Табиғат апаты

 

Есіңізде сақтаныз ортада орналасқан вагондан шеттерінде орналасқан вагондарға қарағанда апат кезінде тұрақты  болады.

 

КАТАСТРОФАЛАР / САМОЛЕТТАҒЫ  АПАТЫ

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Аяқ киім, колготки шұлықтарды шешіп, қалтадағы кескіш (колющие и режущие) заттарды шығару.
2. Белбеу (Ремень безопасности) қадаңыз, қолымен тізелерің құшақтап басынды енкейтіңіз.
3. Егер самолет авариялық жағдаймен суға посадканы жасаса, құтқару жилетті тез кию керек.
4. Самолет тоқтағаннан кейін аварийный люкке барыңыз. Люктің түтқасын бұрып есікті ашыңыз.
5. Ауамен тортылған трапка отырып самолеттан сырғананыз.
6. Естеріңізде болсын: самолеттан ең алдымен балалармен әйелдерды шығару керек.

 

Құтқару жилетті қалай  кию керек:

1. Жилетті бас арқылы киіңіз. Углекислотамен балончик сыртта болуға тиісті.
2. Тесьманы артына жіберіп, талиямен байлаңыз, сосын тесьманың үштарын алға тартып жилеттің астынан байлаңыз.
3. Самолеттан шықан сон жилетке ауаны беру керек, ол үшін углекислота болончиктің колпачогің тарту керек. Есінізде болсың самолеттан шықпай тұрғанда жилетке ауаны бермеңіз, өйткені бұл самолеттан шығуды киіндатады.
4. Керекті жағдайда жилетке ауаны клапандар арқылы беруге болады.
5. Егер самолет түнде суға қонса, онда авариялық шамды жіпті тартып қосу керек.
6. Сигнал беру үшін свистокті пайдалануға болады.

 

ҰШУДІҢ ҚАУІПСІЗДІКТІҢ НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕРІ:

1. Пассажирларға өзіңізбен және багажда келесі заттарды алуға болмайды:

• Қысымдағы газдар (балончиктер, аквалангистің баллондары).

• Қышқыл заттар (едкие вещества). Аккумуляторные батареи, аппараты содержащие ртуть.
• Жарылатың заттар (пиротехникалық заттар, пистондар, патрондар, қаруылар, револьверлер).
• Тез жанатың заттар (зажигалкалар, запрвкалар зажигалкаға).
• Радиоактивтік заттар.
• Отбеливательдер және перекистер.
• Улы заттар (мышьяк, цианиттар, инсектицидтар, гербициттер).
• Инфекциондык материалдар.

2. Тегің  багаждан бөлек апаруға болады:

• Дипломат.
• Бейнекамера.
• Ноутбук.
• Қолға алатын сумкелер (ручные сумки).
• Балаға тамақ және калясканы.
• Инвалидтік колясканы.

Үшқанда (взлет) және қоңғанда компьютерлерді, радиотелефонды, калькулятор  пайдалануға тиім салынады.

 

КАТАСТРОФАЛАР / ХАЛАЛЫҚ  ТРАНСПОРТТАҒЫ АПАТЫ

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Паниковать етпеңіз.
2. Егер сіз соғу немесе итеруді сезсеңіз, онда басынды қолмен жауып жылдам групироваться етіңіз. Бір заттарға (поручень, кресло) үсталыңыз.
3. Косымша шығу жолын ашыңыз (запасной выход). Ол үшін терезедегі шнурді жүліп айнекті итеріп немесе молотокпен сындыру қажет.
4. Егер салонда өрт басталса, онда огнетушительдің көмегімен оны сөндіріңіз.
5. Короткий замыканий жағдайда трамвайдан немесе троллебуйстан электртізбектерді сөндіргенде ғана шығуға болады.

 

Естеріңізде болсын:

1. Есіктерге сүйенуге болмайды, олар кез келген уақытта ашылып кету мүмкін.
2. Жоғары поручтенен үстануға ұмтылыныз, өйткені көлік тез (резко) тоқтаса, сіз құлап кету мүмкін.

 

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ ДЕМ АЛМАСА (перестал дышать).

Егер адам дем алмаса сізде оған көмектесу үшін 1-2 минут  ғана бар, өйткені адамның миі  үш минут оттегінсіз болса, клиникалық өлім пайда болады.

 Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Адамның пульсің тексеріңіз, егер адам дем алмаса пульс жоқ болады, еріні, құлағы, беті ақырын көгере бастайды. Кеудесі көтерілмейді.
2. Адамның дем алудың жолын тазартыңыз. Мүмкін адамның ауызы толған құсығынан немесе сілейкеден демаламай жатыр, тілі тамағына түсіп кеткен, тамағы қатты тартылып жүқалап кетті және сол себебтен адам дем аламай жатыр.

