Мемлекеттік органдардағы стратегиялық жоспарлау: Қазақстан Республикасының тәжірибесі

Бұл жағдайда қолайлысы бірінші нұсқа (толық вакцинация) болып табылады, себебі қойылған мақсатқа жетудің жоғарғы деңгейін осы вариант қамтамасыз етеді. Бұл жерде толық вакцинация өлімнің алдын-алу жағдайының ең көп санын қамтамасыз етеді: КДС вакцинациясымен 240 000 адам/1 млн. және туберкулезге қарсы вакцинацияда 40 000 адам/1млн.-ға 275 000 адам/1 млн. болады.

3-кесте - Мектеп білімінде мақсатқа жетудің балама нұсқаларын таңдау.

Тапсырманың мәні екі жобаның (А жобасы және В жобасы) ішінен көрсетілген критерийлер бойынша тиімдісін таңдап алу: оқу жылдамдығы, оқылған материалды түсінуі бойынша және т.б. Әр нұсқа бойынша нәтиженің (әсер) осы нәтижеге жетуге кеткен шығындарға қатынасынан тұратын тиімділік коэфициентін есептеу қажет. Бұл мысалда В жобасы қызықты болып табылады, себебі А жобасындағыдан қарағанда оның тиімділік көрсеткіші жоғары.

2-кезең. Міндеттерді орындау үшін мақсатты көрсеткіштерді белгілеу.

Мақсаттары мен міндеттеріне байланысты қызметтің нақтылы көрсеткіштері белгіленуі мүмкін:

- қызмет саласын реттейтін нормативтік актілер саны – осы саладағы нәтижеліліктің нақтылы қабылданған нормативтік актілерге тәуелділігі;

- мемлекеттік орган бойынша әрекеттердің мазмұнды бөлігі, қызметтерді үйлестіру (бірлескен қызметтерді ұйымдастыру, жиналыстар өткізу, кеңестер өткізу және басқалар), олардың саны, қызмет бағытарының нәтижелілігі. Мысалы, мақсатты бағдарламаларды әзірлеу мен іске асыру - әзірлеу мерзімдері, қаржыландыру көлемдері, іске асыру нәтижелері және т.с.с.;

- мәліметтерді алатын көздерін, сондай-ақ ақпараттарды өңдеу бойынша өзінің жеке әрекеттерін көрсете отырып – даярланған ақпарат көлемі (біріктірілуі, көрсеткіштерінің есебінің қарқыны, басқа аймақтармен салыстыру және т.с.с.);

- бақыланатын ұстанымдардың саны, бақылау нәтижелілігі;

- мемлекеттік қызмет көрсету сапасының артуы;

- құжат алмасу мерзімдерінің төмендеуі және басқалар;

- көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің саны, мерзімдері, тарифтері (егер қызметтер ақылы болса).

Мысалы, Ресей Федерациясында Еңбек министрлігі қызметінің нәтижелерін сипаттау үшін «Халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және жұмыссыз азаматтарды әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету» мақсаттары бойынша жұмыспен қамту саласында мынадай негізгі көрсеткіштер пайдаланылады:

• Жұмысқа орналастыру мәселелері бойынша жұмыспен қамту қызмет органдарына жүгінген азаматтар саны;

• Жұмыспен қамту қызмет органдарына тіркелген жұмыссыз азаматтар саны;

• Жұмыспен қамту қызмет органдарының көмегімен жұмысқа орналастырылған азаматардың саны;

• Жұмыссыздықтың орташа ұзақтығы;

• Тіркелген жұмыссыздық деңгейі (экономикалық белсенді халықтың ішінде жұмыспен қамту қызмет органдарында тіркелген жұмыссыз азаматтардың үлесі);

• Барлық жұмыссыз азаматтардың ішіндегі жұмыспен қамту қызмет органдарында тіркелген жұмыссыз азаматтардың үлесі (Халықаралық еңбек ұйымының әдістемесі бойынша Ресейдің Статмемком органдары анықтаған);

• Жұмыспен қамтуға жәрдемдесу саясаты іс-шараларын іске асыру нәтижелеріндегі бюджеттік салдар;

• Жұмыспен қамтуға жәрдемдесу саясаты іс-шараларын іске асыру нәтижелеріндегі экономикалық салдар;

• Іс-шараларға қатысушы азаматтар саны;

• Іс-ашарларды орташа ұзақтығы;

• Бір қатысушының есебінде іс-шараларды іске асыруда орташа шығындар.

