Кәсіпорын қызметінің теориялық негіздері

2010 жылы арнайы байланыс  қызметтерінен түскен табыстар 1 135,9 млн. теңгені құрады, бұл 2008 жылмен салыстырғанда 10,1% жоғары.

Міне, 9 жылдан бері «EMS-Kazpost» жедел жеткізу қызметі  Қазақстан Республикасында қазақстандық поштаның пошталық-қаржылық қызметтерінің  құрамдас бөлігі ретінде ұсынылып келеді. «Қазпочта» АҚ Дүниежүзілік пошта одағының EMS кооперативінде 1999 жылдан бері мүше болып табылады. Қазіргі кезде  бүкіл әлем бойынша БПО мүше-елдердің пошта әкімшіліктерінің 90% астамы EMS қызметін ұсынады.

2009 жылы EMS халықаралық  жөнелтімдерін алмасу жөніндегі  көпжақты Типтік келісімге ресми  қосылғаннан кейін «Қазпочта»  АҚ барлық облыстық филиалдарында  EMS жөнелтімдерін ізінен бақылаудың  халықаралық жүйесі – IPS-Light іске  қосылды, бұл жүйе EMS жөнелтімдерін  клиенттен қабылдап алған сәттен  бастап алушыға тапсырғанға дейін  бақылап отыруға мүмкіндік берді.  ДПО 2010 жылы жеткізу стандарттарының  жылдық орташа орындау пайызын  2008 жылмен салыстырғанда 92%-дан 96%-ға арттырған қазақстандық EMS қызметтің жұмысының сапасы жақсарғанын EMS кооперативінің ортақ жиналысында арнайы атап өтті.

Бүгінгі таңда  «Қазпочта» әлемнің бүкіл елдерімен EMS жөнелтімдерін алмасады. Әлемнің  жетекші шабармандық компаниялары белсенді түрде жұмыс істеп отырған  республиканың шабармандық қызмет нарығындағы жоғары бәсекелестікке қарамастан, «EMS-Kazpost» қызметі тұрақты әрі жүйелі түрде дамып келеді. Республикада 411 ЕМS-жөнелтімдерін қабылдау пункттері әрекет жасауда. 

2010 жылдың жұмыс  қорытындылары бойынша «EMS-Kazpost» қызметіне EMS Кооперативінің сертификациясының алтын деңгейі берілді. Төлем жүйесі бойынша Pay for Performance Plan көрсеткіштері үшін Израиль, Австрия, Молдова пошта әкімшіліктерімен екіжақты келісімдер бекітілді, EMS-жөнелтімдерді ҚР аумағы мен әлем бойынша жоғалудың және бүлінудің барлық қауіп-қатерлерінен сақтандыру қызметін көрсету жөнінде сақтандыру компаниясымен шарт жасалынды. 

2010 жылы EMS қызметі  бойынша 2008 жыл деңгейімен салыстырғанда  табыс көзі 13% төмендеді. Бұл ретте  өңделген жөнелтімдердің жалпы  саны 346,2 мың данаға жетті, бұл көрсеткіш 2008 жылдың көлемінен 9,1% төмен.

 «Қазпочта»  АҚ есеп-шот хабарламалар мен  зейнетақы жазбаларын жеткізу  бойынша көрсеткен қызметі 2010 жылғы кірісі  2008 жылы түскен  табыстан 15% жетті. 

2010 жылы «Қазақтелеком»  АҚ, «Алсеко» ЖАҚ, «Алма-ТВ» ЖАҚ,  «Мобайл Телеком Сервис» ЖШС,  «GSM Kazakhstan», «АлматыЭнергоСбыт» ЖШС және басқа да компаниялардың есеп-шот хабарламаларын жеткізу жүзеге асырылды.

«Электронпост.kz» БК» ЖШС еншілес компаниямен бірігіп атқарған жұмыстардың арқасында 2010 жылы «Просто кредит» ЖШС, «Еуразия банкі» АҚ, «Каспий банк» АҚ компанияларына есеп-шот хабарламаларын жеткізу қызметтері көрсетілді.

 «Қазпочта»  АҚ 1998 жылдан бастап Директ-маркетинг  қызметтері нарығына араласып, жөнелтімдерді  мекенжайға, сондай-ақ, мекенжайсыз  жеткізу бойынша қызмет көрсетеді.  «Қазпочта» АҚ негізгі әрі  тұрақты клиенттері банктер, маркетингтік  және жарнама агенттіктері, каталогтық  фирмалар, темекі компаниялары және  т.б. болып табылады. Директ-мейл  қызметтерін көрсете отырып, Қазақстан  поштасы қомақты нәтижелерге  қол жеткізді, мекенжай жүйесі  бойынша жіберілген жөнелтімдер  көлемінің орташа жылдық өсімі  40%-ды құрайды. 2010 жылы табыстың  төмендеуі 2008 жылмен салыстырғанда 9,3%-ды құрады.

