Өзенмұнайгаз қаржылық талдау

Әдістемелік бөлімнің құрамына келесілер кіреді:

• негізгі құралдар есебі;
• материалдық емес активтер есебі;
• тауарлы-материалдық қорлар есебі;
• ақша құралдарының есебі;
• шетел валютасындағы операциялар есебі;
• еңбек және еңбекақы есебі;
• инвестициялар есебі (қаржылық құралдар);
• активтердің құнсыздануы;
• займдар бойынша шығындар есебі;
• меншікті капитал;
• дебиторлық берешек;
• міндеттемелер;
• резервтер;
• табыс салығы есебі;
• түсім;
• шығындарды тану;
• есептілік;
• есеп саясатына қосымша;
• есеп саясатын бақылау;
• бухгалтерлік есептілікте көрсетіуі;
• есеп саясатының өзгерістері.

Есеп саясатының басты  тапсырмалары – шаруашылық қызметінің жоғары деңгейін көтеру, бұл әрекетті тиімді реттеу мақсаты үшін шаруашылық жөніндегі толық объективті ақпаратты қалыптастыру. 

 

 

 

      1.4.   «ӨзенМұнайГаз» ӨФ  қаржы есеп жұмысын ұйымдастыру

 

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ-де бухгалтерлік есеп журналды-ордерлі формасы негізінде ұйымдасқан. Сондай-ақ, синтетикалық және аналитикалық регистрлер мен қаржылық есептіліктер үшін есептік ақпарат жазудың  автоматтандырылған тәсілі, сонымен қатар шаруашылық операцияларды орындау сәтіне бастапқы құжаттарды тіркеу үшін де автоматтандырылған тәсілі қолданылады.

Кәсіпорынның бухгалтерлік есебінің негізгі міндетері:

• субъектіні, тағы да басқа қызығушы тұлғаларды кәсіпорынның шаруашылық ққызметі туралы толық ақпараттарымен қамтамасыз ету;
• субъектілердің шаруашылық қызметтерін Қазақстан Республикасының заңдылықтарына сай жүргізілуін бақылау үшін мемлекеттік органдарды қажетті ақпараттармен қамтамасыз ету.

 Лауазымды тұлғаның  қызметінде ауыстырулар болған  жағдайда ұйымдастыру-шешуші және  қаржылық-есеп айырысу құжаттарында қол қою құқығы бар қызметкерлердің тізімін директор анықтайды.

Есепті-бухгалтерлік ақпараттардың  сақталуы мен жойылуы 30.06.1992 жылғы  ҚР-ның Министрлер Кабинеті қойылымының  талаптары есебімен «Іс жүргізу  мазмұнына» сәйкес  жүргізіледі.

Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп бухгалтериямен жүргізіледі, бұл  бөлімдегі жұмыстың бәрін бас  бухгалтер басқарады. «ӨзенМұнайГаз» ӨФ бухгалтериясының құрамына кіретіндер: еңбекақы және өзге де есептеулер бойынша жұмыс атқаратын есеп айырысу столының бухгалтері,  кәсіпорындағы негізгі құралдар мен материалдар қозғалысымен жұмыс істейтін материалдық стол бухгалтері және кәсіпорын активтерінің қозғалысын бақылайтын келесі бақылаушы – «ӨзенМұнайГаз» ӨФ басшысы.

Құжаттардың өз уақытында  сапылы толтырылуының сақталуы, олардың ішіндегі мәліметтердің дәлдігі және бухгалтерлік есепке тапсыру үшін құжаттарды мезгілінде жіберу үшін құжатқа қол қойған тұлға жауапты болады.

Орындаушылардың құжат  айналымдылығының тәртібін сақтауды бас  бухгалтер бақылайды. Бас бухгалтердің бухгалтерияға құжаттар мен мәліметтердің ұсынылуы мен жасалу тәртібі жағынан талаптары кәсіпорындағы барлық қызмет етушілер үшін міндетті.

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ-і қаржылық және өндірістік есепті, салықтық және статистикалық есепті, ішкі бақылау мен аудитті ұйымдастыру аймағында «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасының Заңына,  Қазақстан Республикасының Салықтық Кодексіне, «Аудиторлық қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына, халықаралық қаржы есептілік  стандарттарына, бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарына, Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік және салықтық есеп бойынша заңнамалар мен нормативтік актілерге жүктеледі.

Салықпен есептесу мен  төлеу № 210-II 12.06.2001 жылғы ҚР-ның «Бюджетке салықтық және өзге де міндетті төлемдер туралы» Заңына сәйкес жүргізіледі; бухгалтерлік есепте есептеу тәсілі қолданылады.

