Акционерлік қоғамдардың дамуы

Сондай-ақ шығынның көп бөлігі шегерімге және таза табысқа толығымен жатқызылуы мүмкін, ал бөлек шығындарды бөліп-бөліп шегерім-дерге де, таза табысқа да жатқызса болады. Аралас шығындарға ҚР Салық-тық Кодексінің ережелеріне сәйкес бір бөлігін шегерімдерге жатқызуға, ал үстіндегісі шаруашылық субъектісінің таза табысы есебінен жабылады.

Біздің пікіріміз  бойынша, экономикалық дамудың қазіргі  заман жағдайында акционерлік қоғамды  басқару механизмін жетілдіру қорын  толық пайдалану мақсатқа жетудің  шешуші инструменттерінің бірі болуы  мүмкін. Акционерлік қоғамдар, экономиканың әртараптандыруына, өңдеуші өнеркәсіптің дамуына, өндіріске инновацияның енуіне, инвестициялық ағын-ның жоғарылауына, қор нарығының дамуына, сонымен қатар басқа да маңыз-ды мәселелерді шешуге себеп бола отырып, Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдердің қатарына кіруіне нақты жағдай жасайтынын толық сеніммен айтуға болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Жүргізілген зерттеулер акционерлік қоғамның тиімділігін  дамыту және жоғарылату бойынша біраз  қорытындылар мен ұсыныстар жасауға мүмкіндік берді.

