Нарықтық экономика жағдайында инвестициялардың теориялық негіздері

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Мазмұны

 

Кіріспе

І Тарау. Нарықтық экономика  жағдайында инвестициялардың теориялық  негіздері

1.1.Инвестицияның экономикалық  мәні, оның теориялық негіздері  мен механизмдері

1.2. Инвестицияны тарту механизмінің  факторы мен қағидалары

1.3. Экономикаға инвестициялық ресурстарды тартудың шетелдік

тәжірибесі

 

ІІ Тарау. Қазақстан  Республикасының инвестициялық  саясаттың қазіргі жағдайын талдау және дамыту бағыттары

2.1. Қазақстан кәсіпорынның инвестициялық  инновациялық жағдайын талдау

2.2. Алматы облысының инвестициялық саясаты және оны жақсарту

жолдары

2.3 Қазақстандағы мемлекеттік инвестициялық саясатты дамытудағы мәселелер және жақсарту шаралары

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Соңғы жылдары Қазақстанның инвестициялық саясаты тұрақты экономикалық өсу мен бәсекеге қабілеттілікті арттырудың негізгі жолы болып табылады. Қазіргі таңда халық шаруашылығын реформалаудағы маңызды міндеттердің бірі инвестициялық қызметтің белсенділігі және  экономиканы сауықтыру мен дағдарыстан шығу талаптарға жауап бере алатын оның жаңа механизмдерін жасау болып табылады.

Нарықтың  экономикалық ерекшеліктерін ескере отырып, экономикада инвестицияның саясатты қалыптастыруды әлемдік технологияларда  және менеджмент пен маркетингін  озық әдістерін қолдануға негізделген. Оның механизмдерін қалыптастыруды ең тиімді инвестициялық жобаларды  нарықтық механизмдер арқылы дайындау ғылыми және тәжірибелік тұрғыдан өзекті мәселе болып табылады.

Экономиканың  өсуі инвестициялық қызметтің белсенділігіне байланысты. Сондықтан, қазіргі таңда  еліміздің жекелеген аймақтарында экономика саласының алдында  тұрған негізгі мақсаты құрылымдық және инвестициялық саясат жүйелерінің барлығына қайта қаралуын талап етеді.

Бірақ өз кезегінде инвестициялық саясат, ұдайы өндірістегі қаржылық және материалдық активтер дәрежесі оның инвестициялық тартымдылығын анықтайтын факторы негізінде еліміздің  экономикалық жағдайына байланысты болып келеді, яғни бұл инвестициялардың нарықта инвестициялық стратегияны  дайындауды есепке алу факторы болып  табылады.

Қазақстан Республикасының инвестициялық саясатқа үлкен мән беруде. Сол себептен, экономикаға инвестицияны тартуды ынталандыруда отандық өндірістердің тауарларын нарыққа шығару мәселелерін шешу мен тиімділігін арттыру мақсатында механизмдер дайындау керек.

ҚР экономикасының дамуына инвестициялық саясаттың  қазіргі жағдайын бағалау мен  тиімді жұмыс істеудің экономикалық механизмдерін айқындап және зерттеу  тақырыбын таңдауға негіз қалайды.

 

Дипломдық жұмыстың мақсаты.

ҚР аймағында  инвестициялық саясаттың экономикалық механизмі мен тиімді қызмет етуінің  теориялық және тәжірибелік тұрғыдан негізін анықтау болып табылады.

Дипломдық жұмыстың міндеттері. Осы дипломдық жұмыстың мақсатына сәйкес зерттеудің келесідей міндеттері анықталады.

Нарықтық  жағдайда инвестициялық саясаттың  қалыптастыру түсінігі:

• Нарықтық экономикаға инвестиция тартудың шетелдік тәжірибесін және оны Қазақстан экономикасына пайдалану мүмкіндіктерін талдау.
• Экономикаға инвестиция тартудың мақсаттылығын негіздеу.
• ҚР инвестиция тартуды ынталандыру механизмдерін келешекте жетілдіру жолдарын қарастыру
• Индустриалды-инновациялық дамытудың мемлекеттік реттеудің өзекті мәселелері.

Диплом  жұмыс Кіріспеден, 2 тараудан, Қорытындыдан, 2 кестеден, 1 суреттен  тұрады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І Тарау Нарықтық экономика жағдайында инвестициялардың теориялық негіздері

 

1.1 Инвестицияның экономикалық  мәні, оның теориялық негіздері  мен механизмдері

Нарықтық экономиканың дамуы шаруашылық тұлғалардан, біріншіден 
оның бәсеке қабілеттілігін ұлғайту,  екіншіден, өзгермелі экономика жағдайында 
оның қызмет жасауындағы тұрақтылығын қамтамасыз етуді талап етеді. Жалпы 
қоғамның және жеке шаруашылық тұлғалардың дамуы ұлттық табыс өсімін 
қамтамасыз етуде ұдайы өндірістің материалдық құндылықтарына негізделеді. 
Осы өсімді қамтамасыз ететін құралдардың бірі инвестициялық қызмет болып 
табылады.  

