Өзенмұнайгаз қаржылық талдау

«Әкімшілік шығыстар» 7210 шотында жинақталады, онда шығындардың  келесідей түрлері кіреді: әкімшілік басқарушылық персоналдың еңбекақысы, еңбекақыдан аударымдар, банк қызметіне шығындар, кеңсе шығындары, іс-сапар шығындары, салықтар, т.б.

Өткізілген тауарлардың  өзіндік құны 7010 шотында жазылады. 7010, 7110, 7210 шоттары 5610 «Жиынтық кіріс (жиынтық  зиян)» шотымен жабылады.

 Орындалған және  көрсетілген қызмет есебі шот-фактураларды  ұсынғаннан кейін жасалады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІ «ӨзенМұнайГаз» ӨФ-нің қаржылық нәтижелерін талдау және

пайданы бөлу

1. Ұйымның жылдық есебін қаржылық талдау

 

Дәстүрлі формада қаржылық талдау кәсіпорынның қаржылық позициясы мен шаруашылық қызметі туралы ақпаратты ұсынатын құрылымды құрайтын қаржылық есептілік негізінде жүргізіледі. Қаржылық жағдайға талдау жүргізудің маңызы мен кезектілігі  толықтай талдаудың мақсаты мен қолда бар ақпараттық базадан тәуелді болады. Дұрыс қойылған мақсат қажеті жоқ жұмыстардан босатады. Біздің қаржылық есептілікті немесе ұйымның жылдық есебін  талдауға қойған негізгі мақсатымыз – оның қолданушылары үшін нұсқаулықтарды жасап шығару. Талдаудың негізгі міндеттері болып жетіспеушіліктерді уақытында анықтау және оларды жою бойынша нұсқаулықтар  жасау табылады.

Осы дипломдық жұмысымның қойған мақсатына байланысты «ӨзенМұнайГаз» ӨФ жылдық есебіне 3-қосымша берілгендері бойынша талдау өткізейік. Талдауды кәсіпорын мүліктерінің құрылымы мен құрамы динамикасын бағалаудан бастайық, 5-кестеде берілген.                

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                                              5 - кесте

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ-нің активтерін талдамалық топтау

 

	Жылдар				Ауытқулар 2010/2008  (+/-)
Баланс баптары	2008		2010
	мың теңге	үлес салмағы %	мың теңге	үлес салмағы %	мың теңге	%
1	2	3	4	5	6	7
Ақша құралдары және оның эквиваленттері	3025,7	4,8%	2808,0	1,6%	-217,7	-3,22%
Қысқа мерзімді дебиторлық берешек	6093,9	9,7%	59002,0	33,4%	52908,1	23,74%
Қорлар	33002,4	52,4%	46877,0	26,6%	13874,6	-25,88%
Ағымдағы салықтық активтер	0,0	0,0%	8955,7	5,1%	8955,7	5,07%
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер	15009,3	23,8%	20099,4	11,4%	5070,2	-12,47%
Өзге қысқа мерзімді активтер	3529,8	5,6%	25000,0	14,2%	21470,2	8,55%
Қысқа мерзімді активтердің  барлығы	60661,1	96,4%	162722,1	92,2%	102061,0	-4,2%
Негізгі құралдар	2246,8	3,5%	13470,9	7,6%	11224,1	4,13%
Материалдық емес активтер	38,5	0,1%	362,4	0,2%	323,9	0,14%
Ұзақ мерзімді активтердің  барлығы	285,3	3,6%	13833,3	7,8%	11548,0	4,2%
БАЛАНС	62946,4	100,0%	176555,4	100,0%	113609,0	***

 

5-кестеден көрініп  тұрғандай, мүліктің жалпы құны 113609 мың теңгеге өсті. Бұған дебиторлық берешектің 23,74% үлес салмағы және 52908,1 мың теңге сомасына ұлғаюы әсер етті, сонымен қатар жұмысты орындауға берілген аванстар есебінен өзге қысқа мерзімді активтердің де 21470,2 мың теңгеге ұлғаюы өзгерістер енгізді. Бірақ, жалпылай түрде, айналым активтерінің үлес салмағы 4,2% -ға төмендеді. Негізгі құралдардың үлес салмағын 4,13%-ға дейін өсуі   өндірістік қуаттың жоғарлағанын куәландырады, бұл жағымды фактор болып табылады.

Кәсіпорын мүлкін ұлғайтудың көздерін анықтауға 6-кестеде берілгендер мүмкіндік береді.