2010 жылы ЖМ  тарату жөніндегі ірі компания «Metro Cash&Carry» ЖШС тартылды. Компанияларға мекенжайларға жіберу бойынша қызмет көрсету – жазбаша хат-хабарлар нарығын дамыту жолдарының бірі. Статистика көрсетіп отырғандай, жеткізілген жазбаша хат-хабарлардың жалпы көлемі ішінде компанияның мекенжай жүйесі бойынша жіберілетін жөнелтімдері 50%-дан асады, әрі бұл үлестің жыл сайын артып келе жатқаны байқалады.

Директ-мейл қызметінің дамуы - «Қазпочта» АҚ жазбаша хат-хабарлар жіберуді дамытудың стратегиялық бағыттарының бірі. 2010 жылы «Қазпочта» АҚ Дүниежүзілік пошта одағының (ДПО) Тікелей пошталық тарату жөніндегі сабағатты кеңесінің қатысушысы болды. 

Қазақстан Республикасының 2010 жылға арналған Мемлекеттік пошта  төлемінің белгілерін шығарудың  тақырыптық жоспары 100 пайызға орындалды.

2010 жылы түрлі тақырыптағы  1320,0 мың дана таралыммен 30 пошта  маркалары шығарылып, айналымға  енгізілді. 

Әдеттегідей, шығарылатын  маркалардың тақырыптары ауқымды  – «Ұмытылмас, мерейтой даталары» сериялы 8 марка, «Наурыз», «Ертедегі Қазақстанның сауыт-саймандары және қарулары» сериялы маркалар, «Флора және Фауна» сериялы екі марка, «Еуропа. Астрономия», «Космос және Астрономия» сериялы маркалар басып шығарылды. 

КоМоКо пошталық комитеттің шеңберінде «Қолданбалы өнер» сериясының «Әйелдер әшекейі» тақырыбында Қазақстан  – Корея – Моңғолия біріккен басылымы шығарылды. «Қазақстанның  театр өнері. Балет» тақырыбында  дөңгелек перфорациясымен 6 маркіден тұратын  көркем сурет парағының жаңа түрі, «А» және «В» литерімен маркалаған хатқалталар, сонымен қатар арнайы өшіру мөрқалыбы шығарылды.   

Республика ішінде филателиялық нарықты дамытып кеңейту және халық арасында филателияны кең  тарату мақсатында «Қазақстандық пошта  маркаларын коллекция жинаушылардың  одағы» қоғамдық бірлестіктің тіркелуіне көмек көрсетілді. 

Шығарылымдар туралы толық  ақпараттар «Қазпочта» АҚ Интернет-дүкенінде  және ресми веб-сайтында орналасқан.

2010 жылы негізгі қаржы  қызметтері бойынша табыстың  өсуі байқалды. Коммуналдық төлемдер  мен салықтарды қабылдау көлемі - 51,2%, еңбекақы төлемін беру бойынша  – 24,4%, зейнетақы мен жәрдемақыны  төлеу бойынша – 17,1%, ақша аударымдары  бойынша – 4,1% өсті.

 

6-кесте  – Негізгі қаржы қызметі бойынша көрсеткіштердің динамикасы 

 

Көрсеткіштер	2011\ 2010	Көрсеткіштер	2011\ 2010
Коммуналдық төлемдер және салықтық төлемдер	1,7 рет	Еңбекақы төлеу	1,8 рет
Зейнетақы мен жәрдемақы  төлемдері	2,4 рет	Ақша төлемдері	2,2 рет
Ескерту: Қазақстанның статистикалық жылнамалылығы «Қазақстан 2010 жыл» [10].

 

Төленген зейнетақы мен  жәрдемақының жалпы сомасы 318,1 млрд. теңгені құрап, 2010 жылдың деңгейін 16,3% және 2011жылдан 2,2 есеге асып түсті. Бюджеттік және басқа ұйымдарға төленген еңбекақы төлемдерінің жалпы сомасы 83,3 млрд. теңгені құрап, 2010 жылға қарағанда 6,0% және 2011жылдан 1,8 есеге өсті.

 

7-сурет – 2009-2010 жылдардағы негізгі қаржы қызметі бойынша көрсеткіштердің динамикасы

 

Есеп беру кезеңде қабылданған  коммуналдық, салық және өзге төлемдердің  көлемі 132,3 млрд. теңгені құрап, 2008 жылдың деңгейімен салыстырғанда 15,2% және 2009 жылдан 2,4 есеге өсті.

