Кәсіпорындағы маркетингтің мәні, міндеттері және дамыту жолдары

     Тауар шаруашылығы  мен нарық шаруашылығын бір-бірінен бөлуге болмайды. Нарық шаруашылығы – тауар шаруашылығының жоғары сатысы. Екеуінің құны өзара  тең болғанда, олар  айырбастау принципіне бағынады. Осыдан келіп,бірінші, екі жақтың байланысын, яғни мемелекет пен кәсіпорынның, кәсіпорын мен  кәсіпорынның арасындағы байлансты  шарт  арқылы  заңдастырады.  Екінші, екі  байланыс  та  бәсекелесу   принципін    күшейтеді.  Ал,  бәсеке болмаса,  озық  тұрғаны   жетістікке  жетіп,  кейін  тұрғаны  біржола ығыстырылады.  Содан барып кәсіпорындардың  өнімін  арттырумен шаруашылық  құрылымын   жақсарту   қиынға  түседі.   Үшінші,  екі байланыс та құн заңына бағынады, әрі  екеуінде де нарық  формасы қолданылады.   Бұдан  шығатын  қорытынды:  бағаның тұрақтылығы артады.  Нарық  шаруашылығы  капитализм  мен  социализм  деп бөлудің өлшемі емес. Керісінше, адамзаттың дамуына ортақ болатын экономикалық  дәнекер. Демек мемелекет нарықты қатынастардан  бұрын, тауар  молшылығын  жасап, нарық   механизмін  жетілдіріп, тиісті заң-ережелерді  жасап  үлгірді.  Он бес  жылда-ақ  шикізатты  экспортқа  шығаратын, дайын  дайын өнімді  импорттайтын мешеу хәлді түбірінен өзгертіп, дайын өнімді экспортқа шығарып,шикізатты импорттайтын орташа дәрежеде өнеркәсіптен экономикалық ірі елге айналды.

     Реформадағы тағы бір ескеруге тиісті маңызды түйін“қирату” мен “орнату”- дың қатынасы. Реформа дегеніміз – көне және жаңа құрлымдардың  ауысуы, яғни көнені,“қиратып”, жаңаны  “орнату”, Олай   болса   өндіргіш   күштердің  дамуына  үйлеспейтін  басқару  құрылымымен  заң-ережелерін  батылдықпен “қирату” керек. Бірақ “қирату”   тек  қана   шара, “орнату” –  нағыз  мақсат,  сондықтан   “қирату” “орнату”-ға бой ұсынуы,оған қызымет етуі керек. Сондай-  “аққирату”-дың  да  түрлі   тәсілдері  бар. Бірінші  тәсіл – алдымен қиратып, артынан орнату;  екінші тәсіл – бір жағынан қиратып,бір жағынан орнату; үшінші тәсіл – алдымен орнатып, артынан қирату. Жаңа құрылым жасалған соң, көне құрылым өздігінен қирайды.  Жаңа механизм тарих саханасынан табиғи түрде шегінеді. Яғни, су  келсе арыз  өздігінен   жасалады   дегендей.   Болмаса,   көне   құрлымды қиратып,  жаңа  құрлымды  орнатудың  арасындағы  уақыт  ұзарып кетіп, құқық вакуумы сықылды  түрлі  парақорлық  қылмыс  өткізу, өкіметсіздік   сықылды   қоғамдық   былықпалық   туылуы  мүмкін.

     Қытай Халық Республикасы  осы қатынасты  шешуде  алдымен “орнатып”, артынан “қирату” тәсілін қолданады.  Ал Қазақстан болса, көп ретте  бұрын керісінше  жүргені  мәлім.  Мысалы, нарық экономикасына көшуде  бірден  жекешелендіру  керек  деп  бастап, мемлекет иелігінен алуды айрықша дәріптегенімен, оған қәжетті әр түрлі заңдар бірте – бірте жүзеге асырылып жатыр/35/.