1. Акционерлік қоғам өзінің экономикалық табиғаты бойынша кәсіпкерліктің ең дұрыс ұйымдық нысаны болып келеді. Димпломдық жұмыста қарастырылған артықшылықтар арқасында акционерлік қоғамдар нарықтық экономикасы бар көптеген елдердің экономикасында басымдық жағдай орын алады. Акционерлік қоғамның басқа шаруашылық жүргізу нысандары алдындағы артықшылықтарын молынан пайдалану экономиканың, Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуі өсуінің ірі резерві болып келеді.
2. Шаруашылық етудің акционерлік нысанының айқын артықшылықтарына қарамастан Қазақстанда ол әлі күнге дейін жеткілікті дамымағанын қайталап айтуға тура келеді. Қазақстан Республика тіркелген Акционерлік қоғамдардың саны 2000 жылға дейін өсті, ал 2003 жылдан бастап олардың саны төмендей бастағанын көруге болады. Республикадағы шаруашылық жүргізудің акционерлік нысанының даму деңгейі нарықтық экономикасы бар алдыңғы қатарлы елдерге орын береді. Бірақ бізде, кәсіпорынның барлық түрлері, аймақтар және экономикалық қызмет түрлері бойынша берілген кәсіпкерлік нысанының экономикаға қосқан үлесінің айтарлықтай өсу потенциалы бар. Олардың жұмысын зерттеулері көрсеткендей Қазақстанда пайдалы акционерлік қоғам үлесі өсуде, олар кәсіпорын жұмысының кірістілігін сипаттайтын негізгі көрсеткіштер қатары бойынша басқа шаруашылық жүргізу нысанынан озады, және де талдау көрсеткендей табысты қызметінің жоғарылауына айтарлықтай мүмкіндіктері бар. Бірақ, дегенмен республикада жұмыс істемейтін акционерлік қоғамдар көп. Акционерлік қоғамның үштен бірі дерлігі шығынды жұмыс істейді. Өкінішке орай, экономика салалары қатарында рентабельдігі төмен акционерлік қоғамдар аз емес. Еліміздегі акцияландыру процессін әрі қарай белсендіру және Акционерлік қоғам жұмысының жоғары кірістілігіне қол жеткізу үшін берілген кәсіпорын нысанын басқару механизмін түбегейлі  жетілдіруді жүзеге асыру қажет.
3. Қазақстан жағдайындағы Акционерлік қоғам жұмысын тәжірибеде ғылыми жалпылау қоғамның тиімді жұмыс атқаруы үшін ең алдымен ұйымдық-экономикалық, салалық, аймақтық және басқа да қоғамның ерекшеліктерін ескеруге мүмкіндік беретін факторлық оң шешім қажет. Сөйтіп, біздің ұсынысымыздың мәні мынада: Акционерлік қоғамды басқару мемлекеттің, кәсіпкерлердің және акционерлердің мүдделерінің үйлесу қажеттілігін есепке алудан шығуында.
4. Акционерлік қоғамдарды басқару механизмінің  жұмыс істеуін талдау   макро-микро деңгейдегі экономикалық ынталандырулардың ықпалы тиісті түрде үйлестірілмейтінін тануға мүмкіндік береді. Осыған байланысты бұл басқарушылық қызметтің тиімділігін айтарлықтай төмендететін жетіспеушілікті жою бойынша шараларды белсендіру қажет. Қазіргі кездегі Акционерлік қоғамдарды басқаруды жетілдіру саласындағы ізденістер тек акционерлер мен акционерлік қоғамдардың мүддесін келістіру тәсілдерін жасауға бағытталған, іс жүзінде еңбекақы төлеуді ұйымдастыруды және жалдамалы менеджерлердің жұмысын мотивациялауды жақсартуға бағыттар зерттелмеген. Ал бірақ жалдалмалы жұмыскерлердің жұмысын ықпалды мотивациялау тиімді жұмыстың маңызды шарты болып келеді. Диссертацияда қоғамның барлық қызметкерлердің тиімді жұмысын мотивациялауды күшейтудің кейбір жолдары жасалған.
5. Егер компания корпоративтік басқаруды ұстанса, басқаша айтқанда акционерлердің жалпы жиналысын шақыру және жүргізу, дивиденттерді төлеу мәліметтер беру және басқалар бойынша тәртіптерді қатаң сақтайтын болса, онда ол инвесторлардың сеніміне ие. Алайда Қазақстанда акционерлердің мүдделерін тиісті түрде ескермейтін Акционерлік қоғамдар анағұрлым жиі кездеседі. Дипломдық жұмыста акционерлік қоғамдарды басқаруды жетілдіру бойынша шараларды реттеу қажеттілігіне ерекше мән берілген. Сонымен қатар тетіктер мемлекеттің, акционерлердің және акционерлік қоғамдардың мүдделерін, миноритарилердің құқықтары мен мүдделерін қорғауды келістіруге көзделген болу қажет.
6. Зерттеулер нәтижесі көрсеткендей егер компанияда өндірісті және еңбекті ұйымдастыру жақсарса, оның өндіріс жүйесі жетілдірілсе және басқа да ұйымдық-басқарушылық сипаттағы шаралар жүзеге асырылса, онда бұл жағдайда өз жұмысына айтарлықтай нәтиже алуға болады. Көптеген акционерлік қоғамдардың қызметін бұл бағытта едәуір белсендіру қажет.
7. Қазақстандағы Акционерлік қоғамның қарқынды дамуының және тиімді жұмысының пәрменді тетігі дивидентті саясатты түпкілікті қайта қарау болып келеді.Оның құрылымы үшін дивиденттерді төлеу нысаны мен әдісін таңдау бойынша дамыған нарықтық экономикасы бар елдердің тәжірибесін зерттеген және пайдаланған тиімді болып келеді. Отандық және шетел тәжірибелерін зерттеулер көрсеткендей, пайданы дивиденттерді төлеуге және оларды капитализациялауға оңтайлы бөлу Акционерлік қоғамдарды басқарудың басты және айтарлықтай күрделі мәселелерінің бірі болып келеді.
8. Пайдаланып келе жатқан Акционерлік қоғам қызметін бағалау үшін кәсіпорын жұмысының тиімділігін есептеу әдісіне бейімделуді бағыттау жасап шығарылған. Жұмыста ұсынылған қосымша көрсеткіштер Акционерлік қоғамның жұмыс істеу ерекшеліктерін кәсіпкерліктің айрықша нысаны ретінде есептеу үшін арналған.
9. Акционерлердің, менеджерлердің және кредиторлардың мүддесін ескеретін Акционерлік қоғам жұмысының тиімділігін бағалауға әдістемелік шешім негізделген.
10. Акционерлік қоғамның табысты дамуының оның тиімді жұмысын жоғарылату – акционерлік қоғам қызметі туралы мәліметтерді ашу болып келеді. Акционерлер, серіктестер және басқалар үшін аса қызығушылық бухгалтерлік есепке негізделген рас мәліметтер танытып отыр. Акционерлік қоғамның жылдық есебі қоғамға сеніп тапсырылған мүліктің пайдаланылуы және сақталуының тиімділігі бойынша акционерлер алдында басқару органдарының есептемелерін қамтамасыз етеді, ол қор нарығында кеңінен пайдаланылады және қоғам қызметінің өзіндік жарнама тәсілі болып келеді. Акционерлік қоғам туралы мәліметтік қызметті жақсарту үшін барлық акционерлік қоғамдардың қаржылық есептеменің дүниежүзілік стандартына көшуі маңызды болып келеді, ол өте қысқа мерзімде және сапалы деңгейде жүзеге асырылуы керек.
11. Кәсіпкерлік қызметінің қандай да бір нысанын таңдау шарттарының бірі салық салу режимі болып келеді. Қазақстанда кәсіпкерліктің салықтық режиміне жеткілікті көңіл бөлінген. Алайда корпорация акцияларын сатып алуға халық аса қызығушылық танытпайтынына байланысты біздің елде қолдану үшін басқа елдің тәжірибесін зерттеу, оқу және пайдалану қажет.
12.   Республикадағы капиталды ұйымдастырудың акционерлік нысаны инфрақұрылымының әлсіз дамуы берілген кәсіпкерлік нысанының өсуін шектейді. Сөйтіп, банктік жүйе қарқынды дамуда, бірақ банктік қызметке жоғары тарифтер акционерлік қоғамдардың белсенді дамуын тежейді. Қаржылық биржа және басқа да акционерлік іс инфраструктурасының қаржылық құрамдас бөліктерінің дамуының жеткіліксіз деңгейі оның қарқынды дамуын тоқтатады. Соған байланысты дипломдық жұмыста көрсетілген жетіспеушіліктерді жою бойынша бірқатар шаралар ұсынылған.

