Салық реформалары

    Салық реформасының ұзақ мерзімді бағдарламасы 1995 жылдың басында бекітіліп, республикадағы салық жүйесі мен салық салық саласындағы келеңсіз мәселелерді әлемдік салық салу талаптарына сәйкес реттеу күн тәртібіне қойылды. Сол себепті 1995 жылы 24 сәуірде «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар Жарлығы шықты. Бұл Жарлыққа Қазақстан Республикасының 1999 жылы 16 шілдедегі №440-1 Заңына сәйкес заң мәртебесі берілді. Ең бастысы, салық саны 43-тен 11-ге дейін қысқартылды. Оының ішінде бесеуі мемлекеттік, алтауы жергілікті салықтар.

    Салық жүйесіндегі ауқымды жетістік 2001 жылы 12 маусымда Қазақстан Республикасының  жаңа Салық кодексімен айқындалды.

    Салықтардың әлеуметтік экономикалық мәні мен мазмұны олар атқаратын функцияларда толық ашыла түседі. Жалпы қаржы категориясы тұрғысынан салықтар қосалқы категория болып табылатындығын есте ұстаған жөн, сондықтан қаржыға қатысы садықтардың функцияларын қаржының бөлгіштік  функциясының құрамдас қосалқы функциясы ретінде қарастырған жөн.

    Қазіргі кезде салықтар фискалдық, реттеуші және қайта бөлу сияқты негізгі үш функция орындайды. Бұлардың әрқайсысы  осы қаржы категориясының ішкі белгілері  мен өзіндік ерекшеліктерін білдіреді.

    Фискалдық функция – барлық мемлекеттерге  тән негізгі функция. Оның көмегімен  бюджеттік қор қалыптасады, мұның  өзі салықтардың қоғамдық міндеттерін  арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттінің кірістерін толықтыра отырып, экономиканы, әдеуметтік-мәдени шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

    Салықтардың реттеуші функциясы мемлекеттің  экономикалық қызметтінің ұлғаюымен  байланысты пайда болады. Ол ұлттық шаруашылықтың дамуына қабылданатын бағдарламаларға сәйкес ықпал етеді. Бұл орайда салықтардың нысандарын таңдау, олардың мөлшерлемелерінің алу әдістерінің өзгеруі, жеңілдіктер мен шегерімдер пайдаланылады. Бұл реттеуіштер қоғамдық ұлайы өндірістің құрылымы мен үйлесіміне, қорлану мен тұтыну көлеміне ықпал етеді.

     Мемлекеттік салық жүйесіндегі реформалау, мемлекеттік бюджет қаражатының келіп түсуін бақылау мәселелеріне байланысты барлық фискалдық органдарды бір ведомство шегінде шоғырландыру процестері табысты жүргізілді. Барлық көптеген өндірістік қатынастар, өндірісті қолға алғандағы, бөлу, айырбас және тұлыну, бөлістік қатынас қарқыны анықтайды, олардан салық бөлініп шығады. Қоғамдық жинақ және ұлттық кірісті бөлу кезінде, әсіресе соңғысын қайта бөлгенде, қаржылық қатынас құралдары және функцияланады, сонымен қатар (салықтық қатынастар) қоғам мүшелері мен мемлекет арасындағы салықтық қатынастар.  
 