                                                

                                                                                                                         6 - кесте

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ пассивтерін талдамалық топтау

 

	Жылдар				Ауытқулар    2010/2008  (+/-)
Баланс баптары	2008		2010
	мың теңге	үлес салмағы %	мың теңге	үлес салмағы %	мың теңге	%
1	2	3	4	5	6	7
Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер	13328,3	21,2%	84742,2	48,0%	71414,0	26,8%
Салықтар бойынша міндеттемелер	82,9	0,1%	300,1	0,2%	17,2	0,0%
Қысқа мерзімді кредиторлық  берешек	48937,1	77,7%	2629,0	1,5%	-46308,1	-76,3%
Өзге қысқа мерзімді міндеттемелер	3,3	0,0%	32,3	0,0%	29,0	0,0%
Қысқа мерзімді міндеттемелердің барлығы	62348,6	99,1%	87703,6	49,7%	25352,0	-49,4%
Ұзақ мерзімді міндетемелердің  барлығы			80000	45,3%	80000	45,3%
Жарғылық капитал	90,0	0,1%	90	0,1%	0,0	-0,09%
Бөлінбеген кіріс (жабылмаған зиян)	504,8	0,8%	8761,8	5,0%	8257,0	4,16%
Капитал мен резервтердің барлығы	594,8	0,9%	8851,8	5,0%	8257,0	4,1%
БАЛАНС	62943,4	100,0%	176555,4	100,0%	113609,0	***

 

6-кестенің берілгендері  бойынша көріп отырғандай, мүлік  құнының ұлғаюы, басты түрде ұзақ  мерзімді міндеттемелердің өсуімен  – банктен 80000 мың теңге несие алынды, сонымен бірге негізінен «Бөлінбеген кіріс» бабының ұлғаюы нәтижесінде меншікті капиталдың да 8257 мың теңгеге өсуімен түсіндіріледі.

Шаруашылықтың нарықтық шарты кәсіпорынды уақыттың әрбір  кезеңінде сыртқы міндеттемелерді  тез өтеуге мүмкіндіктің болуын міндеттейді. «ӨзенМұнайГаз» ӨФ өз міндеттемелерін уақытылы өтеу мүмкіндігінің болуын 7-кестедегі берілгендер ашуға көмектеседі.

7 - кесте

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ балансының өтімділігін талдау

 

Актив	Жылдар		Пассив	Жылдар		Төлем артықшылығы немесе жетіспеушілігі
	2008	2010		2008	2010	2008	2010
1	2	3	4	5	6	7	8
А1	3025716	2807975	П1	49023271	2961392	-45997555	-153417
А2	42626148	139834765	П2	13328250	84742260	29297898	55092505
А3	15009263	20099439	П3	0	80000000	15009263	-59920561
А4	2285236	13833258	П4	594842	8851785	1690394	4981473
Баланс	62946363	176555437	Баланс	62946363	176555437	0	0

 

Баланс өтімділігін  анықтау үшін актив пен пассив бойынша келтірілген топтар жиындарын  салыстыру керек. Баланс толық өтімді деп келесідей қатынастарда саналады: А1 > П1;  А2 > П2;  А3 > П3;  А4 < П4. Басқа сөзбен айтқанда, егер активтің сол алғашқы үш теңсіздігінің әрбір тобы кәсіпорынның сәйкес міндеттемелер тобын жапса немесе оған тең болса баланс өтімді болады, кері жағдайда баланс өтімді емес. 7-кестеден баланс құрылымның өтімді емес екенін көріп тұрмыз. Баланс өтімділігін толықтай бейнелеу үшін өтімділік коэффициенттерін есептеп, және берілгендерді 8-кестеде ұсынамыз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 - кесте

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ баланс өтімділігінің

коэффициенттерін талдау

 

Коэффициенттер	Формуласы	Жылдар		Норматив
		2008	2010
1	2	3	4	5
Абсалютті өтімділік
(жеделдік) коэффициенті	А1/(П1+П2)	0,05	0,05	0,2-0,7
Аралық өтеу
(жабу) коэффициенті	(А1+А2)/(П1+П2)	0,73	2,29	0,8-1,0
Жалпы өтеу
коэффициенті	(А1+А2+А3)/(П1+П2)	0,97	2,61	1,0-2,0

 

Абсолютті өтімділік  коэффициенті серіктестік ағымдағы сәтте қысқа мерзімді міндеттемесінің 5%-ын ғана өтей алатындығын көрсетеді, бұл нормативті диапазоннан біршама төмен.

2008 жылдың соңына таман аралық өтеу коэффициенті 0,73 құрады, бұл нормативтің минималды табалдырығынан сл төмен болып тұр, 2010 жылдың аяғына оның мәні 2,29 дейін көтерілді – нормативті диапазоннан жоғары, бұл қысқа мерзімді дебиторлық берешекті алу жағдайында   кәсіпорын өзінің қысқа мерзімді міндеттемелерін өтей алуына мүмкіндігін  білдіреді. Жалпы коэффициенттің ұлғаюы дебиторлық берешектің маңызды өсуінен болды.