     Реформаның  сәтті жүргізілуінің негізгі ұлттық шаруашылықты дамыту. Ол үшін түрлі жеңілдіктер белгілеп,өндірісті ынталандыру керек. Түрлі  заң ережелерін кемелдендіріп,  шетел  инвестициясын тартуға күш салумен қатар оған бақылау жүйесін күшейтіп,  қаржының тиімді пайдалануын қадағалау қажет. Парақорлық, қиянатшылдық сияқты экономикалық қылмстарды шектеп, байлансты күшейтіп, ғылыми зертеулерге айрықша мән беріп  іске  кірісерден  бұрын егжей– тегжейлі  тексеріп- зерттеп, одан туатын зардаптарды толық ойластырып,оның алдын алу шараларды жасап, қолдану керек.

     Қазақстан Республикасында жүріліп жатқан реформалардың түрлі   қыиындықтарға  кездесуінің  обьективті  себептері  де  мол.  Реформа қалтарысы көп, зардабы мол күрес барысы  болғандықтан түрлі қыиындықтардың туындауы қалыпты құбылыс .  Уақыт -әділ  қазы”,  көш – жүре түзеледі”дегендей , Шығыс елдерінің бәрі де өз реформаларын  сәтті  аяқтары хақ.  Сол  қатарда  Қазақстанның  да аяғынан тік тұрып саяси  және  экономикалық   дербестігін   толық қолына алып ,өркениетті елдер қатарына қосылса алатынына кәміл сенеміз.

ІІ тарау. “Рахат” АҚ маркетингті пайдалану

және дамыту жолдары

2.1. “Рахат” АҚ өндірстік жағдайын талдау

     Акционерлік Қоғам “Рахат” бұрынғы кондитер кәсіпорыны ретінде Алматыда құрылған. Осы кондитерлік өнімдері ең алғашқы өндірісі соғыс кезінде Харковтан Москва қаласына көшірілген ликер зауытының құралдары мен сол зауыттың алаңдарында болған. 1958 жылы жаңа корпус салу мен бірге ең алғашқы ірі реконструкциясы болды. Одан кейінгі ірі реконструкция 1978-1979 жылдар аралығнда болып өткен. Сонымен қатар административті-тұрмыстық корпус салды/49/.

     Қазақстан Республикасы өз алдына тәуелсіздік жариялауымен бірге 1991 жылы егемендік алып, нарықтық экономикаға көшіп , көптеген салаларға өзгеріс жасады. Ал 1992 жылы кәсіпорын меншік түрін өзгертумен айналсып,соңғы негізінде еңбек коллективімен кәсіпорын жекелешендіру  жүргізіп акционерлік қоғам құрылды. Кәсіпорын басшылығы акционерлер кеңесімен жүреді, ол оның құрамына жұмысшылар мен кәсіпорын қызметкерлері кіреді.

     Ал 1994-95 жылдары кәсіпорын мүлдем жаңа және жаңартылған құралдар мен техникалық қайта жабдықтау жүргізілді. Кәсіпорын орналасқан өндіріс көлемі 5,3 гектардан турады. Ал1996 жылы мемелекет экономикалық реттеитін заңдылық жұйеде көптеген алға жылжулар басталып, кәсіпорынның жұмысына жақсы әсерін тигізді. Сонымен қатар,кәсіпорын ішінде де антикризистық шаралар қабылдады/40/. Соның нәтижесінде 1996 жылдың алғашқы айларындақ- сату көлемі бұрынғы жылдармен салыстырғанда  2.5 есе өсті.   Кәсіпорын  қызметінң негізгі түрі кондитерлік  өнімдер өндіру және оларды сату болып табылады.     

     Кәсіпорын атмосфераны ластауға қарсы әрекет жасайды және қоқыс (шаң) тастаудың берілген шектік нормасынан аспайды.

     “Рахат” акционерлік қоғамдағы жабдықтың бекітілген қуаттылығы 32,2 тонналық өндірістік максимал көлеміне жетіп 1999 жылы 12 мың тонаға жуық кондитерлік тағамдар өндірілген.