 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Қазақстан Республикасының «Салық жүйесі туралы» Заңы, 1991 жыл   25 желтоқсан.
2. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 1995 жыл 24 сэуір.
3. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Салық кодексі № 209-11. 2001 жыл 12 маусым.
4. «Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының 2003 жылдың 1 қаңтарындағы қолданысқа енгізілген салық кодексіне толықтырулар мен өзгертулер енгізілген Салық кодексі, Алматы, 2003.
5. 01.01.2004 жылға өзгертулер мен толықтырулар енгізілген «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан 
   Республикасының Салық кодексі.
6. 01.01.2009 жылға өзгертулер мен толықтырулар енгізілген «Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан 
   Республикасының Салық кодексі.
7. 01.01.2009 жылға Салық Кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы нормативтік акт. 
8. Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексі. №548-11 24.04.2004.
9. «2004 жылға арналған Республикалық бюджет туралы» 5.12.2003 ж. №505-11 Қазақстан Республикасының Заңы
10. Қазақстан Республикасы "2007 жылға арналған Республикалық бюджет туралы" Заңы. №505 - II 05.12.2006.
11. Инвестициялық     преференцияларды     уэкілетті     орган     беретін инвестициялардың ең жоғарғы көлемі жэне инвестициялық салық преференцияларының   қолдану   мерзімдері.   Қазақстан   Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 8 мамырдағы 436 қаулысымен бекітілген // Егемен Қазақстан мамыр, 2003 ж.
12. «Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Салық кодексінің негізгі ережелерін түсіндіру жөніндегі жинақ. Қазақстан   Республикасының   Мемлекеттік   Қаржы министрлігі.
13. Қазақстан Республикасы Президентінің «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» атты халыққа Жолдауы // Егемен Қазақстан 06.03.2009 жыл.
14. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қаржы министрлігінің Жаршысы. №1, Алматы: 2009 жыл.
15. Үмбетэлиев А.Д., Керімбек Ғ.Е. Салық жэне салық салу: Оқулық -

Алматы: Экономика, 2006.

16. Найманбаева С.С. Салық құқығы.  Оқу құралы - Алматы: «Экономика», 2004 жыл.
17. Құлпыбаев С. Қаржы. Оқулық. - Алматы: Мерей, 2007.
18. А.И. Худяков, Г.М. Бродский Теория налогооблажения. - Алматы «Норма- К», 2002.
19. Өтебаев Б.С. Мемлекеттік бюджет. - Алматы: Экономика, 2006 ж.
20. Арзаева М.Ж. Ермекова Б.Ж. Шет мемлекеттер салықтары. Оқулық - 
    Алматы: 2004.
21. Елубаева Ж.М. Бюджетная система Республики Казахстан: теория и направления развития. - Алматы, 2004.
22. Идрисова Э.К. Налоги и налогообложение в Казахстане. Учебное пособие - Алматы: Формирование налоговой культуры», 2000.
23. Майтанбаева Г. Салық қыры мен сыры. Қаржы-қаражат: 2002.
24. Воронова А.И. Налоговый контроль. Учебник. - М.: ИнФРА- М, 2000г.
25. Шуляк П.Н. Финансы предприятия. Учебник. - М.: Изд. Дом «Дашков и К», 2000.
26. Болыпаков С.В. Фиансовая политика государства и предприятия. Курс лекций. - М.: Книжный мир, 2002.
27. Черника Д.Г. Налоги. Учебное пособие. Москва, Издательский дом "Москва"-1995г.
28. Оспанов М.Т. Проблема совершенствования системы управления налогами в РК. Алматы: Қаржы-қаражат - 1996 г.
29. Мельников В.Д. К вопросу о трактовке категорий «деньги-финансы»: особенности и  противоречия  современных подходов.  Журнал «Мир финансов», декабрь 2003.
30. Е. Ідірісов «Шағын және орта бизнестегі кәсіпкерлік қызметі салықтық реттеу» Алматы, 1999 ж.
31. Худяков А.И. Налоговое право в РК. Учебное пособие - Алматы: «Жеті жарғы», 1998.
32. Мельников В.Д., Ли В.Д. Қаржының жалпы курсы: Оқу щреты: - Алматы: Қазақ университеті, 2005.
33. Г.Қарақұсова «Салықтар: оның сипаты және пайдалану тәжірибесі» - Алматы: 1994 жыл.
34. Шеденов У. Салық - экономиканы реттеу қүралы. Қаржы-қаражат №3,1997 жыл.
35. Мельников В.Д. Закономерности и противоречия содержания сущности финансов  в экономической  науке.  В.  сб.  Научных трудов КазЭУ «Реформирование Казахстанской экономики: уроки, теория и практика» Вып. 4-Алматы, Экономика, 2001.
36. Керімбек Ғ.Е. Салық жэне салық салу. Оқу құралы. Шымкент, 2004.
37. Сейдахметова Ф. Қазақстандағы салықтар. Оқу құралы — Алматы: 2002.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қосымша №1

  Сурет-1. Қазақстан Республикасы салық жүйесінің қалыптасуы

Ақпарат көзі: Керімбек Ғ.Е. Үмбетәлиев А.Д. Салық және салық салу: Оқу құралы. - Алматы: Экономика, 2006 ж.