Аудиторлық мәнділік деңгейін анықтау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Х. ДОСМҰХАМЕДОВ АТЫНДАҒЫ АТЫРАУ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БАСҚАРУ ФАКУЛЬТЕТІ

ҚАРЖЫ ЖӘНЕ ЕСЕП КАФЕДРАСЫ

 

                                                     

 

Қорғауға жіберілді___________                                 

кафедра  меңгерушісі: э.ғ.к.,

аға оқытушы К. М. Утепкалиева 

«___» ______________ 2011 ж.

                                                                                                                                                             

 

 

 

Диплом жұмысы  

 

тақырыбы: «Серіктестіктердегі меншікті капитал есебі, аудиті және талдауы»

 

мамандығы: 050508 – «Есеп және аудит»

 

 

 

 

Орындаушы,

күндізгі оқу бөлімінің 

4 курс Э-46 топ студенті:            _________________            Сарекенова Д. Н.                                                        

                                                                                             

Ғылыми жетекші,                                                                    

аға оқытушы                                 _________________          Хамидуллина Ж. Б.                              

 

                                                                                

                                                                        

                                                                                                                                      

                                                      

 

 

Атырау, 2011

 

 

МАЗМҰНЫ

 

 

КІРІСПЕ.....................................................................................................................3                                                                                                                                                                

 

 

1 ҰЙЫМ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ  МЕНШІКТІ КАПИТАЛДЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ  МАҢЫЗЫ

1.1 Меншікті капитал ұғымы, мәні, маңызы.............................................6

1.2 Есеп объектісі – «Нұрлы жол» ЖШС-нің

       экономикалық көрсеткіштерін талдау....................................................8

1.3 Ұйымда бухгалтерлік есепті және есеп саясатын ұйымдастыру........12

 

 

2 СЕРІКТЕСТІКТЕГІ МЕНШІКТІ КАПИТАЛ  ЕСЕБІ

2.1 Жарғылық капитал салымының есебі...................................................16

2.2 Резервтік капиталдың есебі....................................................................20    

2.3 Бөлінбеген пайда (жабылмаған зиян) есебі…………………………..22                          

 

 

3 МЕНШІКТІ КАПИТАЛДЫҢ АУДИТІ ЖӘНЕ ТАЛДАУЫ

3.1 Меншікті капитал аудитінің мақсаты, ақпарат көздерімен

      қамтамасыз етілуі………………………………………………………25

3.2 Меншікті капитал есебінің  аудиті…………………………………….29

3.3 Серіктестіктегі меншікті капиталға талдау....................................................49

                                                                  

 

ҚОРЫТЫНДЫ........................................................................................................56

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.........................................................................59

                                       

 

КІРІСПЕ

 

Диплом жұмысы тақырыбының өзектілігі. Меншікті капитал шаруашылық қызметке қажет материалдық құндылықтардың, ақшалай қаражаттардың, қаржылық салымдар мен алдағы уақыттарда табыс табу мақсатында жұмсалған шығындардың және алажақтардың ақшалай жиынтығын айқын көрсетеді.

Нарық шартында кәсіпорын, кредиттік ұйымдар және тағы да басқа иелік ететін объектілер мүлікті пайдалану, ақша қаражаттарын, көптеген коммерциялық операцияларды және инвестицияны пайдалану арқылы келісім шартқа түседі. Бұл қарым-қатынас сенімді болуы үшін қатысушылар өздеріне қажетті қаржылық ақпараттарды алып және пайдаланып отыруы қажет.

Коммерциялық ұйымның, кәсіпорындардың негізгі мақсаты  табыстың көлемі неғұрлым жоғары болу. Меншік иелерінің капиталға салған салымдарының кері қайтарылымы кәсіпорыннан тыс саладан түскен табыстың көлемінен кем болмауы керек.

Сонымен қатар, жұмыс  жасап тұрған кәсіпорындардың негізгі  мақсатының бірі – табыс көзін  сақтап қалу, соның ішінде меншікті капитал. Меншікті капиталдың сол кәсіпорын өзінің әрі қарай жұмыс жасау қабілетін сақтап қалу үшін орны жоғары.

Меншік иелері, соның  ішінде ұжымдық меншік иелері- акционерлер, сонымен қатар кредиторлар өздігінен  көптеген кәсіпорын операцияларының  жүргізілуіне, қорытынды есептердің жүргізілуіне қатысып, бақылай алмайды. Сондықтан олар квалификациясы бар тәжірибелі мамандардың қызметін пайдаланады. Есеп және аудит қызметі – сенімді қаржылық ақпараттармен қамтамассыз етеді.

