Истории Беларуси

 

Вопрос 26. Прыняцце канстытуцыі  Рэспублікі Беларусь 15 сакавіка 1994 года, змяненне і дапаўненне ў яе.

27 июля 1990 года была  принята Декларация Верховного  Совета «О государственном суверенитете  Республики Беларусь». Декларация провозгласила «полный государственный суверенитет Республики Беларусь как верховенство, самостоятельность и полноту государственной власти республики в границах ее территории, правомочность ее законов, независимость республики во внешних отношениях».

 В дальнейшем, 25 августа  1991 года, Декларации о государственном  суверенитете специальным законом  был придан статус конституционного  закона, на основании которого  были внесены изменения и дополнения  в Конституцию 1978 года.

 В таких правовых  и политических условиях велась разработка новой Конституции Республики Беларусь, которая была принята 15 марта 1994 года. Конституция Республики Беларусь состоит из преамбулы, 9 разделов, в которых 8 глав и 146 статей. 24 ноября 1996 года по результатам народного референдума в Конституцию РБ были внесены дополнения.

У замацаванні суверэнітэту нашай краіны асобае мёсца займае Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь, якая была прынята Вярхоўным Саветам 15 сакавіка 1994 г. Канстытуцыя суверэннай Беларусі стала важным крокам на шляху стварэння прававой дзяржавы, у якой забеспячэнне правоў і свабод чалавека з'явілася прыярытэтным кірункам дзейнасці ўсіх дзяржаўных органаў.

Канстытуцыя ўстанавіла прэзідэнцкую форму дзяржаўнага кіравання, паводле якой Прэзідэнт з'яўляецца кіраўніком дзяржавы. У выніку праведзеных у рэспубліцы летам  1994 г. прэзідэнцкіх выбараў абсалютная болыпасць выбаршчыкаў (больш за 80%) аддалі свае галасы за Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнку. У 2001 г. ён быў паўторна абраны Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь.

Аднак на шляху будаўніцтва маладой дзяржавы ўзніклі немалыя цяжкасці, якія былі звязаны з недакладнасцямі заканадаўства. У прыватнасці, недастаткова выразна праводзілася ў Канстытуцыі раздзяленне функцый і паўнамоцтваў паміж заканадаўчай і выканаўчай уладамі, што прывяло да абвастрэння ў другой палове 1996 г. унутрыпалітычнага крызісу ў краіне. 3 мэтай выхаду з яго Прэзідэнт рэспублікі А. Лу-кашэнка выступіў з ініцыятывай правядзення рэспубліканскага рэферэндуму па пытанні прыняцця новай рэдакцыі Канстытуцыі і па некаторых іншых пытаннях. Рэферэндум адбыўся 24 лістапада 1996 г. На рэферэндум было вынесена 7 пытанняў: чатыры — Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь і тры — Вярхоўным Саветам. Па сутнасці, галасаванне давала адказ на пытанне: «Каго падтрымае беларускі народ — Прэзідэнта ці Вярхоўны Савет?».

За прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь 1994 г. са змяненнямі і дапаўненнямі (новая рэдакцыя Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь), прапанаванымі Прэзідэнтам А. Лукашэнкам, прагаласавала больш за 5 млн. чалавек або 70,4% выбаршчыкаў. За адабрэнне пытання аб перанясенні Дня незалежнасці Рэспублікі Беларусь (Дзень Рэспублікі) з 27 ліпеня на 3 ліпеня (Дзень вызвалення Беларусі ад гітлераўскіх захопнікаў у Вялікай Айчыннай вайне) прагаласавала таксама большасць выбаршчыкаў.

