Табиғат апаты

 

Егер адам санасың  жоғалтып, өзі дем алып жатса (сам  дышит) онда оны кеудеге аударып  дем алуға қауіпсіз позаға жатқызыңыз.

 

ҚАТАЛ ТЫЙЫМ САЛЫНАДЫ:

• Жаралған буыңға жгут салуға.
• Жарақат алған жерді кесуге және күйдіруге.

 

ПАЙДАЛЫ ҚЕНЕСТЕР:

• Біздің елімізде улы жыландардан тек қана гадюка кездеседі.
• Егер жылан сізді басқа жерде шақса, онда жыланды есіне сақтауға ұмтылыныз. Олай сіз дәрігерге уға қарсы дәріні табу үшін жеңілдік жасайсыз.
• Жыландар бар жерлерге қонбауға ұмтылыныз.
• Жыландар бар жерлерге бара жатқанда (тауға, орманға) қалың киімді және етікті (сапоги) киуге үмітпаңыз.
• Жыландар ешқашанда адамға бірінші шабуыл жасамайды. Сондықтан үсақ болыңыз, жылындарды кездейсоқ басып кетпеніз және олармен ойнамандар.

ЖАНУАРЛАРДЫҢ  ШАБУЫЛЫ Ж/Е ШАҒУЫ/ КЕНЕНІҢ ЖАБЫСУЫ (Присасывание клеща).

 

Кенелер әр түрлі ауруларды  тарататындығымен өте қауіпті. Мысалы – энцефалит.

Кененің теріне жабысып  алғанын көрсеңіз:

• Оны қолмен жұлмаңыз.
• Оған шылымның ұшымен немесе шоғы бар таяқшамен тигізіңіз. Кене түсіп қалады.
• Кенеге семешке майдің немесе машина маймен тамшылап повязканың астында қалдыруға болады. Содан кейін ақырын пинцетпен алып тастаңыз.
• Жарақат жеріңді сабынды сумен жуыңыз. Сосын антигистамин мазьді жағып қойыңыз.
• Міндетті түрде дәрігерге жолығыңыз.

 

ЖАНУАРЛАРДЫҢ  ШАБУЫЛЫ Ж/Е ШАҒУЫ/ АКУЛАНЫҢ ШАБУЫЛЫНЫҢ ҚАУІПІ  (Угроза нападения акулы).

 

Қауіпсіздік ережелері:

1. Акулалар бар суда қараңғы түскен соң және мутный суда малтып керегі жоқ. Себебі сіз акуланың жақындағаның байқамайсыз және осындай суда акулалар жақсы охотаны жасайды.
2. Жағадан немесе қайықтан алысқа кетпеңіз.
3. Акулалар қөбіне түнде және кешке охотаға шығады.
4. Жарамен суда малтуға болмайды, өйткені акулалар қанды алыстан жақсы сезеді.  Сол себептен гарпунмен немесе острогпен охота жасасаныз, үстаған балықтарды өзіңізбен қалдырмаңыз. Оларды қайықа салып тұрыңыз.
5. Акула жақындағанда қайықа қөтерілгенде үсақ болыңыз. Осы моментте акулалар көбіне шабуыл жасайды.
6. Гидрокостюм пайдаласаныз.
7. Егер акуланы көрсеніз көп шу жасауға ұмтылыныз: қайықтың моторың оталдырыңыз, весломен борттан соғыныз, метал заттарды бір біріне соғыңыз ж/е т.с.с.
8. Акулалар бар суда малту жасасаныз өзіңізбен ысқырғыш (свисток) алыңыз.

 

Акуланың жақындауы:

1. Егер сізге судың астында охота жасап жүргенде акула жақындаса, онда үстаған балықтарды өзінен тез лақтырып, өзіңіз қарсы бағытта жүзіңіз. Қанның исі және түсі акулаларды шақырады.
2. Акуланы көрсеңіз, басыңызды суға матырып қатты айқалаңыз. Дыбыс суда жақсы таратылады.
3. Сонымен бірге ақырын суға қарай жүзіңіз. Тез қимыл жасамаңыз (Не делайте резких движений).
4. Акулаға тұрақты қарап тұрыңыз. Егер акула сізге жақындаса, онда оған бұрылып,  жүзіду тоқтатпаңыз. Егер акула сізге судың астынан жақындаса, онда бетіңізді төмен енкейтіңіз. Басты тек қана дем алу үшін көтеріңіз.
5. Судың бетіңде жазықтай (плашмя) үстануға ұмтылыныз. Аяқтарыңыз төмен қарамауға тисты (ноги не свешивались вниз).
6. Акулалар шабыулдың алдында жертваны итеріп жібереді. Ақырын итеруду  сезсеңіз, өз алдында қолымен, аяқпен, акуланы қоркыту үшін соғыңыз.