11,1 млрд. теңге сомасына  ақша аударымдары қабылданып, 2008 жылмен салыстырғанда аударым  сомасы 6,7% және 2009 жылмен салыстырғанда  1,7 есеге өсті.

ҚР «Почта туралы»  заңына сәйкес мемлекет халықтан қабылданған  салымдардың сақталуын қамтамасыз етеді. Депозиттерге қабылданған ақша тек мемлекеттік құнды қағаздарға және өтімді қаржы құралдарына орналастырылады, бұлар депозиттерді уақытында қайтару  мен тұрақты пайда табудың  сенімді кепілі болып табылады.

2008 жылы «Қазпочта»  АҚ депозиттердің төмендегідей  түрлерін қабылдауды жүзеге асырды:

«Талап етілген  дейін» салымы;

 Жеке тұлғаларға  арналған «Почталық» шұғыл депозиті;

 Жеке тұлғаларға  арналған «Береке» шұғыл жинақтау  депозиті. 

2008 жылы тартылған салымдар  мен депозиттер көлемі 7 млрд. жуық  теңгені құраған, 2010 жылы аталған  көрсеткіш 9 млрд. жуық теңгені  құрады, өткен жылдың осы кезеңінен  өсу деңгейі 128% жүргізілді.

2010 жылы төленген жәрдемақы  мен зейнетақы көлемі 318,1 млрд. теңгеге  жетті, бұл көрсеткіш 2008 жылмен  салыстырғанда 16,4% жоғары, орташа  зейнетақы мен жәрдемақы мөлшерлерінің  өсуіне байланысты жыл сайын  әлеуметтік төлемді қаржыландыру  сомасы 15-25% дейін көтерілуде.   

«Қазпочта» АҚ жеке және заңды тұлғаларға қаржы қызметтерінің  барлық түрлерін көрсетіледі: клиенттердің банк есепшоттарын ашу, кассалық және аударым операциялары, төлемдерді қабылдау және аудару, қолма-қол ақша мен өзге құндылықтарды инкассациялау, шот бойынша валюталық операциялар және шотқа қызмет көрсетуге байланысты банктік операциялардың өзге түрлерін.

2010 жылы «Есеп-кассалық  қызмет көрсету» қызметі бойынша  табыс көзі 207 967 мың теңгені құрады, бұл нәтиже белгіленген жоспардан 4% жоғары.

«Қазпочта» АҚ қолма-қол шетел валютасын сатып  алу-сатуды ұйымдастыру бойынша  қызметін ҚР Ұлттық Банкінің 2001 жылғы 31 қаңтардағы №14 лицензиясымен жүзеге асырады. 2001 жылдан бастап 2010 жыл аралығында Қоғаммен облыс (38 айырбастау пункті) және аудан (43 айырбастау пункті) орталықтарында, кеден посттарында 81 айырбастау пункттері  ашылған болатын. Алайда бірнеше  жылдар қатарынан 38 айырбастау орындары тиімсіз болғандықтан жабылды, себебі келтірілген табыстар қызметтерді  ұйымдастыруға кетірген өндірістік шығындарды, оның ішінде айырбастау пункті кассирінің еңбекақы төлемін төлеу, орын-жайды ұстау шығындарын және т.б.жаппады.

Валюта-айырбастау операциялары бойынша қызметтерді  дамыту үшін «Қазпочта» АҚ-мен үш жылға  арналған қызметтерді дамыту жоспары  дайындалды, жоғары дамыған іскер  орталықтарында және ірі елді мекендерде жаңа айырбастау пункттерін ашу жөнінде  маркетингтік зерттеулер жүргізілді.       

«Қазпочта» АҚ Visa International халықаралық төлем жүйесіне енуі халықаралық кластағы төлем карточкаларын  шығаруға және онымен қызмет көрсетуге  мүмкіндік туғызды. Халықаралық  төлем карточкалары клиенттерге  компанияның банкоматтары мен пос-терминалдарында  ғана емес, сонымен қатар әлемнің  кез-келген елінде Visa логотипі бар басқа  банктердің банкоматтары мен пос-терминалдарында  қызмет көрсету мүмкіндігі беріледі.   

2010 жылы «Қазпочта» АҚ  төлем карточкаларының Visa Electron, Visa Classic, Visa Business, Visa Gold түрлерін шығарып, қызмет көрсетілді. Бір жылда шығарылған карточкалардың жалпы саны 54 548 данаға жетті. «Қазпочта» АҚ Қазақстан Республикасының барлық аумағы бойынша банкоматтар мен пос-терминалдардың тармақталған желісіне ие. Қоғамның эквайрингті желісі 70 банкомат пен 700 пос-терминалдардан тұрады [32].

