Табиғат апаты

 

Осының барлық жағдайларында  адамға демалу өте қиын және демалу мүлде тоқтап қалу мүмкін, самай (висках) және мойынызда тамырлары көгеріледі. Адам ақырын сананы жоғалтады (теряет сознание).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Егер адам өз санамен тұрса (в сознании), одан тұншығудың себебі жайлы сұрап көру керек, немесе өзініз бұл себебін іздестірініз.
2. Тұншығудың себебіне сәйкес адамға алғашқы көмекті көрсетініз.
3. Жедел жәрдем көмекті (скорая помощь) шақырыныз. Ол келгенше ауырған адамнын жанынан кетпеніз, өйткені тұншығу кез келген уақытта қайталау мүмкін.

 

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ САНАДАН АЙЫРЫЛДЫ (упал в обморок).

Санадан айырылу –  бұл адамның уақытша (бірнеше  секундтан, 30 минутка дейін) санаға келмеуді айтады.

 

Белгілері:

1. Бас айналуы.
2. Қөзіне қаранғы түсуі (потемнение в глазах).
3. Құлағында шу есту (шум в ушах).
4. Лоқсу (тошнота).
5. Әлсіз жүректің жиі соғуі.
6. Адам тез ағарады да және жабысқақ термен терлейді.

 

Себептері: шошыну (испуг), қан жоғалу (большая потеря крови), қарынашу (голодание), ауаның жетпеу (пребывание в душном помещении), жаман хабар (трагические известия).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Бөлмеңізді таза ауанызбен қамтамасыз етініз.
2. Сосын зардап шеккен адамға (пострадавшему) дұрыс демалуға үшін жағаңызды, белбеуді, лифтчик шешініз. Адамның аяқтарын басынан жоғары қою керек, сонда қан басына қарай жақсы ағады. Бұл өте маңызды, өйткені адам санадан айырылу себебі басының қанның жетіспеушілігінен пайда болады.
3. Нашатыр спиртке мақтаны батырып адамға искеуге берініз және содан кейін бұл мақтамен шекені (виски) уқалаңыз.
4. Адамның басын және кеудені суық сумен сүртініз.

 

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ КҮЙІК АЛСА (получил ожог).

Күйік оттан, будан, қайнаптұрған судан, химиялық заттардан, күн сәуледен болу мүмкін.

4 дәрежелі күйік болады:

Бірінші және екінші дәрежелі күйікте сұйықпен толтырылған көпіріктер (пузырьки) пайда болады. Үшінші және төртінші дәрежелі күйікте тек қана адам терісі ғана емес, сонымен бірге  одан да терең тканьдар жарақатталады (обугливаются или свариваются).

Емделу:

1. Күйік жерін киімнен ажыратыңыз. (Огалите пораженный участок кожи)
2. Күйік жерін суық суға немесе ағып тұрған суық суға салыныз және ауыр басылғанша солай үстап тұрыныз (10 минуттан 30 минутке дейін).
3. Содан кейін күиік жерін матамен немесе басқа таза шүбірекпен орап қойыныз.
4. Маймен, креммен немесе мазьбен жағуғу тиім салынады.
5. Қөпіріктерді (волдыри) жармаңыз, әйтпесе оған микроп түсу мүмкін.
6. Егер күйік қатты немесе терең болса, онда оны дәрігерге көрсетініз.

 

КҮН СӘУЛЕДЕН КҮЙІГІ (Солнечный  ожог)

 

Белгілері:

1. Терініздің қызаруы.
2. Температура.
3. Құсық (рвота).
4. Бас ауру.

 

Емдеу:

1. Күйік жерінізге суық матаны (компресс) қойып, оны жиі ауыстырып отырыныз.
2. Ауруды басу үшін (для снятия боли) аспирин немесе парацетомол ішіңіз.

 

 

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ УЛАНЫП ҚАЛСА (отравился).

 

Улану әр түрлі себебтен пайда болады: дәрімен улану, тамақтан, арақтан, наркотикалық, улы заттардан улану. Олардың  барлығы медициналық көмекті  қажет етеді.

 

ДӘРІМЕН УЛАНУ:

Белгілері:

1. Құсық (тошнота и рвота).
2. Қарашықтың тартылу немесе кенейуі (сужение или расширение зрачков).
3. Ұйқы келу (вялость и сонливость).
4. Санадан айыру (потеря сознания).
5. Жүректің дұрыс соқпауы (нарушение сердечного ритма).