 

 ЖАНУАРЛАРДЫҢ ШАБУЫЛЫ Ж/Е ШАҒУЫ/ ИТТІҢ ШАБУЫЛЫНЫҢ ҚАУІПІ  (Угроза нападения собаки).

Иттің жанынан өткенде  ешқащан оның көзіне карамаңыз. Ол сіздің оған шабуыл жасайын деп жатқанын ойлайды.

 

Егер ит сізге шабуыл жасаса, онда сіздің іс-әрекетіңіз мынандай болу керек:

1. Итті ұрмай, қатты айтыңыз: «Сидеть», «Стоять», «Отыр», «Тұр». Дресивкада болған ит бұл бұйрықты түсінеді.
2. Егер сізге ит секіріп кетсе, онда оған локотьті беріңіз. Аурғанына шыдап локотьті иттің ауызына тереңрек итеріп жібіңіз. Иттің тістегені әлсіреуге тиісті. Қолында қатты жүлмаңыз, әйтпесе сізде қатты жарақат (рванная рана) болу мүмкін. Ал ит жаңа жеріңізді тістейді.
3. Ит тістегеннен кейін дәрігерге жолығыңыз. Ол сізге бешенстводан прививканы жасау керек. Тістеген жерін сабынды сумен жуыңыз.
4. Егер ит иесімен қыдырғанда сізді тістесе, онда иттің иесінен бешенствадан жасалған прививкасы итте бар справканы сұраңыз.

 

ЖАНУАРЛАРДЫҢ  ШАБУЫЛЫ Ж/Е ШАҒУЫ/ БҰҚАНЫҢ ШАБУЫ (Нападение быка).

 

Бұқаға қарай қолмен сілкемеңіз, мазақтамаңыз.

Егер бұқа сізге шабуыл жасайын деп тұрса, онда:

1. Бұқадан таза далада (чистом поле) қашпаңыз. Бұқа сізді тез қуып жетеді.
2. Жан жақта қарап, қай жерге тығылып қалуға (укрытие) болады деп ойлаңыз.
3. Ешқашан бұқаға артпен тұрмаңыз. Әрқашан оған қарап тұрыңыз.
4. Бұқаның зейін басқа нәрсеге аударып қөріңіз, мысалы куртканы лақтырып жібіңіз. Егер тығылатын жер жақын болса, онда бұқа есін жинағанша, сіз укрытияға қашып кетуге үлгересіз.
5. Егер бұқа сізді куып жатса, онда есіңізде болсын – бұқа жүгіру бағытын тез өзгерте алмайды. Сондықтан укрытияға зигзагамен қашыңыз.

ДӘРІС

№6 ТАҚЫРЫП

СУДА

 

СУДА / ВИНДСЕРФИНГ

 

 

ҚАУІПСІЗДІК ЕРЕЖЕЛЕРІ:

1. Виндсерфингпен түнде, нашар ауа-райында, кешке винсерфингпен айналыспауға ұмтылыныз.
2. Құтқару жилетін және гидрокостюм киюді умытпаңыз.
3. Дұрыс құлауды үйреңініз. Құлағанда көзіңізді жумбаңыз. Құлағанда парустың құлағанының қарсы құлаңыз. Кез келген жағдайда парустың доскасын құтқару құрал ретіңде пайдалануға болады.
4. Қатты жел немесе қатты толқындар пайда болғанда жағаға қарай бұрылыңыз.
5. Егер жел сіздің артыңыздан соқса онда теңізге қарай жүзбеңіз.

 

ЖАҒАҒА ҚАЛАЙ ҚАЙТУ  КЕРЕК

1. Егер сіз қатты желден немесе шаршағаннан жағаға қайталмасаңыз онда сасқалақтамаңыз (паниковатьетпеңіз).
2. Парусті суға түсіріңіз және басқа адамдардың өзіне зейін аударуға ұмтылыныз. Құтқару сигналдарды беріңіз.

