Отбасы татулығы бағдарламасы

 

Жауаптар бланкісі

 

 

 

				А	Б
		Б	А
	А				Б
			А		Б
		А		Б
	Б			А
			Б	А
	А	Б
	Б			А
	А		Б
		А			Б
			Б	А
	Б		А
	Б	А
				Б	А
	Б				А
	А			Б
			Б		А
		А		Б
		А	Б
		Б			А
	Б		А
		А		Б
			Б		А
	А				Б
		Б	А
				А	Б
	А	Б
			А	Б
		Б			А

 

Әрбір бағанда  белгіленген бөлімдердің жалпы  саны:

 

Бәсекелестік,		Бейімделу		Келісімге келу		Қашу		Бірлесу

 

 

II.1.Отбасы  скулптурасы  социометриялық  техникасы

Мақсаты: отбасы қызметі және құрылымының өзгеруі 

Жүргізілу кезеңдері: Отбасы жүйесінде жағдайдың шынайылық  ерекшеліктерін бейнелейтін жағдайлары:

- мүсін жасауда  аз  дегенде отбасының 3-4 адамы  болуы.

- жеңіл орнынан жылжытуға болатын үй жиһаздары.

- отбасы мүшесінің  (келмеген адамды еске түсіретін  заттың ) бейнеленуі.

-жеткілікті  кеңістік отбасы мүшелерін еркін  мүсіндеуге барлық жағдай туғызу.

 Мүсінді  талдау кезеңі

 Клиенттің  идеалды отбасы туралы түсінігін бейнелейтін мүсін жасау.Қатысушылардың біреуі (өз еркімен) отбасы композициясын жасайды. Ол үшн ол өзіне қажетті адамдарды таңдайды және оларды отбасыдағы өзара қарым-қатынас түрін бейнелей отырып орналастырады. Нәтижесінде қатып қалған мүсін немесе «жанды сурет» жасалады. Мысалы, отбасының түскі ас кезіндегі үстелдің айналасында тырғандарын немесе серуенде жүргендерін бейнелеуге болады. Әр қатысушыға оның қандай кейіпте тұратыны хабарланады. Көрініс қойылғаннан кейін, «суретші» суретте кім бейнеленгенін немен әуестенетінін әңгімелейді. Содан кейін әр қатысушы кезекпен өз сезімдерімен бөліседі: сол көз-қарас қаншалықты жайлы болды, бауырлары өзара өте жақын немесе алыс қашықтықта орналасқаны, жанұяның барлық мүшелері көз алдында болды ма т.с.с. Талдаудан кейін олар өз қалаулары бойынша өз орындарын мен позаларын өзгертулеріне болады, нәтижесінде жаңа бір сурет пайда болады.

 

ІІ.2. «Кино» жаттығуы

Нұсқау: «Көздеріңді  жұмыңдар, сен отыздасың осы уақытта  сен туралы фильм түсірілді. Сен  ол фильмді ойда жоқа көріп қалдың. Сол фильмнің басты кейіпкері ретінде қалай көрініп тұрсың, немен шұғылданасың, кімдермен тұрасыз тағы басқада ерекшеліктеріңді байқап, әңгімеле. Сол фильмнен қандай да бір үзінділер суретін сал».

Талдау: Осы  фильмге көңілің толды ма? Ол жерде саған көбірек ұнаған жері? Саған ұнамаған жерлер болды ма? Толық қанағаттанбасаң, онда өзіңнің қай жерлеріңді өзгерткің келеді? Ол үшін саған не істеу қажет?

 

ІІ.3. «Еске алу  кеші» жаттығуы

Бұл жаттығуға  дайындау үшін медиациялық техникалар қолдануға болады.

Нұсқау: «Көздеріңді  жұмыңдар. Көздеріңді ашқанда сіз 25 жаста боласыз. Көздеріңді ашыңдар. Бөлме ішінде жүріп, өз жағдайларыңды  сезініп көріңдер... ».

Содан кейін  балалар жұп болып жұмыс жасайды: «бір-біріңмен еске алу кешіндегідей әңгмелесіңдер, яғни 13 жаста қандай болдыңыз, 25 жаста қандайсыз...»

ІІ.4.Ойын терапиясы

(ойыншықтармен  түрлі жағдайларды ойнау)

8-10 жасқа дейінгі  балалар үшін, кейде ересек балалар  үшін де бұл әдіс тиімді, өйткені  бір жағынан бұл жағдай қауіпсіз  формада мазалайтын тақырыптарды ойнауға мүмкіндік береді, екініші жаынан, ересектерге мәселенің шешілу жолын көрсетеді. Әдістің негізгі идеясын баланың қандай да бір рөлдерді  ойнап отырып өз мәселелерін, мазасыздануларын, қоршаған әлем туралы түсініктерн анықтауға мүмкіндік білдіреді.

