Нарықтық экономикаға көшу

      Қазақстанның 2030 ж. дейін даму  стратегиясы келесі стратегиялық  жоспарлар құру жүйесіне негізделеді:

      - әр 5 жылда анықталып отыратын 30 жылдық ұзақ мерзімді стратегиялық  жоспар;   

      - ұзақ мерзімді жоспарлардың  алғашқы кезеңдерін айқындау мақсатпен 10 жылдық  даму жоспары;

      - мемлекеттік органдарға деректі  және міндетті сипаты бар 5 жылдың стратегиялық жоспарлары;

      - 1998 ж. бастап министрліктердің  және мекемелердің жұмыстарының жылдық стратегиялық жоспары.

      Сонымен, даму стратегиясы төрт  кезеңдер бойынша іске асырылатын  – бағдарлама құжаты:

      І. 1998-2000 жж. – Алғашқы, (нольдік) кезең.  Бұл кезеңде аралық мақсаттарға  жету және стратегиялық орындалуын тексеру арқылы тұрақсыздық даму сатысынан тұрақты даму сатысына көшу жүзеге асырылады. Мысалы, жекешелендіру аяқтау 1998 ж. ортасын, қаржы секторын реформалау – 1998 ж, төлем дағдарыста жою, ауыл кәсіпорындарын реформалау – 2000 ж. белгіленген. Осы кезеңде экспорттық мұнай құбырлары іске қосылады.

      ІІ. 2001-2010 жж. бес жыл және он  жылдық стратегиялық жоспарларға  негізделген бірінші кезең. Бұл кезеңнің міндеттері: жедел әлеуметтік (кедейлік, жұмыссыздық) мәселелерді шешу; еңбек – қаржы сыйымды өндірістерді дамыту; инфрақұрылымды дамыту жабдықтарын іске қосу, т.б. Екінші және үшінші: экспорттық құбырларды іске қосу, экономикалық өсуді жеделдету, қолайсыз демографиялық өзгерістерді жою, қоғамда орта топты қалыптастыру ұсынылады.

      ІІІ. 2011-2020 жж. екінші кезең технологиялық өндіріске көшумен, адамдардың дамуына интенсивті инвестиция жұмсаумен, инфрақұрылымды жетілдірумен байланысты. Осы шаралардың арқасында келесі жетістіктер көзделіп отыр.

      - интенсивті экономикалық өсу;      

      - қуатты жалпы ағарту потенциалды құру;       

- демографиялық  саясатты белсендіру;

- инфрақұрылымды  жаңғырту;

- экологиялық  проблемаларға ерекше көңіл бөлу.

      ІV. 2021-2030 жж. Үшінші кезең ғылым жетістіктерін кеңінен пайдаланатын өндірістерге жалпылай көшуді және Жологиялық таза жан-жақты өндіріс кәсіпорындарына бел бұруды, Қазақстанның экспортқа шығаратын өнімдердің түрлерін көбейтуге көздейді. Бұл кезеңде алдынғы қатардағы әскери күш қалыптасады.

      Сондықтан, еліміздің ұзақ мерзімді  даму мақсаты тәуелді өркендеген және саяси  тұрақты Қазақстанды қалыптастыру. Осымен қатар ұлттық бірлестікті, әлеуметтік әділеттікті сақтай отырып, барлық халықты экономикалық әл-ауқатын көтеру.

      Стратегияның басты экономикалық  мақсаты – еліміздің халық  шаруашылық құрылымын жайсыз экологиялық жағдайда бірыңғай шикі заттар өндіруден, экологиялық таза аграрлық-индустриялық елдердің қатарына енгізу.

      Еліміздің 2030 ж. дейін даму  стратегиясында Қазақстан Президентінің  қойылған мақсаттарға жеткізетін  келесі 7 (жеті) ұзақ мерзімдерді жеті басымдықты іске асыру қажеттігін атап кетті.

      1. Ұлттық қауіпсіздік, яғни аумақтық  тұтастығын толық сақтай отырып, Қазақстанның тәуелсіз егемен  мемлекет ретінде дамуын қамтамасыз  ету.   

      2. Ішкі саяси тұрақтылық пен  қоғамдық топтасуы.

      3. Шетел инвестицияларының деңгейі  жоғары, дамыған нарықтық экономикаға  негізделген экономикалық өсу.

      4. Қазақстан азаматтарының рынок  денсаулығы, білімі мен әл-ауқаты.

      5. Энергетика ресурстары.

      6. Инфрақұрылым, әсіресе көлік және байланыс.

      7. Кәсіби мемлекет, яғни ісіне  адал әрі басты мақсаттарымызға  қол жеткізуде халықтық өкілдері  болуға қабілетті Қазақстанның  мемлекеттік  қызметшілерінің  және осы заманға ықпалды корпусын  жасақтау. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3.2. Қазақстан Республикасында шағын бизнестің дамуы 

      Шағын бизнестің негізгі мақсаты – халықты жұмыспен қамтамасыз ету, оның әлеуметтік проблемаларын шешу және еңбекке деген ынталығын дамыту, тұтыну нарығын мол ассортименті товарлармен және қызмет етумен толтыру.