 Ивестициялар - бұл  ақшалай құралдар, мақсатты банк  салымдары, 
пайлар, акциялар және басқа құнды қағаздар, технологиялар, машиналар, 
құрал-жабдықтар, лицензиялар, сол сияқты кәсіпкерлік қызмет нысанына 
салынатын несиелер, кез келген мүлік құқығы, интеллектуалды құндылықтар 
және тағы да басқа пайда алу мақсатындағы қызмет түрлері.

Инвестиция қызметіндегі нысан барлық салалар мен халық  шаруашылығы салалары бойынша қайта құралған қорлар және айналым құралдары, құнды қағаздар, мақсатты қаржы салымдары, ғылыми-техникалық өнімдер, сол сияқты мүлік құқығы және интеллектуалды меншік құқығы болып табылады.

Инвестициялық қызмет инвестиция нарығында  жүзеге асырылады, ол өз кезегінде ұдайы  өндірістің негізгі қорына күрделі  қаржы салымын, қозғалмайтын нарықты, құнды қағаздар нарығын, интеллектуалдық  құқық және меншік нарығын, инвестициялық  жоба нарығын қамтитын жеке бөліктерден  тұрады.

Инвестиция нарығының жағдайы  және оның бөлігі сұраныс, баға, бәсеке сияқты көрсеткіштермен сипатталады. Көбісі өз бөліктерінде инвестиция нарығының қалыптасу кезеңінде болғандықтан, жоғарыдағы көрсеткіштер әрдайым, өзгеріп отырады.

Инвестиция нарығында  нарық коьюнктурасын зерттеу  әсіресе, 
инвесторлар үшін маңызды. Бұл тәуекелділік себебінен келген төмен 
табыс немесе инвестицияланатын капиталдың жоғалуына байланысты 
болады. Барлық нарықтағы сияқты, инвестициялық нарық бөлігі дамудың 
төрт негізгі сатысымен коньюнктуралық көтерілу, коньюнктуралық 
тойтарыс, тұрақтылық кезеңі, коньюнктуралық құлдыраумен сипатталады. 
Барлық нарықтар үшін инвестициялық нарық құрамының сатылары бірдей емес (кесте 1)

Кәсіпорын инвестиция нарығының  коньюнктурасын зерттеу үшін оның мониторинг жүйесін құру керек. Әлемдік тәжірибеде инвестиция нарығында жұмыс істеу жүйесі дамыған, әрдайым инвестицияланатын нысанның рейтингісі жарияланып отырады. Біздің елде бұл тәжірибе енді ғана даму үстінде.

Инвестициялық нарықта  макроэкономикалық зерттеу елдің  инвестициялық ахуалын бағалауға  бағытталған және келесідей болжамды зерттейді.

- жалпы ішкі өнім  серпінін, ұлттық табыс және өнеркәсіп  өнімінің өндірістік көлемі;

 

• ұлттық табысты бөлу серпіні (қор жинау және тұтыну);
• жекешелендіру үрдісін дамыту;
• инвестициялық қызметті заңды түрде зерттеу;
• жеке иивестиция нарығын, оның ішінде, қор және ақшалай.

 

 

Кесте 1   - Инвестициялық ңарықты зерттеу

Инвестициялық нарық коньюнктурасын зерттеу

1. Инвестициялық нарықты дамыту  бағытында макроэкономикалық көрсеткіштерді  болжамдау және бағалау

2.Экономика салаларына инвестицияны  тартуды болжамдау және бағалау

3.Аймаққа инвестициялық тартуды  болжамдау және бағалау

4.Жеке инвестициялық жобаға, инвестицияның  нарық бөлігіне инвестицияны  тартуды бағалау

5.Кәсіпорынның инвестициялық қызметінде  стратегияны дайындау

6.Нақты күрделі қаржы салымы, қаржылық және инновациялық инвестициясын  қамтитын кәсіпорынның тиімді  инвестициялық портфелін қалыптастыру

7.Кәсіпорынның инвестициялық портфелін  басқару (оның ішінде инвестиция  диверсификациясы, капиталды реинвестициялау  және басқа да)

Экономиканың жеке салаларына инвестицияны тартуды зерттеу осы 
салаларға деген өнім қажеттілігі келешегін, серпінін және коньюнктурасын 
зерттеумен сипатталады. Кәсіпорынның әрбір өнім түрі белгілі тіршілік 
циклінен, оның ішінде туылуы, өсім, кеңейту және құлдыраудан өтеді. 
Қоғамның қажеттілігі жеке салаларды дамытуды анықтайды, яғни олар отын- 
энергетикалық кешен, машина құрылысы, көлік, құрылыс және ауыл 
шаруашылығы.