Кәсіпорында 2000- нан астам адам жұмыс істейді. Соның ішінде 300-ден аса мамандар мен инженер-техникалық жұмыскерлер істейді. өндірістің бір талай құлдырауына қарамастан, оны дамыту бойынша мәселерді шашуға қабілетті еңбек жұмысын сақтау үшін шаралар қолданды.

     “Рахат” Акционерлік Қоғам кондитерлік тағамдарын шамамен барлық түрлерін шығарады. Сонымен қатар дәстүрлі тағам - тәттілер шығарады. 

     Шоколад, Карамел Печенье, Вафли, Мармелад, Зефир (тәтті-қақ), Ирис, Драже. мұнда жартылай фабрикаттар барлығы 200-ден аса атауға ие. Қазіргі кезде кәсіпорынның алты цехы жұмыс істейді. мысалы: бисквит, корамель, ирис, шоколад кәмпиттер, зефир, драже цехтері бар. қоймадағы дайын өнімдер екі күннен артық жатпайды. Өзінің өнімінің тең жартысын Алматы қаласы мен Алматы Обылстарға өткізумен айналсады.  1997 жылдардың  өзінде-ақ  өнім түрлері 7 обылысқа таратылған/49/.

     “Рахат” Акционерлік Қоғамдағы негізгі құралдардың құны 2010-2011жылдар аралығында 1494.689 млн.теңге құрап,122.4пайыз өскен. Сонымен қатар негізгі құралдарға кіретін түлерінде айта кетуге болады, мысалы: ғимараттар мен құралдар 2010 жылы 155.205 млн.теңге болса, 2011 жылы 160.814 млн.теңге құрап,өсу қарқыны118.5 пайызға жеткен. Ал машиналар мен саймандарда 1268.406 млн.теңге болып,122.9 пайыз құрап өсу қарқыны керісінше төмендеген. Сонымен қатар негізгі құралдардан басқадай түрлеріде160.4 млн.теңге болып,өсу қарқыны 124.0 пайызға жетіп төмендеген.

(1-кесте)

“Рахат” Акционерлік Қоғамынің негізгі техника-экономикалық

                                                                    көрсеткіштері

  “Рахат” Акционерлік  Қоғам  негізгі  экономикалық - техникалық

көрсеткіштерінің   нәтижесінде    кондитер  өнімдеріні  2010  жылы

3444 тонна,  яғни, 332.658  мың  теңге көлемінде  ол  2011 жылы 5488 теңге (621506 мың теңге)көлемінде өспелі  қарқынға ие болғанын көруге болады. Сондықтан бұл кестеден жұмсшылардың орта саны 2011 жылы 2010 жылға қарағанда азайып, 86.7пайыз құрап, орта айлық жалақы 2 есе өскендігі. бұл жағдай жұмсшының санын азайтып, қалған жұмысшының жалақысын көбейтумен бірге оларды ынталандырған. Нәтижеде бұл көрсеткіштер өспелі сипатқа ие болып, табысты қызымет жасауына ықпал етті деуге болады.

(2-кесте)                                                                                            

                        Акционерлік Қоғамның қаржы көрсеткіштері  

      “Рахат”Акционерлік Қоғамның соңғы мерзімдегі қөрсеткіштерін жоғарғыдағы кесте бойынша ,қысқаша сипаттай кетуды жөн көрдік. мысалы:   2011  жылы  қорлардың барлығы   280643 млн.теңге ,1990 жылмен салыстырғанда төмендеп 96,7 пайыз  құраған.   Ал сәйкесінше дайын өнім  өсіп  2011 жылы  28929  млн. теңге құрап ,өсу қарқыны     320,8. Сонымен қатар дебиторлар мен ақша құралдарының өсу қарқыны 100,9 пайызбен 779,9 пайыз өскен, бірақ  негізгі   құралдармен барлық   активтердің  жылдық  көрсеткіштері   мен  өсу   қарқыны төмендеген.

(3-кесте)

Акционерлік қоғам нәтижесі мен пайдалылығы