ҚОЛДАНЫЛАТЫН  ӘДЕБИЕТТЕР

 

1    Назарбаев Н. А. Казахстан на пороге нового рывка вперед в своем развитии. Послание Президента Республики Казахстан Нурсултана Назарбаева народу Казахстана. – Астана: Елорда, 2006.- С. 48

2  Закон Республики Казахстан «Об акционерных обществах» от 13 мая 2003 года. - Алматы, ИД «БИКО» - 2003.

3  Яновская О. А., Никифорова Н. В. Корпоративное управление: Учебник – Алматы: Экономика, 2002. -  С. 149

4    Корпоративное управление и инвестиционный климат в Казахстане. Материалы международной конференции. – Алматы, 2006

5  Анесянц С. А. Основы функционирования рынка ценных бумаг. – Москва. - 2004. 

6  Савченко О.   Начисление амортизации на фиксированные активы, вводимые в рамках инвестиционного проекта. Крупный и средний бизнес. № 8 (9) , август 2006

7 Концепция перехода Республики Казахстан к устойчивому развитию на 2007-2024 годы. Одобрена указом Президента Республики Казахстан от 14 ноября 2006 года. «Казахстанская правда» 18 ноября, 2006 г.

8 Паркинсон С.Н., Рустамджи М.К. Бизнес - это люди. - М.: Мирт, 1995.- С. 155.

9   Яколка Ли.    Карьера менеджера. - М.: Прогресс, 1990, С. 17

10 Когут А. Е. Эффективность промышленного производства. – Ленинград: «Наука», 1983. – С. 173

11 Абалкин Л. И. Новый тип экономического мышления. – М.: Экономика, 1987. – С.191

12 Ю.А. Львов, В.М. Русинов, А.Д. Саулин, О.А. Страхов             Управление акционерным обществом в России. - М.: ОАО «Типография «Новости», 2000. -С. 186

13  Бизнес - регистр. (Основные показатели количества юридических лиц в Казахстане по состоянию на 1 января 2007 г.). Агентство Республики Казахстан по статистике. Алматы, - 2007. htp://www.nsa.lan

14 Основные показатели финансово-хозяйственной деятельности предприятий (организаций). Статистический справочник.-Алматы, 2005.            htp: // nt-design

15 «Малый бизнес в Казахстане». Статистический сборник.- Алматы, 2005

16  Деятельность малых предприятий Республики Казахстан за 2001-2005 годы. Статистический сборник.- Алматы, 2006 – С.100

17 Казахстан сегодня. Информационно- аналитический  сборник.- Алматы: ТОО «Интельсервис», 2005.- С.408

18 Кодекс корпоративного управления. - Алматы, 2005

19 Заявление Правительства Республики Казахстан и Национального Банка об основных направлениях экономической и социальной политики и прогнозе экономических показателей на 2007 год. Казахстанская правда – 26 января 2007

20 Правила отбора независимых директоров акционерных обществ, контрольные пакеты акций которых принадлежат государству. Утверждены Постановлением Правительства Республики Казахстан от 26 декабря 2006 года № 1286. Казахстанская правда – 12 января 2007

21 Квалификационные требования, предъявляемые к кандидатам на должность независимых директоров акционерных обществ,  контрольные па-кеты акций которых принадлежат государству. Утверждены постановлением Правительства Республики Казахстан от 26 декабря 2006 года № 1286. Казахстанская правда – 12 января 2007

22 Правила оценки эффективности деятельности независимых директоров акционерных обществ, контрольные пакеты акций которых принадлежат государству. Утверждены постановлением Правительства Республики Казахстан от 26 декабря 2006 года №1286. Казахстанская правда-12 января 2007 

23 Мурат М.  Налогообложение чистого дохода при выплате дивидендов. Крупный и средний бизнес. № 11 (12) , ноябрь 2006

24 Акционерно – кооперативная модель предприятий в Китае.- «СиньСинь» 1998. – С.31

25    Вестник Налоговой службы Республики Казахстан. - № 2, 2007 г.

26    Орысша-Қазақша сөздік www.sozdik.kz

          27 «Алматыметроқұрылыс» Акционерлік қоғамның ресми сайты www.almatymetro.kz

28  Орысша-Қазақша сөздік www.soylem.kz