      ҚР Экономика, индустрия және  сауда министрлігі жанында шағын  кәсіпкерлікті қолдайтын агентство  ашылған, оның міндеттері мынадай: 

- шағын кәсіпкерлікті қорғайтын орталық және жергілікті орындаушы

ұйымыдардың әрекеттерін реттеу;

      - шағын бизнес даму бағдарламаларын жасауға және іске асыруға қатысу, алдымен материалдық өндіріс өрісінде;

      - шағын кәсіпкерлікке қаржылай  және техникалық көмек көрсету  мәселелерін шешу үшін халықаралық  қаржы институттарымен байланыс  жасау;

      Экономиканың шағын бизнес секторына шетел инвестицияларын тарту үшін қолайлы жағдай жасауға жәрдем беру.

      Шағын кәсіпкерлік объектердің  статусы (азаматтық немесе заңды  ұйымның құқықтық халжағдайы) оалрдың жұмысшыларының  санына және жмынтық табысына негізделінді.

      Шағын кәсіпкерлікті дамытуға, Қазақстан  азаматтарының кәсіпкерлікпен айналысуына  қолайлы құқықтық және экономикалық  жағдайлар жасау мақсатымен мынадай  шаралар көзделген:

      - жеке адамның және семьялық  кәсіпкерліктерін, шаруашылық қожалықтарының істеріне мемлекет ұйымдарының заңсыз араласпауына кепілдік беретін заңдармен қамтамасыз ету;

      - шағын бизнес субъекттерін мемлекеттік  тіркеудің жеңіл тәртібін енгізу. Бұл тіркеудің мерзімін және  ақысын қысқарту, қажетті жоғарғы  қорының көлемін азайту, шағын кәсіпкерлер меншігіне мемлекеттік меншікті ақысыз беру;

      - мемлекеттік бақылау ұйымдарының  шағын бизнес субъекеттерін қосымша  ақы алуға  мүмкіндік беретін  қазіргі күші бар заңдылық  нормативтер мен жағдайларды  жою. Бұған тек заңда бекітілген айыптар, өсімдер және басқа санкциялар жатпайды.

      - материалдық өнімдер өндірісімен  шұғылданатын шағын бизнес субъекттеріне  салық және кеден ақысын төлеуде  жеңілдіктер беруді өрістету.

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің  қазақстандық заңды ұйымдары мен кәсіпкерлерінің, халықаралық ұйымдарының шетелдік үкіметтік және үкіметке жатпайтын құрылымдардың қатысуымен 1997 ж. маусым айына дейін шағын кәсіпкелікті дамытатын Қор ашу жөнінде ұсыныс енгізілуі белгіленген.

      Қордың негізгі әрекеті бәсеке негізінде шағын бизнес жобаларына 5 млн. теңге көлемінде несие беру.

      ҚР Үкіметіне ҚР Ұлттық банкісі  мен бірге шағын кәсіпкерлік  кәсіпорындарына және жеке кәсіпкерлерге  ақы алынбайтын мемлекеттік және  екінші деңгейдегі банкілерде  мемлекеттің қатысуымен есеп шот ашуды қамтамасыз ететін шараларды жасауға тапсырма берілді. Осымен қатар екінші деңгейдегі банкілерді бірінші кезекте шағын бизнес субъекттеріне несие беруін ынталандыратын шаралар жүйелері де жасалуда.

      Облыстарда ҚР Қаржы министрлігімен бірге мынадай шаралар жүргізілуде :

• мемлекеттік кәсіпорындардағы пайдаланылмайтын объекттерді

және  алаңдарды түгелдеу;

      - 1997 ж. екінші тоқсанында пайдаланыомайтын  субъекттерді өндіріс әрекетімен  айналысатын шағын бизнес субъекттеріне  тендер арқылы сату және олардың құнын бөліп-бөліп 3 жыл мерзімінде төлеуге рұқсат беріледі;

      - пайдаланылмайтын өндіріс ғимараттар  туралы мәлімет берген кәсіпкерлерге,  егерде рлар өндіріспен айналысса,  ғимараттаржалға немесе сенім  хат бойынша бір жыл мерзімге  беріледі. Келешекте объекттер кәсіпкерлердің меншігіне беріледі. Егерде кәсіпкерелр алты айдың ішінде өндірісті іске асыра алмаса, объекттер қайтарып алынып, қайтарылған мүліктер қайтадан жарысқа қойылады;

      - шағын бизнес орталықтарын және  бөлімшелерін салуға арналған жерлер анықталады, ай сайын шағын бизнес субъекттері араларында жерді сату жарыстары жүргізіледі.