 

Сондықтан:

1. Адамның басын шалқайтыңыз, жақты көтеріп ауызынды ашыңыз.
2. Адамның тілі тамағына түссе, оны саусақтармен дұрыстап жіберіңіз.
3. Адамның басын не солға не оңға бұрып, оның ауызын сілейкеден және құсығынан босатыныз.
4. Егер адамның аузы қатты тістелініп (рот сильно стиснут) жатса, онда төменгі жақтың бұрыштарын алға тартып. Содан кейін подбородокті төмен түсір ауызынды ашыныз.
5. Егер адам жоғарыда айтып кеткен қимылдан өзі демалып қалса, онда оны кеудесіне жатқызып басынды не солға не оңға шалқайтыңыз.
6. Егер адам дем алмаса, онда оған жасанды дем беру бастаңыз (ауздын ауызына немесе қолдарын көтеріп төмен түсіру).
7. Егер адамның жүрегі соқпаса және пульс жоқ болса, онда жасанды дем берумен бірге жүректің тура емес массажды жасау қажет.

 

ЖҮРЕККЕ МАССАЖ ЖАСАУ

Егер адамның жүрегі соқпаса онда миға қан бармай адам тез өліп қалады.

Жүректі жұмыс істеткізуге болады, егер оған біркелкі басып тұрумен бірге өкпеге ауыздан аузына тәсілімен ауаны беріп тұрсаң, адамды құтқаруға мүмкіндігіңіз бар.  Бірақ бұл әдісті адамның жүрегі соқпағаның анық білсеңіз ғана пайдалануға болады. Егер жүрегі ақырын соқса, сіз жоғарыда айтылған қимылдармен қолдасаңыз, оны мүлде тоқтап тастау мүмкін.

Алақандарды бір біріне қосыпкеуденің төменгі жағына қойып, басқанда бүкіл күшті жұмсау керек. Үлкен адамның кеудесі төрт сантиметрге  және минутына сексен рет жиілікпен  басылу керек.

Егер массаждысіз жалғыз істесеңіз, онда 15 рет жүрек жағын басып бір рет жасанды дем беру керек. Егер массажді екі адам істесе, онда 5 рет жүрек жағын басып бір рет жасанды дем беру керек.

Егер адамда пульс  пайда болса, онда жүректін массажды тоқтатып, жасанды дем беруді тоқтатпау керек.

Егер жүректін массажды он жасқа толмаған балаға жасасаңыз, онда кеудесіне бір қолымен басу қажет, ал басудың жиілігі 80-100 рет  болуға тиісті.

Егер жүректін массажды сәби балаға жасасаңыз, онда кеудесіне  екі саусағымен 25 мм.-ге дейін басу қажет, ал басудың жиілігі 100 рет болуға тиісті.

 

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ ӨЗ САНАНЫ ЖОҒАЛТЫСА (потерял  сознание).

Санасыз болудың үш түрі бар:

1. үмітқан (забытье) – бұл күйден адам тез шығып қайтадан түсу мүмкін.
2. оцепенение – мас адамға ұқсайтын, сіздің сұрақтарыңызға анық жауап бермейді.
3. кома – бұл күйде адам ештенеге назар аудармайды (не реагирует ни на что).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Адамның алдында дізесіне отырып оның басын өзіне қаратып бұрыңыз, сізге жағын қолынды кеудесіңе тура жазығып, екінші қолынды кеудеге қойныз, адамның аяғын бірдің үстіне бір етіп қойыңыз.
2. Өз қолымен адамның басын ұстап отырып, адамды кеудесіне жатқызыңыз. Адамның басы солға не оңға қарап тұруы керек.
3. Адам жақсы дем алу үшін оның подбородокті шамалы көтеріңіз. Мұндай жағдайда адамның тілі де тамаққа түспейді.
4. Адамның денесі осындай күйде тұрақты болу үшін оның аяғын тізеде бөгіңіз, ал екінші қолынды, адам айналмау үшің, созыныз.

 

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМНЫҢ ТАМАҒЫНА БӨТЕН ЗАТ  КІРСЕ (что-попало в горло).

Тамағына кірген үсақ заттардан адам дем аламау мүмкін. Оған көмектесуге болады, егер арқадан қатты соқсаңыз.

АДАМ САНАДА БОЛСА.

Егер үлкен адамның  тамағына бөтен зат кірсе:

• Адамның басын иктен төмен түсіріп еңкейту керек.
• Адамның арқадан қатты соғу керек.
• Адамның тамағынан бөтің зат шықаннан кейін оны отырғызып су ішкізу керек.

Егер жеті жасқа дейін  баланың тамағына бөтен зат кірсе  оның арқаннан бір қолымен соққанда екінші қолымен кеудесін үстап тұрыңыз.

Егер нарестегі балаңын  тамағына бөтен зат кірсе оның бір қолына бетімен төмен жатқызып, екіші қолының саусағымен арқадан соғыңыз.

Егер арқадан соғу көмектеспесе оның іштен басып қөріңіз:

• Адамның арт жағынан тұрып, адамның ішің екі қолымен құшақтаңыз.
• Жүдірік жүміп кіндікпен қеуденің ортасына оны қойыңыз.
• Екінші қолымен бірінші қолдың жүдірікті алыңыз және өзіне жоғары қаратай тартып жіберініз. Мұнда өкпедегі ауа тамағынан шыққанда бөтен затты сыртқа итеріп жіберу керек.
• Мұны 3-4 рет қайталаңыз.
• Нәрестегі баланы өз тізеңізге бетімен жоғары жатқызып, балаңыз басын шалқайтып кіндіктен жоғары екі саусақпен іштен басу керек.

