Шағын және орта бизнесті несиелендіру

      Республика  Президенті Н.Ә.Назарбаев шағын және орта бизнеске барынша қолдау көрсету  мәселелеріне ерекше көңіл бөлуде. Оның “Шағын және орта кәсiпкерлiктi дамытуға мемлекеттік қолдауды күшейту және оны жандандыру жөнiндегi шаралар туралы” Жарлығы осы мәселеге арналған. Мемлекет басшысы құқықтық және қаржы-материалдық базаны одан әрi жетiлдiрiп, жер-жерде азаматтарды шағын және орта бизнеске тарту үшiн қолайлы жағдай жасалуына жоғары талап қойып, бұл мәселенiң ұлттық экономиканың стратегиялық аса маңызды секторы ретiнде қарастырды. Алайда, қабылданған шаралардың iс жүзiнде нақты жүзеге асуы жеткiлiксiз болып отыр. Шағын және орта бизнесті несиелендіруге қолдау көрсетуге бөлiнетiн қаржы мардымсыз, оны қаржыландырудың ықтимал көздерiн iздестiру жұмысының жолға қойылуы да қанағаттанғысыз. Ал, банктер тәуекелi төмен iрi кәсiпорындарға ғана несие бергендi жөн санайды. Менiң ойымша, мұндай көзқарасты түбегейлi өзгерту қажет. Iрi компаниялар мемлекет қолдауына мұқтаж емес, ал шағын және орта кәсiпорындарды мемлекет мiндеттi түрде қолдауы керек. Тез арада шағын және орта кәсiпкерлiктi нақты қаржылық қолдайтын арнайы инвестициялық шараларын жүргiзген дұрыс. Шағын кәсiпорындар жеңiлдетiлген несиелердi алып қана гүлдене алады және берiлетiн жеңiлдетiлген несиелердi халықтың салымдары есебiнен, зейнетақылық жинақ қорлары мен бюджеттен тыс қорлар қаржылары есебiнен алуға болады , қазіргі уақытта оған бюджеттік деңгей жеткілікті.  

     Шағын және орта бизнестi қолдаудың негiзгi мақсаты-олардың әлеуметтiк-экономикалық қызметiн тиiмдi атқаруына мүмкiндiктер жасап, өмiр сүру мерзiмiнiң неғұрлым ұзаруына ықпал ету. Менiң пiкiрiмше, мемлекеттiк қолдаудың бағыттары бойынша бiрнеше нақты шараларды iске асыру қажет.

      Бiрiншi шара - шағын және орта бизнестің мүдделерін қорғайтын салық реформасын жасау керек, атап айтқанда, бiрiншiден, экономиканың бұл саласына мемлекет тарапынан таза фискалдық көзқарасты өзгерту; екiншiден, тиiмдi инвестициялар тарту үшін салық жеңiлдiктерiн енгізу.

      Кәсiпкерлердiң  тауар өткізу нарығын кеңейту  үшін оларды тікелей қатыстыру керек. Мемлекет мұқтаж өнiмдердi шығаруға шағын  және орта бизнес нысандары үшiн  мiндеттi түрдегі кiшi квота енгiзу, тауар өткізу нарығындағы шағын  кәсіпорындардың тұрақтылығын нығайта түседі. Сондай-ақ ойға қонымды протекционизм мен импортқа квота енгізу де шағын фирманың “тынысын кеңейте түспек”.

      Екiншi шара - шағын және орта кәсiпкерлiкке  қаржылық жәрдем беретін арнайы қаржылық қорларды құру.  Бұл қорлардың  шағын және орта кәсіпорындардың қаржылық қауқары мен “ірге тасына” қарай, тiптi, несие алуға кепiлдiк бере алатындығы мақұл.

      Үшiншi шара - монополияға қарсы күрес, әдiлеттi бәсекелестік орнату, тұтынушылар құқығын  қорғау, осыларды іс жүзінде жетiлдiру үшін республика бойынша шағын және орта бизнесті қолдаудың жүйесін жасау.

      Расында да, шағын және орта бизнесті экономиканың мықты буынына айналдыру үшін оның қуатты инфрақұрылымдары ауадай қажет.