2008 жылы жалпы өтеу коэффициенті 0,97 құрады, бұл нормативтен кішкене төмендеу, ал 2010 жылдың аяғына оның мәні 2,61 болды, ол нормативті диапазоннан жоғары және қажетті емес, себебі, ең біріншіден дебиторлық берешектің жақталмаған өсуімен байланысты.

8-кесте берілгендері  балансты құру күніне серіктестік  қысқа мерзімді міндеттемелерін өзінің ақша қаражаттарын тарту арқылы 5%-ға ғана өтей алады, ал негізінен нормативті мәні бойынша 20-70%-ға қысқа мерзімді міндеттемелерді қамтамасыз ету керек. Бірақ қысқа мерзімді дебитлорлық берешектерді алу қысқа мерзімді міндеттемелер бойынша есептесуге мүмкіншілік береді.

Бұдан шешім қабылдауға болады, яғни жалпылай ұйымның ағымдағы активтері баланстың құру күніне оның қысқа мерзіиді міндеттемелерін  жабуына әсер етеді.

Тағы бірнеше  қаржылық    коэффициентті     қарастырып,   нәтижелерін 

9-кестеде көрсетейік.

 

 

 

 

9 - кесте

Қаржылық коэффициенттерді талдау

 

Коэффициенттер	Формуласы	Жылдар		Норматив
		2008	2010
1	2	3	4	5
Автономия коэффициенті	меншікті капитал/                        баланс нәтижесі	0,009	0,05	>0,5
Меншікті құралдармен қамтамасыз етілу коэффициенті	(П4А4)/(А1+А2+А3)	0,027	0,03	>0,1
Өзіндік қалыптасу көзімен  қорлар мен  шығындарды қамтамасыз ету көрсеткіші	(П4-А4)/А3	0,112	0,25	0,6-0,8

 

2008 жыл аяғына автономия коэффициенті нормативтік мәннен әлдеқайда алыс және 0,009 құрайды, бұл серіктестіктің өз міндеттемелерін меншікті қаражаттар есебінен төлем қабілетсіздігін білдіреді. Және, 2009 жыл аяғында осы коэффициент 0,5 құрап, ол да нормативтік мәнге сәйкес болмаса да, серіктестіктің барлық жалпы сомасында меншікті капиталдың үлесін ұлғайтуға деген тенденциясы бар, ал бұл өз кезегінде нарықтық экономикада туындайтын төтенше жағдайларымен күресуге ұйымның мүмкіншілігін арттырады.

Меншікті құралдарымен қамтамасыз етілу коэффициентінің  мәні кішігірім өзгерістерді қоспағанда, өзгеріссіз қалған, сондай-ақ серіктестіктің барлық айналым құралдарының ішінде меншікті айналым құралдарының аз үлесі туралы куәландырады.

2008 жыл аяғында өзіндік қалыптасу көзімен қорлар мен шығындарды қамтамасыз ету көрсеткіші 0,112 көрсетті, 2010 жылы мәнін екі есейтті және 0,25 құрады, қорлар, шығындарды қалыптастырудағы серіктестіктің меншікті айналым құралдарының үлесін ұлғайту тенденциясы туралы мәлімет береді.

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ операциондық қызметін қарастырайық, 2008 жылы «Ақшаның түсуі» бабында маңызды үлес салмағын 97,2% тауарларды өткізу құрады, 2010 жылы бұл көрсеткіш 61,5%-ды құрады. Тауарларды өткізудің үлес салмағының 35,7%-ға азаюы орындалған жұмыс үшін алынған аванстардың үлес салмағының 35,5% және өзге түсімдердің 0,2%-ға ұлғаюынан болды. 2008 жылғы ақшаның шығуымен салыстырғанда 36,3%-ға көбейді де, 119737,4 мың теңге айырмашылықты құрады. Берілген бапта ең көп үлес салмақты 72,6%-ды бұрыңғыша, олардың үлес салмағы 2008 жылмен салыстарғанда 4,8%-ға қысқарған болса да, жеткізшілерге тауарлар мен қызмет үшін аударылған құралдар құрайды. Керісінше, берілген аванстардың үлес салмағы 20,4%-ға өсіп, 21,5% құрады, үлес салмағы 17,6%-ға төмендеген өзге төлемдер және 2010 жылы операциондық қызметтен ақшаның шығуының жалпы сомасы үлес салмағының 0,1%-ын құрады (5-қосымша).