 

Сіздің әрекетіңіз:

1. Егер уланған адам есінде болса, оған көбірек жылы су ішкізіп, құстыру арқылы, асқазанды тазалау керек.
2. Егер уланған адам санасыз болса, онда оны жақсы демалу үшін ішіне жатқызыныз.
3. Дәрігерлердің жұмысын жеңілдету үшін, адам қай дәрімен уланғаның тауып қойыныз.
4. Жедел жәрдемді шақырыныз.

 

ТАМАҚТАН УЛАНУ

Белгілері:

1. Іштің өткір, кесілгендей ауру (острая, режущая боль в животе).
2. Құсық (рвота).
3. Іш өту (понос).
4. Әлсіреу, қысымның төмен түсуі. (слабость, понижение давления).

 

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Адамға көбірек жылы, қайнаған су ішкізіп, құстыру арқылы асқазанды тазалау керек.
2. Егер адам демалмаса, оған тезірек демалдыруды (искусственное дыхание) жасау керек.
3. Жедел жәрдемді шақырыныз.

 

Ақылды кеңестер:

• Санасынан айырылған адамның тілі, демалдыру тамағын бекітіп тастау мүмкін. Сондықтан осыны тексеру керек.
• Жүрек соғуын (проверить пульс). Егер жүрек соғуы бірқалыпты емес (неровный)  немесе ақырындаған (замедленный) болса, тезірек дәрігерді шақырыныз.
• Егер мас адам ұзақ уақыт бойы белсенді қалпында болса, құсығы тоқтамаса немесе қант диабетімен аурғаның білсеңіз, тезірек дәрігерді шақыру керек.
• Ұзақ сақталған консервлерді тамаққа пайдаланбаныз.
• Шамалы болса да бұзылган, исі шыққан тамақтарды жеменіз. Оларды лақтырып жіберу қажет.
• Антисанитарлық жағдағдайда жасалған тамақты жеменіз.
• Уланған адамға тамақты берменіз, оған теқ кана шамалы су ішкізуге болады. Егер адам тамақтан уланған болса, оған сүтті беруге тиім салынады.
• Уланған адамға дәріден теқ қана ауруды басатын (обезболивающее) және іштің өтуіне қарсы (противопоносные) дәрілерді беруге болады.

 

У БАР ЗАТТАРМЕН УЛАНУ

 

Белгілер:

1. Өткір іштің ауруы.
2. Аузында күйік және ауру пайда болады (Боль и ожоги во рту).
3. Ішөту.
4. Құсық.
5. Қозғалыс координацияның бұзылуы.
6. Демалуының қиындауы.
7. Санасынан айырылу (потеря сознания).

 

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Тездетіп ауруға көбірек (бірнеше стакан) су, шәй немесе сүт ішкізіңіз. Содан соң жұтқыншаққа (глотку) екі саусақты тығып құстырыңыз. Егер ауру ауыр жағдайда болса, оның басын бір жағына бұрып, құсығына шашылып қалмайтындай (не захлебнулся) етіп жатқызыңыз.
2. Сосын активированный көмірді (уголь) майдалап, үгітіп ішкізу керек.
3. Қышқылмен (кислотой) немесе щелочпен уланған жағдайда адамды құстыруға болмайды. Бұндай жағдайда оған сүтті немесе шикідей жұмыртқаны беру қажет.

 

АЛКОГОЛЬМЕН УЛАНУ

 

Белгілер:

1. Спирттің мүмкіген иісі.
2. Қөру және есту (зрительные и слуховые) галюцинациялар.
3. Журегі айнуы және құсуы (тошнота и рвота).
4. Есінен айрылу (потеря сознания).

 

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Егер жәбіріші есінен айырылса, оның есін жидарыңыз.
2. Оны етбетіне басын бір жағына бұрып, құсығына шашылып қалмайтындай етіп, жатқызыныз.
3. Есін жиғызып, құстырып көріңіз.

 

УГАР ГАЗЫМЕН УЛАНУ

 

Белгілер:

1. Бас айналу.
2. Бас ауруы, алқыну (одышка).
3. Журек айну, құсу.
4. Есінен айырылу.