Кәсіпорын және сол кәсіпорындағы қызметтерді жүргізуде сақталынатын заңдылықтар және қызметтердің нәтижесі туралы ақпараттар мемлекетке салық салу және экономика саласында шешімдер қабылдау үшін қажет. Ақпараттардың сақталуы нарықтағы капиталдың тиімді жұмыс жасауын жоғарылатады, сондай-ақ экономикалық шешімдер қабылдауға көмектеседі және баға береді.

Қазақстан Республикасының  «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» заңында бұл терминге мынадай анықтама береді: «Меншікті капитал – субъектінің міндеттемелері шегерілгеннен кейінгі активтер»[1].

Шаруашылық субъектісі алғаш құрылған кезде оның капиталы Қазақстан Республикасының заңында  қаралған мөлшерден кем болмауы  тиіс және де ол сол субъект құрылтайшыларының, қатысушыларының ақшалай, заттай және басқадай түрде акционерлік қоғамға қосқан үлестерінен құралады.

Кейінгі уақыттарда субъектінің  капиталы өзінің қызметі барысында  тапқан таза табысы және сондай-ақ басқа  көздерден, тегін түскен мүліктермен, ақшалай қаржылар есебінен өсіп отырады.

Ұйымның төлемқабілеттілігін  сипаттайтын – меншікті айналым капиталы ағымдағы активтер мен қысқа мерзімді міндеттемелердің айырмасымен анықталады. Ағымдағы активтер қысқа мерзімді міндеттемелерден әрдайым жоғары болып тұрса, ұйымның меншікті айналым капиталын басқару саясатына сәйкес төлемқабілеттілігіне мақсатты түрде ықпал ете алады[2].

Жоғарыда аталған мәселелер  диплом жұмысының тақырыбының өзектілігін  анықтайды.

Диплом жұмысының  мақсаты серіктестіктегі меншікті капиталдың есебі мен аудитінің, талдауының есепке алынуын зерттеп, оның іс жүзінде ұйымдастырылуына талдау жүргізу және оған аудит жүргізу тәртібін анықтау.

Осы мақсатқа қол жеткізу  үшін келесі міндеттерді орындау қажет:

• Жалпы меншікті капталдың экономикалық мәнін көрсету;
• Есеп объектісінің қызметіне сипаттама беріп, негізгі көрсеткіштеріне

     талдау жасау;

• Жарғылық, резервтік капиталдар есебіне тоқталу;
• Бөлінбеген пайданың (жабылмаған зиян) қалыптасу  есебін анықтау;
• Нақты көрсеткіштер негізінде серіктестіктегі меншікті капиталды           талдау;
• Меншікті капитал есебіне жасалатын аудиттің ұйымдастырылу           ережелерін меңгеру.

Алға қойылған міндеттерді  шешу үшін     Жауапкершілігі  шектеулі  серіктестік      «Нұрлы жол» (одан әрі қарай ЖШС-нің) 2007-2009 жылдардағы есеп мәліметтері, сондай – ақ Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп, аудит, талдау салаларындағы нормативтік–құқықтық ақпараттары, арнайы әдебиеттер пайдаланылды.

Зерттеу пәні меншікті капитал, сонымен бірге меншікті капиталдың құрылымы, түрлері, пайдаланылуы және оны аудиттеу мен талдау жұмыстарын ашып көрсету.

Диплом жұмысының  теориялық және әдістемелік негіздерін отандық және шет елдік ғалымдардың еңбектері, сондай-ақ мерзімді баспасөз беттерінде жарияланған мақалалары құрайды. Зерттеуге алынған объектіні қарастыру барысында экономикалық, салыстырмалы, статистикалық және логикалық әдістер қолданылды.

Жұмыстың ақпараттық негізі ретінде «Нұрлы жол» ЖШС-ң мәліметтері, Қазақстан Республикасының ресми нормативтік-құқықтық және заңнамалық актілері, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі  және басқа да ақпараттар қолданылды.

Зерттеу объектісі - «Нұрлы жол» ЖШС-ң қызмет көрсеткіштері.

Зерттеу жұмысының  ғылыми жаңалығы оның практикалық маңыздылығында, яғни, мұндағы зерттеу нәтижелері мен қорытындылары серіктестіктердегі меншікті капитал есебін дұрыс жүргізу үшін қолдануға ұсынылады.