Рэферэндум фактычна паклаў пачатак новаму этапу развіцця Беларусі. Паводле новай рэдакцыі Канстытуцыі Рэспубліка Беларусь абвяшчаецца унітарнай дэмакратычнай сацыяльнай прававой дзяржавай. Кіраўніком дзяржавы з'яўляецца Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь. Новая рэдакцыя Канстытуцыі 1994 г. пашырыла паўнамоцтвы Прэзідэнта. На гэтай падставе павысілася яго роля ў справе забеспячэння ўзаемадзеяння ўсіх галін улады: заканадаўчай, выканаўчай і судовай. Асаблівасцю беларускага варыянта размежавання ўлады з'явілася ўвядзенне прэзідэнцкай формы рэспублікі замест парламенцкай.

Перш за ўсё  прынцыповыя змены адбыліся ў  структуры заканадаўчай улады. У прыватнасці, спыніў паўнамоцтвы Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь. Замест яго ўтвораны дзвюхпалатны Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь, які з 'яўляецца прадстаўнічым і заканадаўчым органам улады. Ён складаецца з Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі. Канстытуцыйны суд сочыць за адпаведнасцю Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь законам, якія прымаюцца ў нашай краіне. Выканаўчую ўладу ў нашай краіне ажыццяўляе ўрад — Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь, які фарміруе Прэзідэнт. Судовая ўлада належыць судам.

 

Вопрос 27. Станаўленне  прэзідэнтскай формы кіравання  ў Рэспубліцы Беларусь.

Канстытуцыя ўстанавіла прэзідэнцкую форму дзяржаўнага кіравання, паводле якой Прэзідэнт з'яўляецца кіраўніком дзяржавы. У выніку праведзеных у рэспубліцы летам  1994 г. прэзідэнцкіх выбараў абсалютная болыпасць выбаршчыкаў (больш за 80%) аддалі свае галасы за Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнку. У 2001 г. ён быў паўторна абраны Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь.

Рэферэндум  фактычна паклаў пачатак новаму этапу  развіцця Беларусі. Паводле новай рэдакцыі Канстытуцыі Рэспубліка Беларусь абвяшчаецца унітарнай дэмакратычнай сацыяльнай прававой дзяржавай. Кіраўніком дзяржавы з'яўляецца Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь. Новая рэдакцыя Канстытуцыі 1994 г. пашырыла паўнамоцтвы Прэзідэнта. На гэтай падставе павысілася яго роля ў справе забеспячэння ўзаемадзеяння ўсіх галін улады: заканадаўчай, выканаўчай і судовай. Асаблівасцю беларускага варыянта размежавання ўлады з'явілася ўвядзенне прэзідэнцкай формы рэспублікі замест парламенцкай.

Перш за ўсё прынцыповыя  змены адбыліся ў структуры заканадаўчай улады. У прыватнасці, спыніў паўнамоцтвы  Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь. Замест яго ўтвораны дзвюхпалатны Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь, які з 'яўляецца прадстаўнічым і заканадаўчым органам улады. Ён складаецца з Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі. Канстытуцыйны суд сочыць за адпаведнасцю Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь законам, якія прымаюцца ў нашай краіне. Выканаўчую ўладу ў нашай краіне ажыц-цяўляе ўрад — Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь, які фарміруе Прэзідэнт. Судовая ўлада належыць судам.

17 октября  2004 года в Беларуси прошёл инициированный  президентом Лукашенко референдум. Референдум был назначен указом президента от 7 сентября 2004 года № 431 и был совмещён с парламентскими выборами.

Вопрос на референдум выносился один и звучал следующим образом: «Разрешаете  ли Вы первому Президенту Республики Беларусь Лукашенко А. Г. участвовать в качестве кандидата в Президенты Республики Беларусь в выборах Президента и принимаете ли часть первую статьи 81 Конституции Республики Беларусь в следующей редакции: «Президент избирается на пять лет непосредственно народом Республики Беларусь на основе всеобщего, свободного, равного и прямого избирательного права при тайном голосовании?».

По сообщения  ЦИК Белоруссии за проголосовало 79,42% (5 548 477 чел.) от числа граждан, внесенных  в списки для голосования. Против одобрения вынесенного на референдум вопроса проголосовало 9,90% (691 917 чел.) от числа граждан, внесенных в списки для голосования. Число бюллетеней, признанных недействительными, составило 67 001.