 

ОНЫ ҚАЛАЙ ЖАСАЙСЫЗ:

3. Тізесімен тақтайға отырып, қолдарды биік көтеріңіз және олармен төмен желбіретіңіз.
4. Егер жел сізді өте алыс алып кетсе және көмек келгенжоқ, онда өзіңіз жағаға жетуге ұмтылыныз. Ол үшін:

• Мачтаны түсіріңіз, аяқтарыңызды таяқшаның екі жағынан төмен түсіріп, тақтайға отырыңыз.

• Парусты орап тастап, өзіңізді жанына қойыңыз.
• Парусты мачтаға байлаңыз және де бұның бәрін тақтайға байлаңыз.
• Кеудесімен тақтайға жатып жағаға қарай қолмен жүзіңіз.
• Алдына қатты жел соқан кезде, онда оған қарай кішкене бұрыш жасап жүзіңіз (наискосок).
• Егер паруспен мачта сізге кедергіні жасаса, онда оларды алым тастаңыз.

 

СУДА / КАНАЭДА  ЖҮЗУ.

Қауіпсіз ережелері:

1. Жүзуге барғанда құтқару жилеткасын міндетті түрде кию керек.
2. Каноэ аударған жағдайды оны және веслоны үстап алуға ұмтылыныз, әйтпесе оларды су ағынына алып кетеді.
3. Егер каноэ аударылып қалса, онда оны суда қайтадан аудармаңыз. Жағаға қарай жүзіңіз.
4. Егер сіз аударылған каноэде теңізде болсаңыз, онда қайықтың жаңынан ешкайда кетпеңіз және сигналдарды беріп тұрыңыз.

ҰЙЫҚТАН ӨТУ (Преодаление  порогов).

Картада жақсылап зертеп бүкіл ұйықтарда белгілеп қою керек.

Ұйыққа жақындау белгілері:

• Судың шуы.
• Алыстан көрінетін судың шашырағаннан пайда болған пенаның және туманның белгілері.
• Өзеннің жылдамдығы өсуі, тереңдігі азаю.

Сіздің іс-әрекеттері:

1. Жағаға қарай жүзіңіз.
2. Арман қарай сушамен жүріңіз.

 

ЕГЕР СІЗ ҰЙЫҚА ТҮССЕҢІЗ:

1. Кез келген бағытта жүзіңіз (гребите). Каноэнің жылдамдығы өзеннің жылдамдығынан өзгеше болу керек, осындай жағдайда сіз каноэдан билеуден (управления) айырылмайсыз.
2. Егер каноэ теріс айналса (задом наперед), онда оны кері айналдырмаңыз. Әйтпесе сізді кері лақтырып жібереді және сіз тасқа соғыласыз.
3. Каноэны сыртқы радиуспен өтуге ұмтылыныз. Онда терендігі және су ағымы қаттырақ болады. Бірақ мұнда жағаға тым жақындамаңыз, әйтпесе сіз соған немесе жақын өсіп жатқан ағаштың қабырғаларға соғыласыз.

 

Водоворотка түскен жағдайда суға тереңрек батыңыз. Сосын сыдын  астында водовороттан алысрақ жүзіңіз. Содан кейін судын бетіңе шықаннан кейін жағаға жүзіңіз.

 

СУДА / МАСКАМЕН ЖӘНЕ ТРУБКАМЕН ЖҮЗУ.

 

ЕГЕР СУ ДЕМ АЛУҒА  АРНАЛҒАН ТРУБКАҒА ТҮССЕ:

• Су өкпеге өтпеу үшін дем алмаңыз.
• Трубка судың бетіне шықса, басынды шалқайтыңыз және қатты ауызымен ауаны трубкадан суды шығару үшін үртіп жіберіңіз.

ЕГЕР СУ МАСКАНЫҢ ІШІНЕ ӨТІП ЖАТСА:

• Егер сіз судың бетінде болсаңыз, онда масканы шешініз. Су өзі маскадан ағып кетеді.
• Егер сіз тереңде болсаңыз, онда бетіңіз судың бетіне қарау үшің басыңызды шалқайтып жібіңіз. Бір қолымен маскаңын жоғары жақты мандайына қатты қысыңыз ауа шықпау үшін және ақырын ауаны мұрыннан жібіп тұрыңыз. Ауа масканы ақырын толтыра бастағанннан кейін суды сыртқа итеріп жібереді.