Кәсіпорында бөлімшелер мен учаскелер бойынша нақты  тапсырмалардың бөлінуі өте жақсы  ұйымдастырылған, сонымен қатар  ұйым қызметкерлеріне деген басшы мен бас бухгалтер ұсынған мақсаттар мен шарттарға сай жұмыс жүргізіледі.

1. Ақша құралдарының есебі мен талдауы.

Ақша құралдар есебінің  негізгі тапсырмалары болып табылады:

• ақша құралдарының сақтығын қамтамасыз ету және олардың мақсатты бағытталуы бойынша қолданылуын бақылау,
• ақша құралдары қозғалысы бойынша барлық операциялардың құжатталуының толықтығы мен уақыттылылығы;
• кассалық және қаржылық тәртіпті ұстану;
• ақша құралдарына инвентаризация өткізудің уақыттылылығы.

Қолма-қол ақшаны сақтау, қабылдау және беру үшін шарашылық субъектілерде касса болады, ол Ұлттық банк талаптарына сәйкес ұйымдастырылуға міндетті.

Касса бойынша материалды-жауапты  тұлға болып  қолма-қол ақшаның  сақтығына жауап беретін кассир табылады. бухгалтермен толық материалдық жауапкершілігі туралы шарт жасалған. 

Кассада ақша құралдары  қозғалысы тіркелетін негізгі құжаттар:

• кіріс касса ордері;
• шығыс касса ордері;
• төлем ведомосі;
• кіріс-шығыс касса ордерлерін тіркеу журналы;
• касса кітабы.

2008 жылдың сәуір айында «ӨзенМұнайГаз» ӨФ-нің кассасына есеп айырысу шотынан 340 000 теңге түсті және іс-сапар шығындарының пайдаланылмағаны (10 000теңге) қайтарылды:

Д-т                К-т                 Сомасы

1010              1040               340 000 теңге

1040              1251                 10 000 теңге

2008 жылы сәуір айында  кассадан есепті тұлғаға 20 000 теңге және 5 000 теңге аванс берілді:

Д-т                К-т                 Сомасы

1270              1010                20 000 теңге

3350              1010                  5 000 теңге

1010 «Кассадағы ақша  қаражаты» шот дебеті мен кредиті  бойынша көрсетілетін  касса бойынша  қолма-қол ақшамен операциялар    есебі      үшін 

№1 журнал-ордер мен  №1 журнал-ордерге ведомосі арналған. Ондағы жазбалар касса ордерлері  негізінде жасалады.

Кассалық құжаттардың  саны көп болмауына байланысты кассалық есеп айына бір рет жүргізіледі.

Есеп айырысу шотындағы  ақша құралдарының есебі 1030 «Ағымдағы  банктік шоттардағы ақша қаражаты»  шотында көрініс табады. Есеп айырысу  шоттындағы операцияларды көрсету үшін келесі құжаттар қолданады:

1. шот иесіне  банктен қолма-қол ақшаны беруге чек-бұйрық;
2. қолма-қол ақшаны енгізуге хабарлама;
3. төлем тапсырмасы;
4. төлем-талап тапсырмасы.

Банк үзіндісінде есеп айырысу шотындағы ақша құралдары  қозғалысы бойынша ақпарат беріледі.

2008 жылдың сәуір айында  есеп айырысу шоты бойынша  келесі шаруашылық операциялар  өткізілді:

- есеп айырысу шотына  зейнетақы жарналары қайтарылды:

Д-т                К-т                 Сомасы

1030              3220               197 теңге

- есеп айырысу шотынан электр энергиясы үшін төлем төленді:

Д-т                К-т                 Сомасы

7210              1030               15 487 теңге

- есеп айрысу шотынан  кеңсе тауарлары үшін:

Д-т                К-т                 Сомасы

3310              1030               5 000 теңге

- банктік қызмет үшін  сома ұсталды:

Д-т                К-т                 Сомасы

3310              1030               1 650 теңге

1030 «Ағымдағы банктік  шоттардағы ақша қаражаты» шотының  дебеті мен кредиті бойынша  операциялар есебі үшін №2 журнал-ордер мен №2 журнал-ордерге ведомосі арналған. Бұл журналдардағы жазбалар банк үзінділері негізінде жасалады. 1030 шоты бойынша кредиттік айналымдар №2 журнал-ордеде, ал дебеттік айналымдар мен сальдо – №2 журнал-ордерге ведомосінде көрінісін табады.

2. Тауарлы-материалдық  қорлардың есебі мен таладауы.

Тауарлы-материалдық  қорлар – бұл мына түрдегі активтер:

• шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар және бұйымдар қоры;

• аяқталмаған өндіріс, жұмыс пен қызмет;

• ұйымның қызметі барысында сатуға арналған дайын өнімдер, мен тауарлар.