В результате референдума Александр Лукашенко  получил возможность участвовать в президентских выборах неограниченное число раз (ранее конституция предусматривала только два президентских срока подряд) и принял участие в выборах 2006 года.

17 кастрычніка  2004 г. адбыўся ініцыяваны прэзідэнтам  рэспубліканскі рэферэндум і  вольныя дэмакратычныя выбары дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага збору РБ. Быў сфармаваны таксама новы склад Рады Рэспублікі Нацыянальнага збору. На аснове галасавання на рэферэндуме з артыкула 81 Канстытуцыі РБ была выключана яе другая частка: "Адно і тое ж твар можа быць прэзідэнтам не больш за два тэрміны". Тым самым пераважная большасць беларускага народа пагадзілася з тым, каб Лукашэнка нароўні з іншымі кандыдатамі мог балатавацца падчас выбараў на пасаду прэзідэнта РБ.

 

Вопрос 28. Рэферэндумы  ў маі 1995 г., лістападзе 1996 г., кастрычніку 2004 г.

Важным этапом борьбы между властью и оппозицией стали  парламентские выборы, назначенные  на 14 мая 1995г. Для участия в выборах  оппозиционные партии организовали предвыборный блок, но победить на выборах  не смогли. Президент инициировал проведение в один день с парламентскими выборами республиканского референдума.

На референдум были вынесены следующие четыре вопроса:

1 о придании русскому  языку равного статуса с белорусским;

2 о введении нового  государственного флага Республики Беларусь и Государственного Герба Республики Беларусь;

3 об одобрении действий  Президента, направленных на экономическую  интеграцию с Российской Федерацией;

4 о внесении изменений  в Конституцию Республики Беларусь, которые предусматривали возможность приостановления полномочий Верховного Совета Президентом Республики Беларусь в случаях систематического или грубого нарушения Конституции.

Эти вопросы получили поддержку граждан Республики Беларусь.

В голосовании приняло  участие 64,8% избирателей, имевших право участвовать в референдуме. По первому вопросу положительно ответило 83% избирателей, по второму вопросу - 75,1%, за одобрение действий Президента, направленных на экономическую интеграцию с Российской Федерацией проголосовало 83,3% избирателей, по четвертому вопросу положительно проголосовало 77,7%, принявших участия в референдуме.

В соответствии с волеизъявлением  народа сразу же после референдума  была введена новая государственная  символика (14 мая 1995 г. на рэферэндуме большасць насельніцтва нашай рэспублікі прагаласавала за ўвядзенне новых дзяржаўных сімвалаў рэспублікі, якія існуюць і сёння: герба і сцяга, які складаецца з дзвюх гарызантальна размешчаных палос — верхняй чырвонага колеру ў 2/3 і ніжняй зялёнага колеру ў 1/3 шырыні сцяга, з вертыкальна размешчаным ля дрэўка беларускім нацыянальным арнаментам чырвонага колера на белым полі), сняты ограничения в использовании русского языка, более интенсивным стало белорусско-российское сотрудничество.

У замацаванні суверэнітэту нашай краіны асобае мёсца займае Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь, якая была прынята Вярхоўным Саветам 15 сакавіка 1994 г. Канстытуцыя суверэннай Беларусі стала важным крокам на шляху стварэння прававой дзяржавы, у якой забеспячэнне правоў і свабод чалавека з'явілася прыярытэтным кірункам дзейнасці ўсіх дзяржаўных органаў.

Недастаткова  выразна праводзілася ў Канстытуцыі раздзяленне функцый і паўнамоцтваў паміж заканадаўчай і выканаўчай уладамі, што прывяло да абвастрэння ў другой палове 1996 г. унутрыпалітычнага крызісу ў краіне. 3 мэтай выхаду з яго Прэзідэнт рэспублікі А. Лукашэнка выступіў з ініцыятывай правядзення рэспубліканскага рэферэндуму па пытанні прыняцця новай рэдакцыі Канстытуцыі і па некаторых іншых пытаннях. Рэферэндум адбыўся 24 лістапада 1996 г. На рэферэндум было вынесена 7 пытанняў: чатыры — Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь і тры — Вярхоўным Саветам. Па сутнасці, галасаванне давала адказ на пытанне: «Каго падтрымае беларускі народ — Прэзідэнта ці Вярхоўны Савет?».