Министрліктердің, ведомстволардың қызметін сипаттайтын көрсеткіштер жүйесін тұрғызу үшін негіз министрліктің (ведомстволардың), атап айтқанда бюджетті жоспарлау субъектісі рөліне оның қызметінің тікелей қатынасы бар мақсаттары мен міндеттерінің иерархиялық жүйесі болып табылады. Мақсаттар мен олардың сандық өлшемділік бағдары тұжырымдамасының анықтығы оларға жету деңгейін сипаттайтын мақсатты көрсеткіштердің «сапа» жүйесінің қажетті алғы шарты болып табылады. 

3-кезең. Бағалау көрсеткіштерінің біріктірілуі

Бұл кезеңде мақсатты индикаторларымен, есептілік кезеңге нақты меморганның мақсатты индикаторларының әрқайсынан стратегиялық мақсатқа жетудің демеуші нүктелерімен мемлекеттік атқарушы билік органының сектор, бөлім жұмыстарының жеке көрсеткіштерінің деңгейін байланыстыру қажет. 

Мысалы. Арнайы орта білім саласындағы мақсаттарының бірі ретінде Білім және ғылым Министрлігі «Экономика саласын білікті және бәсекелестікке қабілетті техникалық және еңбекке қызмет көрсететін мамандарға қажеттігін қанағаттандыруды» белгіледі. Бұл мақсатқа нысаналы индикаторлар белгіленді:

- техникалық және кәсіби білім алу үшін оқитындар саны артады (2009 ж.   8%-ға, 2010ж. 8%-ға, 2011 ж. 8%-ға);

- 1-ші жылы алған мамандықтары бойынша жұмысқа орналасқан  техникалық және кәсіби білім алу үшін оқитындар үлесі артады( 2009 ж. 5%-ға, 2010ж. 5%-ға, 2011 ж. 5%-ға);

- Техникалық және кәсіби білім жүйесінде оқитындардың саны жыл сайын мемтапсырма бойынша 30%-ға артады және колледждерде: (2008 ж-26471, 2009 ж.-34410, 2010ж.-38150, 2011 жылы-43500), кәсіби мектептерде: (2008 ж. -45378, 2009 ж.- 48200, 2010ж.-52415, 2011 жылы-56050) құрайды.  

Талап етілетіні: сіздің мемлекеттік орган қойған мақсаттар үшін нысаналы индикаторларды белгілеу.

4-кезең. Нәтижелі көрсеткіштердің мониторинг рәсімін белгілеу.

Нәтиже бойынша басқарудың жаңа әдістерін енгізу үшін қызмет нәтижелерінің көрсеткіштері мониторингін ұйымдастыру қажет. Қызмет нәтижелерінің көрсеткіштері мониторингінің ерекшелігі оның нәтижесі бойынша бюджеттік қаражатты басқару мен бөлуге байланысты шешім қабылданатыны.

Қызмет нәтижелерінің көрсеткіштері мониторингін ұйымдастыру үшін:

      Көрсеткіштер (индикаторлар) жүйесін;

                 Оларды жинау (деректерді кім жинайды, деректерді жинау әдісі – ішінара, жаппай, деректер мерзімі және т.б.), өңдеу мен жариялау тәртібін;

                 Ақпарат жиналатын есептік бірліктерді (қызмет көрсетушілерді немесе оларды тұтынушыларды) анықтауды әзірлеу қажет.