 

Суда маскамен және трубкамен  жүзу үшін сізде жақсы дайындық болу қажет, әсіресе сіз келесі жаттығуларды жасауға тиістісіз:

1. 200 метр еркін стильмен жүзу.
2. 100 метр арқада жүзу.
3. 50 метр 5 кг. салмақпен жүзу.
4. Судың бетіңде 5 минут қолмен көмектеспей жату.
5. Бір минут ішінде суда вертикаль күйінде тек қана аякпен көмектесіп жүзу.
6. Кезекпен бассейн түбінен 6 затты көтеру.

 

СУДА / ЖАҒАДАН  АЛЫС ЖӘНЕ ТЕРЕҢДЕ ЖҮЗУ.

Егер сіз жақсы жүзу білсеңіз ғана жағадан алыс жүзуге болады.

Суық суда судороги бұлшық еттің тартылуы пайда болу мүмкін.

1. Судорогкі сезсеңіз бірден тоқтап арқаға бұрылып суға жатыңыз.
2. Егер судорогамен санынын алдыңғы бұлшық етті тартылып кетсе, аяқты және аяқтың саусақтарын  түзеңіз (распрямите вперед).
3. Егер судорогамен икроножной бұлшық етті тартылып кетсе, аяқты және аяқтың саусақтарын  түзеңіз өзіне қарай (распрямите носок на себя).
4. Егер судорогалар өте қатты болса және аяктарыңыз түземесе, онда оны қолдың қөмегімен істеп қөріңіз.
5. Бұлшық еттерді үқалаңыз (растирайте и разминайте). Содан кейін тағыда аяғыңызды тартып қөріңіз.
6. Егер судорогалар тоқтаса, онда кішкене демалвап басқа стильмен жағаға жүзіңіз.

 

Суда көп уақыт өткізуі  сізді шаршату мүмкін.

1. Шаршағаның немесе тоңғанын сезсеңіз, тез бұрылыңыз және жағаға қарай жүзіңіз.
2. Өз күшінізді сақтаңыз. Уақыт мезгіл сайын арқаға жатып демалыңыз. Қатты тонып қалмау үшін демалуды тым созбаңыз.
3. Егер сіз жағаға өз күшімен жететіндігіне сенбесеңіз, онда арқаға жатып қолынды жоғары көтеріп шайқаныз машите өзіне басқа адамдардың зейін аударту үшін.

 

СУДА / ЕГЕР СІЗДІ  ҚАТТЫ СУ АҒЫМЫ АЛЫП КЕТСЕ (подхватило сильное течение).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Күшті жай келтірмей, су ағымымен куреспеңіз.
2. Су ағымымен жүзіп диагональмен ең жақын жағаға жүзіңіз.

 

Қатты су ағымы теңізде  де болуы мүмкін. Онда отмельдер болуы мүмкін, толкындар прилив кезінде оған соғылып теңізге қарай жүріп  кері ағын тудыру мүмкін. Осындай ағымға түсеніз шошыманыз, ол сізді алып кетпейді. Шамалыдан кейін сіз оның жылдамдығын азайғаның сезесіз. Сонда жағаға қарай бұрылып ағымнан шыққанша жағаға вдоль жүзіңіз.

 

СУДА / ЕГЕР БАЛДЫРЛАРДА  ОРАЛЫП ҚАЛСАҢЫЗ (запутались в водорослях).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Балдырлар жүзуге кедергіні жасап жабысқанын сезсеңіз, тоқтамаңыз және бір орында барахтаться етпеңіз, әйтпесе сіз одан да қатты балдырларға шатасып қаласыз.
2. Екі аяқпен қатты итеріңіз (резко отталкивайтесь), босануға ұмтылыныз.
3. Бұл көмектеспесе, бір аяқпен екінші аяқттағы балдырларды алып тастаңыз.
4. Өзіңіз судың астына сінбеніз (не ныряйте), әйтпесе балдырлар сіздің мойыңызды орайды.
5. Балдырлардан құтылғасын қауіпті жерден аяқтармен ақырын жүзіп (меньше шевелить ногами) кетініз.