Туристік агенттіктің персоналын басқарудың толық жетілдіру жолдары

      Персоналды тиімді басқаруға – ұйымның иерархиялық құрылымы жатады. Оның әсер ету құралы – билік; адамдарды жоғарыдан қыспашылықпен басқару,қызметкерлерге делегирлеу процессін жүргізу.Бұл құрал – факторлардың  байланысып, олардың артықшылығын ұйымның экономикалық құрылымы анықтайды.

      Жүйенің құрылымдық маңызды бөлігі  принциптері мен әдістері болып  табылады.Олардың көмегімен өндірістің  жақсаруын мақсат еткен  басқару субъектісі басқару объектісін бағыттайды. Сондықтан,  персоналды басқару – басқаруға жағдай жасайтын ортаға бейімделген басқару принциптеріне сүйенеді(нарықтық экономика жағдайы). Принциптер – ол функция механизмдерін, сонымен қатар ұйымның мәдениетін анықтайтын басқару құралдар  теориясының негізгі бөлігі және ұйым қызметінің маңызды ережелері.Әдіс дегеніміз –объекті және оның іс әрекеттерін зерттеудің тәсілдер жиынтығы. Принциптер мен әдістер тұрақсыз. Олартеория мен практикамен бірге дамиды. Принциптар мен әдістерді дұрыс таңдау ұйымның сыртқы ортасына байланысты.

     Мақсаттылық  принцип  мақсаттарды  қоюды ғана  емес, онымен  қатар  олардың  қажетті  ресурстармен  аралық  қатынасына    қатысты  болғанын  ұйғарады.  Бұл  орайда, мақсаттардың  оларға  жетуге    қажетті  басты   ресурстармен  байланысын    қамтамасыз ету  ғана  емес,  осы  мақсаттарға  жетуге  кедергі  жасайтын  ең  әлсіз  буынға  назарды  аударған  жөн.

      Басқарудың  жоспарлау  принципі  де  бағдарламалы-мақсатты  басқарумен  байланысты   және  іс-қимылдың  бағдарламасын   жасауды,  оны  жүзеге  асыруды  алдын-ала  қарастырады.

    Басқаруда әдістердің әр түрлі топтастырулары қолданылады.Мысалы, басқару әдістері өз ішінде бөлінеді:экономикалық,әлеуметтік, психологиялық, ұйымдық - әкімшілік,заңға  сүйінген және өндіріс - технологиялықтар.Бұлардың әрқайсысы әдістердің топтарының маңыздылығы  және қолдану облысымен ажыратылады. Кестеде персоналды басқарудың  негізгі әдістерін айқындай отырып,негізгі бағыттарын сипаттауға  суреттелген.

            Басқарудың  жоспарлау  принципі  де  бағдарламалы-мақсатты  басқарумен  байланысты   және  іс-қимылдың  бағдарламасын   жасауды,  оны  жүзеге  асыруды  алдын-ала  қарастырады.  
 
 

2. - кесте - Персоналды басқару әдістерінің жүйесі [3,22б.]

      Негізгі басқару принциптеріне: бастапқы персоналды басқару теориясы мен практикасының басқару жоспары жатады. Оның негізгісі ұзақ уақытқа өндірістің бағытталуы және даму сәйкестігі, осының негізінде кадр саясатын жоспарлау және персоналды басқару стратегиясын өңдеу,сонымен қатар   материалды, моральды ынталандыру принциптері жатады. Персоналды басқарудың маңызды принциптеріне кадрларды жеке және ісерлік қасиеттеріне сәйкес  іріктеу немесе орналастыру жатады.  Ол алдын ала  жүйелі түрде  жігерлі, мәдениетті персоналдардың іріктелуін  қарастырады; қызметкер квалификациясының үнемі жоғарылауын қамтамасыз етіп отырады; әр қызметкердің жауапкершілігін, міндеттерін нақты анықтау; жаңа мамандар мен тәжірибелі қызметкелер арасында байланыс орнату;персоналға сену және жұмыстың атқарылуын қадағалау [4,35б.].

      Персоналды басқару жүйесінің бірлігі- бұл принципті тиімді және оптималды басқару мен адаптация принципіне сәйкестендіру болып табылады.

      Басқаруды оңтайландыру принципі  дұрыс шешім қабылдауға негізделген.  Бірақ, практика дәлелі бойынша  басқаруға әсер ету рационалды  шешімді іздеуді талап етеді.Сондықтан  басқарудың бұл принципін жарамды  шешім іздеу принципі деп атайды.

      Дара басшылық принципі көп жүйе башылығында  негізгі болады. Қазіргі кезде көп компаниялар бұл принципті формальді қолданудан бас тартқан.Олар келесідей  құрылымдарды қолдануда:

      Корпорацияға  бір уақытта бірнеше  формальді құқықтары бірдей, жоғарғы  басқару деңгейлері анықталған  президенттердің тағайындалуы;

      Басқарудың штабты және нысаналы мақсатты программаланған құрылымын қалыптастыру. Онда  жұмысшы бір уақытта бір ғана басшыға бағынады.