Ересектер үшін жағымсыз жағдайларға қатысты ойындарын  баланың бірнеше рет қайталауынан қорқудың қажеті жоқ. Осылайша балалар  өздерін мазалайтын тақырптармен жұмыс  жасайды. Бұл ойындар уақытының  өзгеруі, жағымды аяқталуы маңызды.

 

ІІ.5 Арттерапия

Баламен көптеген мәселелер бойынша талдау жасауға мүмкіндік беретін тағы бір жан-жақты әдіс болып табылады. Олардың бірнеше сәттеріне тоқталуға болады.

- Ойын кезіндегіндей,  бұл жерде де сюжеттің ауысуына  және мәселелі тақырптардың айқындалу  тәсілдерінің өзгерісіне ерекше көңіл бөлген маңызды. Өзгеріс бірден ауқымды болмайды. Мұндай өзгеріс кейіпкерлер көлемінен, түстерінен байқалады. Сурет түсінің қара түстерден ашық түстерге өзгеруі, кейіпкер көлемінің ұлғаюы - басым позитивтіліктің қалыптасуын білдіретін маңызды критериилер болып табылады.

- Баланың салған  суреттері бойынша әңгіме құрастыру  пайдалы болып табылады.

Бұл жерде не болды? Бұл кім? Ол қандай? Ары қарай  не болды? Суретте саған не ұнайды? Егер де жағымсыз кейіпкер туралы әңгіме қозғалатын болса- оны қалай реттеуге болады? Оған қалай көмектесуге болады? Одан жақсы болу үшін не істеуге болады? Оны жақсарту үшін не істеу керек?

- Оқиға түрінде  сурет салу әдісін қолдануға  болады- мысалы, «әзіл суреттер».  Балаға бірнеше шаршыларға бөлінген  парақ беріледі, онда баламен бірлесе отрып оны мазалайтын қандай да бір жағдай бейнеленеді. Бейнелеу үшін сызбалы суреттер қолданылады (қалайтын болса, бала суретті толық аяқтайды). Берілген оқиғада жағымды динамика да маңызды болып табылады.

 

ІІ.6. Ертегі терапиясы (терапиялық оқиғалар шығармасы)

Әңгімелер, әсіресе  ертегілер балалармен қарым-қатынас  жасаудың тиімді құралы. Ертегілер  бірнеше ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа  беріліп келеді. Ертегілерде балалық  дүниетаным үшін маңызды мәселелер  қалыптасады. Ертегілерде мейірімділік пен зұлымдықтың, олардың арасындағы қарама- қайшылықтардың, қорқыныш пен әділетсіздіктің болатын туралы айтылады, бірақ ең бастысы- онда қиын жағдайлардан шығу жолдары айтылады.

Ертегілер ыңғайлы  жағдайда балаға өз қиындықтарын сезінуге және олармен әрекетті тәсіл арқылы күресу мүмкіндіктерін береді. Баламен оны мазалайтын тақырпқа әңгімелесуден гөрі, баланың ертегілерді жақсы қабылдауы өте маңызды, өйткені онда баланы айыптамайды, мазалап жүрген мәселе бойынша сұрақтар қойылмайды.

 

Оқиғаларды  құрастыру кезеңдері

1. Баланы мазалайтын  мәселе туралы ойланыңыз, баланың  мәселелі жағдайдықалай қабылдайтынын  түсіндіріңіз.

2. Әңгіменің  негізгі мәселесін құрастырыңыз. Балаға қандай ойд жеткізгіңіз  келеді? Сіз балаға қандай практикалық  қадамдар, шешімдер ұсынар едіңіз?

3. Әңгімелесуді  мәселелері ұқсас кейіпкерді  бейнелеуден бастау қажет. Балаға  өзін кейіпкер тарихымен ұқсастыруды  жеңілдету үшін оны максималды  түрде балаға сәйкестендіру қажет-  мүмкіндігінше оған ұқсас есімдер  беріп, жастары мен бауырларының  санын да сәйкестендіру керек.

4. Баланың абыройы,  мінезінің күшті жақтарын, қасиеттері  және дарынын да ескеру қажет.

5. Әңгіме кейіпкерін  әңгімелеп болағаннан кейін, әңгімеде  көрсеткіңіз келген негізгі мәселеге  бірден көшуге болады.