Мониторинг нәтижелерін қағаз және магнитті тасығыштарда жазу қажет, ол келешекте нәтижелілік көрсеткіштердің іс жүзіндегі мәні бойынша мемлекеттік атқарушы билік органдарының құрылымдық бөлімдерінің тұрақты есеп беру нысанын енгізудің, сондай-ақ тұтастай алғанда құрылымдық бөлімдерді және жеке алғанда қызметкерлерді қызметтердің нәтижесі бойынша материалдық ынталандыру үшін нәтижеліліктің ішкі аудит жүйесін құрудың басты шарты болып табылады.  

Мемлекеттік органның міндеттері мен сандық көрсеткіштерін қалыптастыру жөнінде тапсырма

Басты мақсат астарында міндеттерді өңдеу жүргізіледі. Міндеттердің (функциялардың) барлық кешені шешу әдісіне байланысты:

1) Қандай да бір қызметті нормативтік реттеу немесе инфрақұрылымды қалыптастыру амалдарын жасау жөніндегі міндеттерге (заңдарды, ережелерді, нұсқаулықтарды, тәртіптер мен басқаларды әзірлеу).

2) Ресурстарды бөлумен, нормалаумен, мемлекеттік биліктің атқарушы органдарының, әкімшіліктің құрылымдық бөлімдерінің қызметтерін үйлестірумен байланысты ведомствоға қарасты мекемелердің қызметін ұйымдастыру жөніндегі мінтеттерге (НББ жүйесімен байланысты);

3) Басшылықтың басқарушылық шешімдерді қабылдауы жөніндегі ақпаратты дайындаумен байланысты міндеттерге;

4) Нақты қызметті, қызметтердің орындалуына қадағалау мен бақылау жөніндегі міндеттерге;

5) Халыққа, заңды тұлғаларға мемлекеттік қызмет көрсету жөніндегі міндеттерге (НББ жүйесімен байланысты) бөлінуі мүмкін.

1-тапсырма

Осы немесе өзге міндеттемені шешу – осы министрліктің сіңірген еңбегі деп бекіте аламыз ба?

Мысалы. Қалада қылмыстық 5% қысқаруы:

•                     милиция қызметінің тиімділігінің артуынан,

•                     мектеп жұмысының сапасының жақсаруынан,

•                     қалада спорт секцияларының ашылуынан,

•                     жарықтандырылған көшелер санының көбеюінен,

•                     тұрғындардың  жалпы әл-ауқатының өсуінен болуы мүмкін

Сондықтан міндеттерді қойған кезде оны шешуде біз қаншалықты ықпал ете алатынымызды басшылыққа алу қажет.

2-тапсырма

Осы немесе өзге мақсаттарға жету үшін шығыстарды ұлғайту тиімді болады деп бекіту мүмкін бе?

Мысалы: РФ субъектілері бойынша жүргізілген талдау балалар өлімі бір тұрғын есебінде денсаулық сақтау шығыстары деңгейіне байланысты емес екенін көрсетті. Балалар өлімін қысқарту жөніндегі арнайы бағдарлама шегінде шығыстарды ұлғайту нәтиже беруі мүмкін еді, бірақ онда денсаулық сақтаудың басқа бағдарламаларымен салыстырғанда осы бағдарламаның басымдығы туралы сұрақ тұрады. Осы жағдайда міндеттемені қалай тұжырымдау керек?

Жүргізілген талдау нәтижесінде нәресте өлімінің саны шығын деңгейіне байланысты емес екені анықталған соң қаржыландыруды басқа да жобалар мен бағдарламаларға ауыстыру қажет: мысалы, бала туатын жастағы жас әйелдердің денсаулығын жақсарту бойынша бағдарламаны қаржыландыруды жоғарылату. 

3-тапсырма

4-кесте - Мақсаттар мен міндеттемелерді қою үлгілері