Кәсіпкерлік қызметтегі бухгалтерлік есептің негіздері

Дт                                       Кт                                                      Дт                                       Кт       

С. 80000                                                                                          С. 1000 

1. 1000                                                               1) 1000

 

Айн.-                   Айн. 1000                                                             Айн. 1000           Айн. –  

С. 79000                                                                                                С. 2000 
 

        Бұл жағдайда екі активті шот  пайдаланылып, бір шоттағы қалдық  көбейеді («Кассадағы қолма-қол ақша»  шотында), ал екінші шотта кемиді («Есеп айырысу шотындағы ақшалар» шотында).

      Бірінші операциядан кейін бухгалтерлік  баланс төмендегіше болады: 

    

    Баланстық  жиынтығы өзгермейді, баланстық  тепе-теңдік сақталады. 

Шаруашылық  операциялардың екінші типі.

«Пассивті-пассивті»

     Баланстың  мәліметтері бойынша № 3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек» пен № 31 кіші бөлімінің «Бюджетпен есеп айырысу» шоттарын ашып оларда: еңбекақысынан 1000 теіге мөлшерде табыс салығы ұсталды (есептелді) деген (2) шаруашылық операциясын жазамыз. 

    3350 «Еңбекақы  төлеу бойынша                                  31 кіші бөлім «Бюджетпен

     қысқа мерзімді берешек»                                                        есеп айырысу» 

 Дт                                                Кт                                        Дт                                         Кт

                                  С. 30000                                                                              С. 1000 

2)3000                                                                                                -                   2)3000 

Айн. 3000               Айн. -                                                         Айн. -               Айн.3000 

                                 С. 27000                                                                               С. 4000        
 

   Бұл жағдайда екі пассивті шот пайдаланылып, бір шоттағы қалдық көбейеді («Бюджетпен есеп айырысу» шотында), ал екінші шотта кемиді («Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек» шотында).

     

      Екінші операциядан кеін бухгалтерлік  баланс төмендегіше болады.

 

 

   Баланстың  жиынтығы өзгермейді, баланстық  тепе-теңдік сақталады. 

Шаруашылық  операциялардың үшінші типі

«Активті-пассивті»

      Баланстың мәліметтері бойынша  № 1310 «Шикізат пен материалдар» мен № 3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек» есебін ашып, оларда: жеткізушілерден 30000 теңгеге материалдар келді, бірақ төлемдер жасалған жок деген (3) шаруашылық операциясын жазамыз. 

  1310 «Шикізат  пен материалдар»                                               3310 «Жеткізушілерге қысқа

                                                                                                   Мерзімді кредиторлық берешек» 

Дт                                                Кт                                        Дт                                         Кт

  С. 20000                                                                                                                  С. 20000     

2)30000                        -                                                                    -                     3)30000

Айн. 30000              Айн. -                                                           Айн. -                 Айн. 30000

С. 50000                                                                                                                     С. 50000 

     Бұл  жағдайда № 1040 «Ағымдағы банктік шоттардағы теңгемен ақша қаражаттары» активті шоты № 31 кіші бөлімнің «Бюджетпен есеп айырысулар» пассивті шотымен байланысады. Екі шот бойынша да қалдықтар көбейеді. Материалдың қорлары бір жағынан, екінші жағынан сол материалдар үшін жеткізушілерге қарыздар да көбейеді.

   
 

  Үшінші операциядан  кейін бухгалтерлік баланстың  түрі төмендегіше болады:

 

  Баланстың  жиынтығы көбейеді, баланстық тепе-теңдік  сақталады. 

Шаруашылық  операциялардың төртінші типі.

«Пассивті – активті»

    Баланстың  мәліметтері бойынша № 1040 «Ағымдағы банктік шоттардағы теңгемен ақша қаражаттары» мен № кіші бөлімнің «Бюджетпен есеп айырысу» шоттарын ашып, оларда: ағымдағы банктік шоттан 4000 теңге бюджетке қарызы төленді деген (4) шаруашылық операциялар жазамыз. 

    1040 «Ағымдағы  банктік шоттардағы                         31 кіші бөлім «Бюджетпен есеп

                        ақшалар»                                                                            айырысу»

Дт                                                      Кт                                  Дт                                             Кт  

С. 79000                                                                                                                    С. 4000          

    -                            4)4000                                                      4)4000                 

Айн. -                      Айн. 4000                                                Айн. 4000                 Айн. – 

С. 75000                                                                                                                   С. 0 

    Бұл  жағдайда № 1040 «Ағымдағы банктік шоттардағы теңгемен ақша қаражаттары» активті шоты № 31 кіші бөлімінің «Бюджетпен есеп айырысулар» пассивті шотымен байланысады. Екі шот бойынша да қалдықтар кемиді. Ақша қаражаттары бір жағынан, екінші жағынан бюджетке қарыздар кемиді.

     

    Төртінші  операциядан кеін бухгалтерлік  баланстың түрі төмендегіше болады.

 

  Баланстың  жиынтығы кемиді, баланстық тепе-теңдік  сақталады.

    8.Қосарлы жазудың бақылаудағы маңызы

    Есептің  барлық объектілері екі көзқарастан:  бір жағы шаруашылық құралдар, екінші жағы олардың қалыптасу көздері ретінде қаралады. Бұл қатынас баланста өз көрінісін табады. Қосарлы жазу есепті жүргізу дұрыстығының үстінен бақылаудың жетік жүйесін құруға мүмкіндік береді. Сол бақылау жүргізуді төмендегі мысалдан көрейік.

20__ жылдың қаңтар айындағы шаруашылық

Операцияларының журналы

 

   

 Кіріспе бухгалтерлік  баланстың мәліметтерін пайдаланып, шоттарда сол операцияларды жазамыз.