      Өтпелі  экономикада шағын және орта бизнестің  бiртiндеп қалыптасуы заңды құбылыс. Мемлекет  тарапынан жiберiлген кемшiлiктер мен қателiктердi уақыттың өзі түзеп отыратыны да белгiлi. Дей тұрғанмен, шағын және орта бизнесті дамытудың, мемлекеттік қолдаудың жоғарыда ұсынылған үш деңгейлі жүйесі бүгiнгi күні маңызды көрiнедi. Республикалық, аймақтық және жергiлiктi деңгейдегі мемлекеттік қолдау механизмдері нарық экономикасының ең белсендi бөлiгiнiң – шағын және орта бизнестің дамуына даңғыл жол ашады.

      Жұмыстың  барысында мынандай жағдай анықталды:

1. шағын  және орта бизнесті несиелендіруді  қолдау мен басқарудың әдістері мен озық үлгілері ұсынылды;

2. еліміздің  экономикасына тән өзіндік ерекшекліктеріне  сәйкес шағын және орта бизнесті  несиелендіруді қолдау мен дамытудың  тұжырымдамасы дайындалды;

3. зерттеу  объектісін басқарудың қағидаларына  сәйкес оны үдете дамытудың  экономикалық механизмдерін (несие беру, инвестиция тарту, салық салу, баға деңгейін реттеу, инновациялық белсенділікті арттыру және т.б.) жетілдіру негізделді;

4. өндірістің  негізгі салалары мен инфроқұрылым  сферасында әрекет етуші кәсіпкерліктің шаруашылық байланыстарын нығайтудың бағыттары айқындалды;

5. шағын  кәсіпкерлік пен бизнесті несиелендіруді  дамыту мен қолдаудың аймақтық  астарлары мен жолдары көрсетілді;

6. шағын  кәсіпкерлік пен бизнесті мемлекеттік  қолдаудың жүйесі және оның құқықтық базасын одан әрі жетілдірудің жолдары жөнінде ұсыныстар енгізілді.

      Мен өзiмнiң дипломдық жұмысымда қазақстандық шағын және орта бизнестің тууы мен  қалыптасуына жiтi шолу жасай отырып, ең бастысы шағын және орта кәсіпорындарды несиелендіру мен қаржыландырудың мән-мағынасына талдау жасау тиімді. Осының нәтижесінде шағын және орта бизнесті несиелендірудегі мемлекеттік қолдау мен реттеудің қажеттiлiгiне толық мүмкіндік бар.

      Сондай-ақ шағын және орта кәсіпорындарда қызмет ететін жұмыскерлердің әлеуметтік жағдайын көтеру мәселесі өзiнiң өзектiлiгiн жойған жоқ. Орташа айлық жалақысының төмен емес деңгейі, жұмыскерлердің ағымдық коэффициентiнiң жоғары болуына ықпалын тигiзедi. Сондықтан мұндай мәселені шешу үшін мемлекеттік органдар, әлеуметтік қорғау органдары кәсiпкерлiк құрылымдарының жұмысын үйлестіру, іс-шараларын әзірлеу қажет деп ойлаймын. Шағын және орта кәсiпкерлiк үшін салық жүйесін ықшамдау мақсатында зейнетақы қорына ақша аудару, патент үшін төлемнен басқа барлық салықтарды, алымдарды, төлемдерді жойып тек айналымнан алынатын салық қана енгiзу қажет сияқты.

      Сонымен қорыта айтқанда, осы жоғарыда аталған  шаралар тезірек енгiзiлiп, оны  ұйымдастыру дәрежесі жоғары болғанда шағын және орта  бизнес кәсіпорындарының тиiмдiлiгi артуға тиісті.

      Президент кәсiпкерлiктi дамытуға, шағын және орта бизнестi, iшкi сұранысты кеңейту  мен нығайтуға қолдау бiлдiруде мемлекеттiк  саясаттың жаңа, рынокқа бағынған тетiктерiн ұсынып келедi. Әлемдегi 50 мықты мемлекеттердің қатарына қосылу оңай тiрлiк емес.

     Бизнесіміз өрiстесiн. Артта қалғандарға қарап жағдайымыз жақсы деп салыстырмайық, алға кеткендермен жарысып, жағдайымызды солармен салыстыра iлгерi басайық. 

Қолданылған әдебиеттер 

1.Сәбден  О, Тоқсанова А. Шағын кәсіпкерлікті  басқару-Алматы: Білім, 2002ж.