 

ЕГЕР АДАМ САНАСЫЗ  БОЛСА

Егер адам санасыз  болса, онда оның тамағының бұлшық еттері әлсіз (расслабленном состоянии) болады және өкпеге ауа бөтен затты айналып  кіру мүмкін. Сондықтан мұндай жағдайға оларға жасанды дем беруды болады.

• Егер бұл көмектеспесе, онда адамды бетімен төмен жатқызып адамның кеудесіңе тізеңізді қойып, арқадан 3-4 рет соғыңыз.
• Адамның ауызыңа қараңыз, егер онда бөтің затты көрсеңіз одан оны алып шығыңыз.
• Егер жоғарыда айтылған әдістер көмектеспесе, адамды басын шалқайтып арқаға жатқызыңыз. Кіндіктен жоғары екі қолымен 3-4 рет қатты басып қөріңіз.
• Егер тағыда ештеңе көмектеспесе, онда жасанды дем беруды, арқадан соғу, іштен басу кезекпен бірнеше рет қайталаңыз.

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ ҮСІК АЛСА (обморозился).

Үсіктің 2 түрі бар: жалпы  және аймақтық (общее и местное).

ЖАЛПЫ ҮСІК

Суықта көп болғанынан пайда болады.

Белгілері:

• Озноб
• Салқын тері (Ненормально холодная кожа).
• Бетің ағаруы (Бледное лицо).
• Апатия. Ұйықыңын келуі.
• Қозғалудың координациясының жоғалуы.

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Адамды жылу көрпеге  ораңыз.

2. Оған ыстық және  тәтті шәй немесе кофе берініз.

3. Құрғақ матадан жасалған  орамалмен терісі қызғанша ұқалап  жіберініз.

4. Ал егер өзініз  зардап шегіп қалсаңыз, мүмкіндігінше  ыстық ваннаға түсіп және орамалмен құрғақтай денені сүртіп жіберіңіз.

 

АЙМАҚТЫҚ ҮСІК (Местное  обморожение)

Төрт дәрежелі үсіктер  болады. Олардың дәрежесін бірден аңықтау мүмкіндігі жоқ. Тек қана дене жыбығаннан кейін үсіктің дәрежесін  айтуға болады.

Бірінші дәрежелі үсігінде адамның терісі алдымен ағарады (бледнеет), сезбельнеді (становится нечувствительной), сосын ісіп қызарады (припухает и краснеет).

Екінші дәрежелі үсігінде аздап қанды сұйықпен толтырылған  көпіршік пайда болады.

Үшінші дәрежелі үсігінде қаны бар пузырьлар пайда болады. Адам терісі өле бастайды.

Ал егер суық ұзақ бойы әсер етсе одан да терең ораналасқан  тканьдар өле бастайды. Бұл үсігінің төртінші дәрежесі.

 

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Еш қайсызда үсік жерлерін қатты ұқалауға болмайды, терінізге зақым келтіру  арқылы микроптарға жол ашу мүмкін. Содан кейін ірік (нагноение) пайда болуы мүмкін.
2. Үсік жерін дұрыстап спиртпен ұқалап жіберу керек. Содан кейін ақырындап ғана жұмсақ құрғақтай матамен қызырғанша ұқалау керек және тұзсыз маймен жағып жіберу керек.
3. Егер үсігі бар жерде көпіршік пайда болса, онда бұл жерді спиртпен жағып, бинтпен орап дәрегерлерге көрсету керек.

 

Пайдалы кеңестер:

1. Суыққа шықпастан бұрын дұрыс тамақтаңыз.
2. Киімініз сізді желден және суықтан жақсы сақтау керек.
3. Жол сапарға шықсаңыз, өзіңізбен бірге құрғақ ішкі киім алыныз.
4. Үсік жел бығытымен күшееді.
5. Егер үсіп кеткен адам демалмаса, онда оған тезірек (искусственное дыхание) қолдан дем беру керек. Егер адам есін жинаса, оған вино, тәтті шай беріп жылы көрпелермен және грелкалармен жабу керек.

 

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ ТҰНШЫҒЫП ЖАТСА (задыхается).

Тұңшығу (асфиксия) әр түрлі  себебтен пайда болуы мүмкін.

Олардын ішінде негізгілер:

• Демалатын жолы құсықпен, қанмен, сыңған тіспен, тілмен жабылыпқалған. Мұнын бәрі көбімен санасыз түрде адаммен пайда болады.
• Кеуденіз кысып немесе өкпеге зақым келу.
• Газбен улану, мысалы көміртек қышқылгазбен.
• Электротогімен зақым келтіру.
• Мойынызға ілгек қыса.
• Астма немесе бронхит қатты приступтарында.