      Жердің құны 5 жыл мерзімінде бөліп-бөліп  төленеді. Өндіріспен айналысатын  шағын кәсіпкерлер субъекттеріне  жерге ие болу құжаты ақысыз  беріледі;

• өндірістік әрекеттер ұйымдастыру үшін шағын бизнес кәсіпорында- 

рының пайдалануына, аяқталмаған мемлекеттік  құрылыс объекттері тендер негізінде  берілуі қамтамасыз етіледі.

      Шағын бизнестің негізгі мақсаты – халықты жұмыспен қамту, оның әлеуметтік мәселелерін шешу, еңбекке деген белсенділігін дамыту, тұтыну нарығын көп ассортиментті товарлармен, қызметтермен толықтыру. Шағын кәсіпкерліктің дамуын ынталандыру мақсатымен Қазақстан азаматтарына жайлы құқықтық және экономикалық жағдай туғызу үшін бірнеше заңдылық және ұйымдастыру – экономикалық шаралар жасалады.                          
 
 
 
 
 
 
 

                                             
 
 

Қорытынды 

  Қазақстан әлемдік экономикалық қатынастар жүйесіне шындап ене бастады. 2030жылдарға дейінгі стратегиялық дамуы барысында біздің республика өзінің сыртқы экономикалық қатынастарын Ресеймен, Қытыймен және ислам, Орта Азия мемлекеттері, Иаяу және Орта Шығыс елдерімен де тереңдетеді. "2030 жылы біздің ұрпақтарымыз бұдан былай элемдік оқиғалардың қалтарысында қалып қоймайтын елде өмір сүретін болады. Олардың Қазақстан Еуразия орталығы бола отырып, жедел өркендеп келе жатқан үш аймақтың – Қытайдың, Ресейдің және Мұсылман әлемінің арасындағы экономика мен мәдениетті байланыстырушы буын рөлін атқаратын болады".

      Президентіміз Н.Ә. Назарбаевтың  Қазақстан халқына Жолдауында  өтпелі кезеңнің қиындығын және  ХХІ ғасырдағы республиканың  бет бейнесі айқын көрсетілді. Болашақта Орталық Азиядағы Барыс  болу үшін, халықтың әл-ауқатын  және қауіпсіздігін қамтамасыз  ету үшін экономикалық күш-қуатты арттыру керек. Осы мақсатқа байланысты жеті стратегиялық басым бағыттарды жүзеге асырудың бір көзі – шетел инвестициясын пайдалану.

      Ашық экономика мен еркін саудаға  көшкен Қазақстан ірі халықаралық  рыноктардың басты буынына айналады. Сөйтіп Қазақстан Еуразиялық ел ретінде түрлі өркениеттің жетістіктерін өз бойына жинайды.

      Бірінші Азия Барысы болу үшін  Қазақстанға макроэкономикалық  қатынастар шеңберінде халықаралық  көрсеткіштерді менеджемент пен  маркетингтік зерттеулерді пайдалану артық емес.

      Әлемдік экономикалық кеңістіктегі  елдерді Қазақстанның табиғи  байлықтары, саяси тұрақтылығы мен  демократиялық ахуалы қызықтырады.  Сондықтан да дүниежүзінің дамыған  , әсіресе рыноктық экономикасы  бар мемлекеттер біздің республикаға инвестиция жұмсауға әзір екендігін іс жүзінде көрсетуде. Тек бір жылдың ішінде, яғни 1997 жылы республика 3 млрд. долл инвестиция сіңірді. Егемендік алған жылдардың ішінде 10,1 млрд. долларға тең инвестиция алынды, ал бұл жан басына шаққанда 600 доллардан келеді.

      Қазақстанның әлемдік рынокқа  шығуы мүмкіндіктерінің зор екендігін  Н.Ә.Назарбаев АҚШ-қа барған сапарында (1997 ж.) және ондағы өткен ғылыми-практикалық конференцияда американ кәсіпкерлеріне, мемлекет қайраткерлері мен инвесторларына нақты деректермен дәлелдеді. Мысалы, 2015 жылы Қазақстан мұнайдың қоры жөнінен дүние жүзінде Сауд Аравиясынан кейінгі екінші, ал газ жөнінен 5-орынға шығады. Қазірдің өзінде Батыс Қазақтанда 200 млрд. тонна мұнай қоры жиенақталған. Қарашығанақта американдықтардың деректері бойынша мұнайдың қоры 1,1 млрд. тонна, тіпті теңіздегіден де көп. Жоспарланған күрделі қаржы 10 млрд. доллар, күтілген түсім – 90 млрд. доллар, бөлінетін табыс – 62 млрд. доллар, мұның 80 прценті Қазақстанға тиесілі.

      Әлемдік рынокта, өркениетті елдердің қоғамдастығында тиісті орын алып, қызмет істеу үшін экономикалық және құқықтық заңдарды терең оқып-білу керек. Әсіресе дүниежүзілік нарық пен сауда-саттық тәсілдерін және оның заңдарын жан-жақты біліп, меңгеру – басты шарт.