      Басқару функциясы ұйымның басшысының  қызметі  мен  барлық  деңгей  бөлімшелеріне қатысты. Олар жалпы,  негізгі басқару функциялары  және басщылық,жеке функциялар  болып бөлінеді бөлек бөлімшелер мен қызметкрлер орындалатындар.

      Жалпы басқару функциясына: ұйымдастыру;  жоспарлау және болжау; есеп және бақылау; талдау және үлгілеу; үйлестікті, келісу және жөнге салу; маркетингі;Жалпы басқару функциясына: ұйымдастыру; жоспарлау және болжау; есеп және бақылау; талдау және үлгілеу; үйлестікті , келісу және жөнге майға; маркетингі.

       Сонымен қатар,персоналды басқару әдістерінің класификациясы: нормалау әдістері, ұйымдар, жоспарлаулар, үйлестіктер,жөнге салулар, дәлелдер,ынталандырулар,бақылаулар,алдаулар,есептеулер. Басқару әдістерінің толық таптастыру персоналды  басқару нақтылы функцияларын технологияларды қажет етеді.

    Әрбір  кәсіпорын  қоршаған  ортамен    өзара  әрекетте  болады.  Қоршаған  орта – бұл  осы кәсіпорынды   қоршағанның  барлығы: жеткізушілер  мен сатып алушылар, бәсекелестік  ұйымдар, мәдениет, саяси  ахуал  және  т.б.   Қоршаған  орта  қай  ұйым  болса  да,  оған  кадрларды,  еңбек  қаруын, шикізатты, материалдарды  және  қуат  таситындарды  бере  отырып,  белсенді  әсерін  көрсетеді. Өз  кезегінде  кәсіпорын    қоршаған  ортаға  тауарлар   мен  қызметті  өңдіргенде   және  өткізгенде   өзінің  ықпалын  тигізеді.

    1 - кесте - Персоналды басқарудың негізгі функциялары: [4,42б.] 

    1 - кестеден көріп отырғанымыздай, басқару функциясы кең таралған  түрі болып табылады. Кәсіпорынның  басшысы осы функцияларды орындау  барысында оларды байланыстырушы, тұрақтандыру, қызметкерлер арасындағы  функционалды байланысты көрсетеді. Басқару әдістерінің толық таптастыру персоналды  басқару нақтылы функцияларын технологияларды қажет етеді.

    Қорытындылай  келсек, басқару функциялары арқылы қызметкер мен басшы арасында тура байланысты орнатуға болады. Әр кәсіпорынның басшысы осы функцияларды іске асыру барысында даму үстінде. Өз  кезегінде кәсіпорын    қоршаған  ортаға  тауарлар   мен  қызметті  өңдіргенде   және  өткізгенде   өзінің  ықпалын  тигізеді. Оның себебі әр басшы өз кезегінде қызметкерлерге дұрыс басшылық көрсетуі қажет. 

    1.2 Ұйымда персоналдың қалыптасуы: қызметшілерді сұрыптау және         жалдау 

    Кадрлардың  дұрыс іріктеп алу үшін қызметкер  туралы объективті ақпарат  және бос  орындар туралы ақпарат жинау, сонымен  қатар  оларды  жасау үшін формалдық  талаптардың болуы қажет.Қызметкерлерді іріктеп алу және оларды бағалау жұмысымен − персонал жұмыс жүйесінің маңызды бөлімінде  қарастырады және тиісті ғылыми негізде шығарылады.

    Біріншіден,кәсіпорын бөлімшелерінің  нақтылы ерекшеліктеріне және мақсаттарына байланысты қызметкерлерді жинап алады . Сондықтан жиірек : басшымен немесе тұрақты қызмет маманымен және оның мамандығының сапалы әдістерді басқару негізінде іріктеліп алынады.

    Екіншіден,персоналды іріктеп алу – қызметкерлер кәсіби дайындықтан өткен, өндірістік тәжірибиесі  бар және сапасына қатысты қарастырылады . Функционал міндеттердің құрамы және жұмыс еңбек сіңіргіштігі ұйымдық  құжаттардың негізінде анықталады немесе бастық тәжірибесінің нақтылы  қызметкердің астына алынады. Бұл  әдістің кемшілігі: кәсіпорынның штаттық кестелеріндегі бос орындарға қабілеттілігі шектеулі мамандарды алуы.Сондықтан, егер маманданған қызметкерлер келген жағдайда ваканттық орындарға өндіріс тәжірибесі,квалификациясы төменірек мамандар алынып қояды [6,22б.].

    Үшіншіден, бірінші және екінші әдістердің жиынтығы. Мұнда жоғары квалификациялы қызметкерлерге жұмыс орындарына функцияларды бөлу арқылы іріктеу жүргізіледі.Бұл тәсіл иілгіш болып келеді. Негізінен кәсіпорын жұмыстарын,қызметші мамандығын және адамдардың жан-жақты дамуына арналған жағдай жасаулар нақтылы ерекшеліктерін ескеруге рұқсат етеді.