За прыняцце Канстытуцыі  Рэспублікі Беларўсь 1994 г. са змяненнямі і дапаўненнямі (новая рэдакцыя Канстытуцыі Рэспублікі Бтарусь), прапанаванымі Прэзідэнтам А. Лукашэнкам, прагаласавала больш за 5 млн. чалавек або 70,4% выбаршчыкаў. За адабрэнне пытання аб перанясенні Дня незалежнасці Рэспублікі Беларусь (Дзень Рэспублікі) з 27 ліпеня на 3 ліпеня (Дзень вызвалення Беларусі ад гітлераўскіх захопнікаў у Вялікай Айчыннай вайне) прагаласавала таксама большасць выбаршчыкаў.

Летом - осенью 1996 г. в  Беларуси обострился конфликт из-за раздела  властных полномочий между Президентом и Верховным Советом. Постепенно он приобрел характер конфронтации. Каждая из сторон предлагала вынести на референдум свой вариант поправок к действующему с 1994 г. Основному Закону. Согласно президентскому проекту, многих властных полномочий лишался Верховный Совет, согласно позиции парламента - упразднялся даже президентский пост.

В июне 1996 г. Президент  внес в Верховный Совет предложение  о референдуме по вопросам, которые  касались, в том числе, и проблем, закрепленных в Конституции.

 

Вопросы, инициированные президентом:

1. О переносе Дня независимости на 3 июля — День освобождения Минска от немецко-фашистских захватчиков.
2. О внесении изменений и дополнений в Конституцию (предложенных президентом).
3. О введении свободной без ограничений купли-продажи земель сельскохозяйственного назначения.
4. Об отмене смертной казни.

Вопросы, инициированные Верховным Советом:

1. О внесении изменений и дополнений в Конституцию (предложенных парламентом).
2. О выборности глав администраций регионов.
3. О финансировании всех ветвей власти открыто и только из бюджета.

 

В условиях обостренной  конфронтации в обществе, попыток  оппозиции сорвать референдум, а  так же неудачной попытки провести Верховным Советом 20 ноября процедуры  импичмента Президенту 24 ноября 1996 г. состоялся второй республиканский референдум.

За принятия Конституции  Республики Беларусь 1994г. с изменениями  и дополнениями (новой редакции Конституции  Республики Беларусь) проголосовали  около 5,2 млн. человек, или 70.45% граждан, внесенных в списки для голосования.

Республика Беларусь - это президентская республика с  точки зрения формы правления. Президент  является гарантом Конституции, прав человека и гражданина. Исполнительную власть возглавляет Премьер-министр. Новая  редакция Конституции расширила  права и полномочия Совета Министров.

Вместо однопалатного  Верховного Совета был сформирован  двухпалатный парламент - Национальное собрание, который состоит из Палаты представителей (110 депутатов) и Совета Республики (по 8 человек, избранных  от каждой области и г. Минска, и 8 человек, назначаемых Президентом).

17 октября  2004 года в Беларуси прошёл инициированный  президентом Лукашенко референдум. Референдум был назначен указом  президента от 7 сентября 2004 года  № 431 и был совмещён с парламентскими  выборами.

Вопрос на референдум выносился один и звучал следующим образом: «Разрешаете ли Вы первому Президенту Республики Беларусь Лукашенко А. Г. участвовать в качестве кандидата в Президенты Республики Беларусь в выборах Президента и принимаете ли часть первую статьи 81 Конституции Республики Беларусь в следующей редакции: «Президент избирается на пять лет непосредственно народом Республики Беларусь на основе всеобщего, свободного, равного и прямого избирательного права при тайном голосовании?».