 

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Уланған адамды тездетіп таза ауаға шығару керек.
2. Басына салқын компресс қою керек.
3. Демалуы әлсіреген немесе жоқ жағдайда жәбірленушіге нашатыр спиртін иіскету керек.
4. Қолдан дем беру керек (искусственное дыхание).
5. Жәбірленуші есін жиған соң, таза ауаны бөлмеге шығарып, төсекке жатқызып, ыстық шәй беру керек.
6. Дәрігер шақыру керек.

 

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ СУҒА БАТҚАН БОЛСА (тонул).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Мұрынын сумен бірге кірген, шылаудан тазартып, су кіріп кеткен кезде, зардап шеккен адам бетімен төмен қарай қояды, баспен кеуде  ілініп тұрғандай тұру керек. Сол үшін оны тізенізге қоюға болады немесе ішінізге қарай қойып, бүгіп кесек сияқыл киім қою керек.
2. Содан су өкпеден шықсын деп, арқаңызға басу керек. Су шығуы қойса, арқаңызға жатқызып өзі демалғанша қолдан дем беру керек (искусстенное дыхание).
3. Зардап шеккен адам санаға келген кезде, оны жылып аурухананаға жіберу керек.

 

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМДА СІҢІР ТАРТУ БОЛСА (судороги).

 

Аяқ атсынан қысқарту бұлшық еті, қатты ауруы сіңір  тарту дейді. Ол адамға тек қана суда жүзіп жүрген кезде ғана зиян болады. Сіңірдің тартылу себебтері ол жүзгенде суық судан, спортпен шұғылданғанда қозғалудың дұрыс емес координациядан, іш өту кезінде, журектің айнуы кезінде немесе қатты терлеу кезінде тұздан айырулу себебінен. Сіңір тартылу эпилепсияда, миі қыртысының травмаларда (травма головного мозга) және ешқандай себебсіз болуы мүмкін.

Сіңірдің тартылуды  тоқтату үшін аяқты түзу тарту  керек (выпрямить конечность). Оны  адам өзі де істеалады, сонымен бірге  оған басқа адам қөмектессе де болады.

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Егер қолдың сіңірлері тартылса:
• Саусақтарды түзу тартыныс (выпрямите пальцы).
• Саусақтын уштарына басыныз (надавите на подушечки палец).
• Тартылған бұлшық етті тартып ұқалап жіберіңіз.
2. Егер аяқтың сіңірлері тартылса:
• Аяғыңызды түзу тартып оған тұрыныз.
• Пяткаға және аяқтын саусақтарына кезекпен басыныз.
• Аяқты (икру ног) ұқалап жіреңіз.
3. Егер аяқтың саусақтардың сіңірлері тартылса:
• Бұкіл табанызға тұрып аяқтардың саусақтарды кушейтініз (напрягите пальцы ног), немесе отырып тізеге қарай аяқтың саусақтарды ұқаланыз (разгибайте рукой пальцы ноги по направлению к голени).
• Ступняның бұлшық етті ұқаланыз.
4. Егер сыңырдың тартылулары тоқтамаса: Іштің бұлпық еттін тартылуы тұздың жетіспеушілігінен (іш өту себебінен немесе журектін айналудан) пайда болған уақыт өткенде өз өзімен тоқталады. Бірақ  оны тездету үшін бір литрға бір кішкентай қасығы қосылған тұзды суды беруге болады.

 

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ҚАНДЫ ҚАЛАЙ ТОҚТАТАДЫ.

 

Кішкене алған жарақаттан қан өзімен өзі тоқталады (свертывание). Алған жарақатта тиуге болмайді жіне суртіп керегі жоқ. Егер қан ағымы тоқтамаса, матамен (шүберекпен) қатты байлап қою керек.

 

Қатты қысып байлау (наложение  давящей повязки):

1. Адамды жатқызыныз. Жарақат алған жерді киімнен босатып дұрыстап қарап шығыныз.
2. Егер жарақатта бөтен зат болмаса, оған қанды жақсы сінетін материалды (салфетка, орамал, шүберектің бір бөлігі) қойыныз. Жарақат жерді жоғары қөтерініз, бұл қан ағымына қанның циркуляциясына байланысты азаюға апарады. Жарақаттағы салфеткаға, орамалға мақтаны немесе матаны қойып бинтепен қатты байлап тастаңыз.
3. Егер қан ағымы тоқтамаса, яғни қан байланған жерінен шығып жатса (кровь сочится через бинты), бұрынғы байланған бинтті алмай оның үстіне екінші қабатпен тағы да бинтпен қатты байлап тастаңыз.