Тауарлы-материалдық  қорлардың есебі №2 «Қорлар»  ХҚЕС-на сәйкес жүргізіледі.

Барлық материалдық  қорлардың есебі 1300 «Қорлар» бөлімшесінің активті шоттарында жүргізіледі, оған ХҚЕС бойынша келесі синтетикалық шоттар кіреді : 1310 «Шикізаттар мен материалдар», 1311 «Отын», 1312 «Орама материалдары» және 1313 «Өзге де қорлар».

«Шикізаттар мен материалдар» әрбір бірлік құны бойынша, «Отын» орташа өлшемді құны бойынша бағаланады. Тауарлы-материалдық құндылықтардың аналитикалық есебі есепті тұлғалар бойынша материалдық қорлардың  аттары  (номенклатуралық нөмері, сорты, көлемі) бойынша жүргізіледі.

Тауарлы-материалдық  қорлар өзіндік құны мен өткізудің  таза құнынан  ең төмен құны бойынша  бағаланады. Өткізудің таза құны тауарлы-материалдық қорлардың бұзылуы немесе ескіріп қалу себебінен өзіндік құн анықталмай қалған жағдайда қолданылады.

Тауарлы-материалдық  қорлар жеткізушілерден олармен  жасалған келісім-шарт негізінде келіп  түседі. Шикізаттар, материалдар, қосалқа бөлшектер және өзге материалдық ресурстар есеп пен есептілікте олардың нақты өзіндік құны бойынша көрініс табады. Материалдық қорлардың нақты өзіндік құны оларды сатып алуға кеткен шығындар, транспортировкаға кеткен шығындар, басқа ұйымдардың күшімен жасалған сақтау мен  жеткізуге шығындарды қосқанда анықталады.

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ материалдық қорларының түсуі дебет бойынша, ал шығуы шот кредиті бойынша көрсетіледі. Ұйымға тауарлы-материалдық қорлар жеткізушілерге тауарлар үшін аударымдар жолымен келіп түседі.

Жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысу 3310 «Жеткізушілер мен  мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық  берешек» шотында №6 журнал-ордерде  жүргізіледі. Бұл шот пассивті болғандықтан, сальдо мен берешектің ұлғаюы –  дебетінде, ал кредиті бойынша берешектің өтелуі болады. Жеткізушілер мен мердігерлерден ТМҚ-ды сатып алғанда бастапқы құжаттарға жатады: төленуге ұсынылған шот, төлем-тапсырмасы, сенімділік, жүкқұжат.

Бухгалтерияда тауарлы-материалдық  қорлардың есебі айналым ведомосінде  сандық-сомалы түрінде жүргізіледі.

2010 жылы желтоқсан айында келесі шаруашылық операциялар өткізілді:

1. «БиБ ойл» ӨФ-не бензин сомасы төленді:

Д-т                К-т                 Сомасы

3310              1010               38 400 теңге

2. «Алем Кеңсе» ӨФ-не кеңсе тауарлары үшін төлем жүргізілді:

Д-т                К-т                 Сомасы

3310             1010                12 575 теңге

3. Түскен материалдар  шығын ретінде танылды:

Д-т                К-т                 Сомасы

7210              3310               12575 теңге

Тауарлы-материалдық  құндылықтардың инвентаризациясы –  мүлік сақтығын қамтамасыз ететін бақылаудың бір түрі, құндылықтардың сапалы жағдайы, олардың қоймадағы және бухгалтерлік есебін жүргізу. Түгендеуді меншік формасы, қызмет түрінен  тәуелсіз барлық ұйымдар мен кәсіпорындар өткізеді. Оның жұмысын орталық комиссия ұйымдастырып және басқарып отырады. Түгендеу комиссиясы барлық артық немесе кем шыққан материалдар жөнінде оларға жауапты тиісті адамдардан жазбаша түсінік алуға тиіс. Ол жазбаша түсінік негізінде тұрақты жұмыс атқаратын түгендеу комиссиясы кем шыққан, жоғалған, бұзылған материалдардың қандай себептен болғанын анықтайды және де келешекте қайталанбас үшін шара қолданады. Сондай- ақ комиссия түгендеу кезінде материалдардың артық шығу себебін де анықтайды. Белгіленген кему мөлшері тек қана кем шыққан материалдарға ғана қолданылады. Егер кейбір материалдар бойынша кему мөлшері бекітілмеген болса, онда ол материалдардың кем шыққаны мөлшерден тыс болып саналады. Кәсіпорындағы материалдық қорларды түгендеу нәтижесі бухгалтерлік есепте түгендеудің біткен айында көрсетілуі тиіс. Кем шыққан және бүлінген материалдардың құнын кінәлі адамнан қағида бойынша бөлшек сауда бағасымен өндіріледі.