6. Әңгіме барысында  баланы мұқият бақылаңыз. Егер бала мұңайып отырса, онда сіз оны мазалап жүрген жағдайды таппағаныңызды білдіруі мүмкін. Егер сіз әңгіменің ары қарайғы бағытын таңдауда қиналатын болсаңыз, сіз баладан «қалай ойлайсың, ары қарай не болды?», «ол не істеді?» деп сұрауыңызға болады. Бала белгілі бір бағытты анықтап беруі мүмкін.

7. Егер де  бала сұрақтар қойып немесе  сіздің әңгімеңізді толықтыратын  болса- бір жағынан бұл өте  жақсы белгі, себебі сіз оны  әңгімеңізбен әсерлендірдіңіз, оны  мазалап жүрген жағдайды таптыңыз, екінші жағынан бұл сіз үшін ұсыныс, яғни ары қарай не тыңдағысы келетінін білдіреді- бұл жерде баланың айтқандарын назарсыз қалдырмаңыз.

8. Егер де  сіз қандай да бір жағдайда  не мазалап жүргенін нақты  білмесеңіз, оқиғаны сипаттап және  баладан ары қарай не болғанын, кейіпкерді қандай жағдай ренжіткенін сұрастырыңыз.

9. Баланың даму  деңгейін ескеріңіз- әңгімені  күрделендіріп, созып жібермеңіз.

 

ІІ.7. Коллаж «Менің қазіргі отбасым» және «Менің болашақтағы  отбасым»

 

Отбасының барлық мүшелері қатысады. Оларға осы тақырыптарда екі коллаж жасау ұсынылады немесе қалаулары бойынша бір тақырыпты таңдайды. Коллажбен жұмыс жасау үшін бір көлемдегі қатты қағаз, түрлі-түсті қағаздар, ескі кітаптар, газет, журналдар қажет.

Коллаж жасап  болғаннан кейін жанұя мүшелері өз жұмыстары туралы әңгімелейді.

ІІ.8. «Пілдің  аяғы» жаттығуы

Мақсаты: ата-аналармен  және балалардың дене деңгейінде өзара  әрекеттесу; өзара әркеттесудің дағдыланған  тәсілдерін сезіну, қажет болған жағдайда қарым-қатынасты жүзеге асыру үшін ыңғайлы жағдайларды іздестіру; негізгі мүмкіндіктерді ашу; күрделі жағдайларды шешуде одан шығу жолдарын игеру; ішкі мазасыздануларды көрсету, әсіресе қоғамда қабылданған мінез-құлыққа сәйкессіздіктен туындаған мазасыздануларды, яғни түрлі қарсылықтарды көрсету.

Топ қатысушылары жұптарға бөлінеді (ата-ана- бала). Олардың біреуі өзін пілдің аяғы ретінде көрсетеді және осы рөльде өз көзқарасы бойынша сәйкс әрекеттер жасайды. Екіншісіне «Аяқты» кез-келген тәсілмен қозғалту ұсынылады. Әрі қарай жұптағы рөлдер алмастырылады.

 

ІІ.9. Сенімді құлау

Мақсаты: сенімділік сезімін және басқа адам үшін жауапты  болуды дамыту. Сонымен қатар үрей және қорқыныш сезімдерін төмендету.

Жұптарда: ата-ана  бала. Бала ата-анасының алдына арқасымен  тұрып, аяқтары мен тізелерін  бүкпей, еденнен аяғын көтермей артқа қарай құлайды, осы жерде ата-ана баласын қолтығының астынан алақандарымен ұстауы қажет. Тапсырманы орындау мөлшері бойынша ата-ана баласын төмен жарлерден ұстайды, соңында еденнен ұстайды.

 

ІІ. 10. Менің  және анамның қолы.

Мақсаты: Ең алдымен  дене және эмоционалды есте сақтауға сүйене отырып, қатысушылардың дене сызбасы  туралы түсініктерін нығайту. Сол жұпта  дене деңгейіндегі өзара қарым-қатынасқа  әсерлену, қайта жасау; ата-аналардың  осы тәжірибені сезіну.

Бала-ата-ана  жұптарына бір-бірлеріне қарама-қарсы  тұрып және жүргізушінің айтқанын орындау  ұсынылады. Психолог тізбекті түрде  келесілерді ұсынады:

1. Бір-бірлерімен сұқ саусақтарымен «Сәлемдесу»
2. Шынтақтарымен бір-бірлерінің шынтақтарын сипалау.
3. Ортаңғы саусақтар көмегімен күш сынасу.
4. Серіктестің біреуі алақанымен екінші қатысушының бармағын ұстап тұру қажет. Содан кейін орындарын ауыстыру
5. Бір-бірлерімен шынтақпен қоштасу.