледі. Кәсіпорыннның бизнес жоспарын жақсарту бойынша іс-шаралар негізгі үш проблеманы шешуге бағытталады: кәсіпорын активтерінің өтімділігін арттыру, қаржылық тұрақтылықтың және іскерлік белсенділіктің көрсеткіштерін ағымдағы деңгейде сақтау және кәсіпорынды қызметінің рентабельділігін арттыру. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың логикалық жалғасы оның қызметінің тиімділігін сақтап тұру және кемшіліктерін жою бойынша іс- шаралар дайындау болып табылады. Бұл да бизнес жоспарлы тәсіл. Кәсіпорындағы бизнес жоспарда:  қаржылық сауықтыруда ішкі және сыртқы көздер пайдаланылуы мүмкін. Сыртқы көздерге жаңа акциялар мен облигациялар шығару, дәрменсіз кәсіпорындардың басқа кәсіпорындармен қосылуы, банктік несиелер мен дотациялар, лизинг, факторинг, дивидендтер төлеуді уақытша тоқтату жатады Жоспар құру барысында талдау нәтижелері кәсіпорында негізгі проблеманы анықтады: төлем қабілетсіздік және рентабельсіздік.. Жалпы  сапасы мен бәсеке қабілеттілігін арттыру, өнімнің өзіндік құнын төмендету, тұрақты шығын-дар мөлшерін азайту, өндіріс қуаттылығын толық пайдалану және қалдықтар қалдырмау кәсіпорындағы бизнес жоспардың басты бөлігі болып табылады.

Тәжіриебенің  көрсететіні, кәсіпорындар қызмет ету  барысында жүйесіз жоспарлануға қарағанда, өз қызметін жоспарлау кезінде  неғұрлым жоғары экономикалық нәтижелер  алады. Міне, сондықтан да, бизнеспен айналысатын кәсіпкер, онымен айналысып қана қоймай, бизнестің тиімділігін, пайдасын ойлап және жақсы ойластырған, жан – жақты негізделген түйінді жоспар – құжатының иесі болу керек. Бұл құжат бизнестің стратегиясын, жүргізілуін, мақсаттың таңдалуын, өнімнің сатылуын негіздейді.

Берілген жобада тиімді маркетингалық технологиялары және қаржы құралдары туралы әңгіме жүреді.

Дайын бизнес –  жоспары бар кәсіпкердің ең бір  маңызды басымдылығы, қателіктерді болдырмау.

Сонымен қатар, бизнес – жоспар қойылған мақсаттардың жолын және әдістерін анықтауға, кәсіпорынның бәсекелестік басымдылығын қолдануға, өндірістін және коммерциялық нәтижелерін бағалауға мүмкіндік береді. Қаржыға, салық заңына, құқыққа, тіркеуге, кәсіпкерлікке, экономикалық сараптамаға тығыз қатысы бар теоретикалық материалдың өңделуі, кәсіпорынды даму жолында жан – жақты қарастыруға мүмкіндік береді.

Бизнес –  жоспарды өңдеу, нарық экономикасында өте бір сәтті және кең таралған түрі болып саналады. Дұрыс құрылған бизнес – жоспар кәсіпорынның бағытын  көрсетіп қана қоймай, қызмет етуді  басқарып отырады. Тұрақты инвесторлар (капитал беретіндер) күнсайын қатерлі жобаларды қаржыландыратын сұраныс алады, сондықтан да оларға өнім туралы ақпаратты дұрыс беру қажет (бизнес – жоспар пішіні).

Тек қана бизнес – жоспар, капиталдың иелеріне жоспарлап  білу бағасына, сөзсіз көңіл аударта алады. Басқа да бірдей шарттарға, дайын болған бизнес – жоспар әр түрлі көздерден қаржы көмегін алады.

«Атаба Групп» ЖШС – нің еншілілі кәсіпорыны «Минимаркет» ЖШС-ің бизнес – жоспар жобасы осы негіздермен көрсетілген. Бизнес – жоспардың кезең көрсетілімдері кірме құрылымды, жаңа ақпаратты, алынған нәтижелерді көрсетіп қана қоймай, сонымен қатар бизнес – жоспарды түсінікті қылып, халыққа ұсыну керек.

Берілген бизнес – жоспар жобасын істегенде «Атаба Групп» ЖШС –і басты мақсат қойды: керекті инвестициялардың жаңа жобаға қарай өлшемін білу және берілген жобаның өткізілуінен экономикалық әсер алу. Нарыққа шығу әр кезде де жүзеге асар еді. Шығарылған есептеулер «Атаба Групп» ЖШС –і мақсатына жететінін көрсетті.

Қалада ашылған жаңа дүкендер кәсіпорынның сатылымдарының көлемін жоғарлатады. Жақсы жұмыс істеп, бірінші жылы 1380 мың теңге көлемінде табыс түсіреді жобаның өткізілу бағасы 2800 теңге. Жобаның ақталатын мерзімі – 2 жылдан астам.