Карточканың көмегімен клиенттер  зейнетақы мен жәрдемақыларын, еңбекақы төлемдерін алу мүмкіндіктері бар. 2010 жылы VISA KazCard төлем карточкалары арқылы көрсетілетін қаржы қызметтерінің  аясы кеңейтілді: Қоғамның банкоматтарында  «Card-to-Card ақша аударымдары» қызметтеріне, Қазақстанның барлық ұялы байланыс операторларының  қызметтерін төлеу  бойынша қызметтеріне қол жеткізілді. Сондай-ақ клиенттерге  кез-келген пошта бөлімшесінің кассасы  арқылы қолма-қол ақшамен және қолма-қол  ақшасыз төлем карточкаларын  толтыру қызметтеріне қол жеткізілді, Интернеттегі тауарларды, жұмыстар мен  қызметтерді төлеуге, бөлшек сауда  желісіндегі тауарларды, жұмыстар мен  қызметтерді төлеу мүмкіндіктері  туындады. 

«Қазпочта» АҚ 2000 жылдан бастап атаулы ұсатушы ретінде клиенттердің есеп-шоттарын жүргізу құқығымен  бағалы қағаздар нарығында брокерлік  және дилерлік қызметтерді жүзеге асырады, Қазақстанның қаржыгерлер ассоциациясының  мүшесі, «Қазақстанның қор биржасы» АҚ қор нарығының мүшесі болып  табылады. 

2010 жылы брокердің клиенттеріне 2109 дербес шоттары ашылған болатын,  олардың ішінде 2010 ж. қазан-қараша  айлары аралығында жеке тұлғалардың  арасында жүргізілген ҚР Қаржы  министрлігінің мемлекеттік арнайы  орташа шұғыл қазыналық облигацияларды (МАОКАМ) орналастыру жөніндегі акцияларды  жүргізу кезінде 1540 жуық дербес  шоттар ашылды.  

Сонымен қатар «Қазпочта» АҚ АӨҚО АРД-мен бірге бірігіп  жүргізілген «Қор нарығында бөлшек сауда инвесторды тарту» акциясына  қатысып, акция барысында 520 дербес шот ашылды.  

2010 жылы клиенттердің  дербес шоттарына 624,2 млн. дана  бағалы қағаздар, оның ішінде  МАОКАМ-ның 6,45 млн. облигациялары  және «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ  шоттарына 615,00 млн. бағалы қағаздар  тіркелген болатын.   

Қор нарығына бөлшек сауда  инвесторларын тарту жөніндегі  акцияларды жүргізу уақытында клиенттермен қор биржасында мәмілелер жасалынды, соның нәтижесінде түрлі эмитенттердің 8,2 млн. бағалы қағаздары сатып алынып, түрлі эмитенттердің 11,4 млн. бағалы қағаздары сатылды.

Мамыр айында «Интернет-трейдинг»  жаңа қызметі (транзитті бұйрықтарды  беру механизмі) енгізілді. Аталған  жоба on-line режимінде Интернет арқылы «Қазақстандық қор биржасы» АҚ-на айналымға жол берілген бағалы қағаздарды немесе қаржы құралдарын сату не сатып  алу бойынша операцияларын жүргізу  мүмкіндігін ұсынады.   

2010 жылы «Қазпочта» АҚ  брокерлік қызметі бойынша 48780 мың теңге табыс келтірілді, бұл  нәтиже жоспарлы көрсеткіштен 48250 мың теңгеге жоғары, табыстар  жоспары 97,5 есеге асыра орындалды. 

2010 жылы «Қазпочта» АҚ  «Қазақстандық Қор биржасы» АҚ  мүшелерінің белсенділік рэнкингісінде  төмендегі тұғырларға ие болды: 

- үлесті бағалы қағаздар  бойынша 61 қатысушысының ішінен 6-ншы орын;

- берешекті бағалы қағаздар  бойынша 66 қатысушының ішінен 53-нші  орын;

- РЕПО операциялары бойынша  72 қатысушысының ішінен 5-нші орын; 

- мемлекеттік бағалы қағаздар  бойынша 62 қатысушысының ішінен 9-ншы орын. 

Компания ҚР Қаржы министрлігінің мемлекеттік қазыналық облигацияларды алғаш рет орналастыру кезінде  мамандандырылған саудаларға белсенді түрде қатысты – сатып алудың жалпы көлемі 12 400 000 мың теңгені құрайды.