2. Нұрғалиев Қ.Р. Қазақстан экономикасы: Оқу құралы.Алматы: Қазақ университеті, 1999-184 бет.
3. К.Б.Бердалиев Қазақстан экономикасын басқару негіздері: Оқу құралы, Алматы: Экономика, 2001.
4. Сахариев С.С, Сахариева А.С. Әлем экономикасы (оқулық) I-бөлім. Алматы, Дәнекер.-2003ж.
5. Шеденов Ө.Қ. Жалпы экономикалық теория (оқулық)
6. Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына арналған Жолдауы //Алматы, 2006ж.
7. Мейірбеков Б.Қ. Шағын кәсіпкерлік пен бизнесті қолдау жолдары мен дамыту әдістері. Автореферат-Алматы, 2004ж
8. Мейірбеков Б.Қ. Қазақстандағы шағын бизнес: проблемалар мен мәселелер. //Хабаршы Қазақ Ұлттық инженерлік академия 2004-№1, 164-169 бет
9. К.Б.Бердалиев, С.Ы.Өмірзақов. Басқару негіздері: Алматы, Экономика 1997ж
10. АльПари экономикалық журнал – 2004 ж №1.
11. //Қаржы. №4/2004ж.
12. Ұлттық қоғамдық-саяси журнал //Ақиқат. 4/2004-30 бет.
13. //Көкшетау газеті 2004ж, 9 желтоқсан.
14. //Арқа ажары газеті. 2005ж, 26 ақпан.
15. Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры: (несие алудың тәртіптері) //Көкшетау газеті, 2004ж 9 желтоқсан
16. //Саясат-Policy-2003 №12-32-35 бет.
17. Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлікті дамытудың және қолдаудың 2004-2006 ж бағдарламасы. // Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің Актілер жинағы. 2003-№49, 10-11 бет.
18. Қазақстан Республикасының «Шағын кәсіпкерліктімемлекеттік қолдау туралы» Заңы 19.06.1997ж
19. Чекмарева Е.Н. Лизинговый бизнес. М., 1993 ж., 40 б
20. //Хабаршы-Вестник журналы-№3(43)-2004
21. //Арқа ажары газеті №21(16190)
22. //Егемен Қазақстан газеті. 25 қаңтар №20-23(24276)
23. //Егемен Қазақстан газеті. Жеке кәсіпкерлік: тірлік, табыс, тәуекел. 11 ақпан 2006 ж, №34(24287)
24. //Арқа ажары газеті. 18 ақпан 2006ж, №20(16189)
25. Райхан Н.Шағын кәсіпкерлік:кеше мен бүгін.//Ақиқат-2005-№5, 44-47б
26. Мейірбеков Б. Шағын кәсіпкерлікті жан-жақты қолдау керек.//Ізденіс-Поиск-№4, 34-39 бет
27. Шағын кәсіпкерлік даму деңгейін рейтингтік бағалау әдістемесі //Журнал “Поиск”-2002ж, №2-0,5
28. АльПари экономикалық журнал2005ж №3
29. Экономикасы дамыған елдердің шағын кәсіпкерлігі //Журнал “Поиск”-2003ж-0,6
30. Салықтық реттеу.//Хабаршы-№2(36)-2003-27 бет
31. Шағын бизнесті дамыту жолдары. //Хабаршы-№1(41)-2004-134 бет
32. Проблемы развития малого бизнеса. //Хабаршы-№6(40)-2003-76 бет
33. //Казахстан: Экономика и жизнь-19996-№2, с 10-16.
34. Малый бизнес в Казахстане: понятие, современное состояние малого бизнеса. //Предприниматель и право-2005-№11, с 7.
35. //Технологии управления. 2004-№4 с 16-18.
36. //Банки Казахстана 2005-№4 с 22-27.
37. // Қазақстан Республикасының Ұлттық инженерлік академиясының хабаршысы 2004-№2, 140-141 бет
38. Шағын бизнеске ұдайы қамқорлық. М.Есенбаевпен кездесу.//Көкшетау-2004ж 1 сәуір
39. Дамудың алғы шарты бар. //Арқа ажары-2005ж, 26 ақпан.
40. Аташева Д.О.Шағын кәсіпкерлік:тәжірибесі, өзекті мәселелері және дамуын кешенді бағалау. Автореферат.Алматы, 2004-30 бет
41. Статистикалық бюллетень N 2 (147) АҚПАН 2007ж
42. WWW.tsb.kz
43. WWW.halykbank.kz
44. WWW.akorda.kz

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ә. «Цеснабанк»АҚ-ғы техниканы  лизинг арқылы алу  бағдарламасы.