Жұмыстың тәжірибелік  мәні зерттеудің нәтижелерінің төмендегілерге мүмкіндік беретінінде болып табылады:

– оларды меншікті капитал есебі, аудиті және талдауына қатысты мәселелері жөніндегі ғылыми-зерттеу жұмыстарына пайдалануға;

– серіктестіктердегі меншікті капитал түрлері мен қатысушылар үлестерінің бухгалтерлік есепте шынайы көрсетілу қажеттілігін қолайлы деп есептеуіне;

– оқу процесінде «Қаржылық есеп», «Шағын ұйымдардағы бухгалтерлік есеп» және басқа қаржылық пәндер бойынша курс жүргізу кезінде теориялық ережелері мен қорытындыларын пайдалануға.  

Дипломдық жұмысымның құрылымы мен көлемі: жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттерден тұрады. Бұл жұмыс 61 бетті қамтиды.

 

 

 

1 ҰЙЫМ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ МЕНШІКТІ КАПИТАЛДЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ МАҢЫЗЫ

 

1.1 Капиталдың экономикалық сипаттамасы және оның есебінің                                        міндеттері

 

Мекемені капиталдың бухгалтерлік есебінің мақсаты –  ресурстардың сақталуы мен дұрыс  пайдалануына бақылау жасау. Осы  мақсатқа жету үшін бухгалтерлік есеп келесі нысандарға бақылау жасауды қамтамасыз етуі керек:

жарғылық капиталға  құрылтайшылардың (қатысушылардың)                 салымдарын дер кезінде және толық  қабылдап алуды;

жарғылық капиталды  және оның өзгерістерінің жекелеген түрлері бойынша көбеюдің және азаюдың жалпы сомасын бөлшектеп нақты, толық және тиянақты көрсетуді;

меншікті акцияларды сатудан түскен табысты (Эмиссиялық табысты) толық алуды;

инфляцияға байланысты негізгі құралдарды, инвестицияларды  және басқа да активтерді қайта бағалаудан алынатын капиталдың сомаларын дер кезінде және тиянақты анықтауды;

қорлық (резервтік) капиталды  дер кезінде және дұрыс құрылуын және              оны дұрыс пайдалануды;

өткен есепті жылдарда және есепті жылда анық болған бөлінбеген              пайданың (жабылмаган залалдың) сомасын дұрыс анықтауды және             көрсетуді;

Меншікті капиталды  есепке алу үшін бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарының 5-ші «Капитал мен резервтер» бөлімінің  тиісті шоттары арналған, онда меншікті капиталдың жеке түрлеріне тиісті келесі кіші бөлімдер қарастырылған: 5000 «Жарғылық капитал», 5100 «Төленбеген капитал», 5200 «Сатып алынған меншікті үлес құралдары», 5300 «Эмиссиялық кіріс», 5400 «Резервтер», 5500 «Бөлінбеген пайда (жабылмаған залал)», 5600 «Қорытынды пайда (қорытынды залал)».

                       

 

Жарғылық капиталды есепке алу 

 

Мекеменің меншікті капиталында  негізгі орынды жарғылық капитал  алады.

Жарғылық капитал –  бұл акционерлік қоғамда құрылтайшылардың акцияларды нақтылы құны бойынша және инвесторларға оларды орналастыру бағасы бойынша сатылатын барлық шығаруға жарияланған акциялардың жиынтық құндары есебінен немесе жаңадан құрылған мекеменің жарғылық қызметін қамтамасыз ету үшін шаруашылық басқа да түрлерінде құрылтайшылардың (қатысушылардың) ақшалай қаражаттары немесе басқа да мүліктік (негізгі құралдар, материалдық емес активтер, тауарлық-материалдық қорлар, бағалы қағаздар, мүліктік құқықтар, соның ішінде жерді пайдалану құқығы және интеллектуалдық қызметтің нәтижелеріне және өзге мүлікке құқығы) түріндегі салымдардан қалыптасып, құрылтайшы құжаттарда (мекеменің жарғысында) тіркелген меншікті капиталдың бастапқы сомасы.

Жарғылық капиталдың нақты міндеті (қызметі), орындайтын функциялары мен қалыптасу тәртібі  ең алдымен мекеменің ұйымдастыру-құқықтық нысанына байланысты және Азаматтық Кодекс пен «Акционерлік қоғам туралы», «Шектеулі және қосымша жауапкерлігі бар серіктестіктер туралы» Заңдарымен реттеледі.

Акционерлік қоғам мен  жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің капиталы үш негізгі функциялар атқарады:

ол бастапқы капитал, яғни қоғамның қызметі үшін мүліктік негіз              болады;

ол қоғамдағы әрбір  құрылтайшының (акционердің, қатысушының)              салымының үлесін (пайызын) анықтауға  мүмкіндік береді, өйткені оған жиналысқа қатынасушының дауыстарының саны және оның табысының (дивидендінің) мөлшері сәйкес болады;