Салаларға инвестицияны тартуды  бағалаудың негізгі көрсеткіштері  ретінде екі вариантпен есептеуде қолданатын активтердің табыстылық деңгейі

қолданылады:

- қолданылатын активтердің жалпы сомасына жататын өнімді өткізуден түсетін пайда (тауар, қызмет түрлері);

- қолданылатын активтердің жалпы сомасына жататын баланс пайдасы.

Салалар бойынша инвестицияны тарту  барысында талдау жасау осы көрсеткіштер бойынша ретімен жүзеге асырылады.

Осы келтірілген көрсеткіштер бойынша зерттеу жүргізуде инвестициялық  тарту несие бойынша банктің пайыздық мөлшерінің өзгеру серпінін және инфляциялық үрдісті есепке ала отырып, қарастыруы қажет. Келешекте салалардың дамуын (даму тұрақтылығы, қаржы ресурстарының дамуын қамтамасыз ету, мемлекеттік қолдау дәрежесі, өнімді өткізудегі пайда және тағы басқа), инвестициялық тәуекел дәрежесін (кәсіпорындар мен салалар өнімінің бәсеке қабілеттілігі, саладағы әлеуметтік деңгейін) бағалау қажет. Салаларға инвестицияны тартуды жалпы бағалау интегралды көрсеткіштер түрінде жүреді, яғни жеке көрсеткіштердің маңыздылығы инвестициялық шешім қабылдаудың мәнінің сомасымен есептеледі. Бағалауда оның факторларын есепке алу қажет.

Аймаққа инвестицияны тарту  инвестициялық қызметті жоспарлауда маңызды рөлді атқарады.  Әр түрлі аймақтағы бір саланың өндірісі мен өнімі әр түрлі тартуды қамтиды. Ол мынадай факторларға байланысты: орналасқан жері, көлік тармағының дамуы, әлеуметтік жағдай сипаттамасы, инфрақұрылымның дамуы, табиғи-климаттық жағдай және нақты ресурстар. Аймаққа инвестицияны тартуды бағалау әр түрлі факторларға байланысты жүргізіледі. Келешекте, инвестицияны тартуды тереңдей бағалау инвестицияны тартуда инвестицияның бөлік нарығын бағалаумен жургізіледі (нақты, қаржылық, инновациялық жоба, нысан). Нақты кәсіпорынға инвестицияны тартуды қарастыруда қаржылық тұрақтылығы, пайдалығы, активтердің өтімділігі, активтің айналымды көрсеткіштері бойынша оның қызметіне қаржылық талдау жасалынады.

Инвестициялық үрдістің қызмет етуі мен оны белсенділендірудің теориялық негіздерін қарастырғанда оның микро және макро экономикалық аспектілерін атап кету қажет. Екеуінің арасындағы ерекшелік келесідей түрде сипатталады. Макроэкономикалық жағдай өзінің соңғы мақсаты ретінде инвестиция саласында мемлекеттің экономикалық саясат мәселелері мен объективті экономикалық үрдістерді, ал сол уақытта микроэкономикалық жағдай жеке инвестордың тәртібі мен оған мемлекеттің экономикалық саясатының ықпалын қарастырады.

Инвестицияны өндірістік қызметте белгілі бір кезеңде қордаланған  және тұтыну үшін пайдаланылмаған табыстың бөлігі және өндіріске қайта салынған табыс бөлігі ретінде анықтауға болады.

Ұлғаймалы ұдайы өндірісте  қосымша өнім бөлігі өндіріс көлемін  ұлғайтудың көзі болып табылады. Бұл  кезде, ұлғаймалы ұдайы өндірісі осы өнімнің абсолютті мөлшері емес, жиынтық қоғамдық өнімді ерекше бөлумен өзара байланысты.

Кезеңде    құрылған    өнімнің  аталған    бөлінуі    өндіріске    шығындалған қаржыны өтеу, тұтыну және жинақтау қорларын құруды көздейтіндігі белгілі. Жалпы өнімнің әр түрлі бөлігін қолдану сипатына тәуелді барлық қоғамдық өндіріс   бірінші   бөліну   (өндірістік   құралдар   өндірісі)  және   екінші   бөліну (тұтыну  құралдарының өндірісі)  болып есептеледі.  Құрылған өнімді өткізу бірінші бөлімдегі өнім бөлігі өндірістің тұтынылған құралын өтеуге белгіленген ішкі бөлімдер арасында айырбасталуын және өндірісті кеңейту үшін оның өсуін көздейді (соңғысы инвестициялық үрдісті айқындайды).

Екінші бөлімдегі барлық қамтылғандардың жеке қажеттіліктерін  қанағаттандыру мақсатында – екінші бөлімнің ішінде де өнім айырбасы жүреді. Екі бөліміндегі өнімнің басқа  бөлігі олардың арасында айырбасталады, нәтижесінде бірінші бөліміне екінші бөліміндегі кеңейтілген ұдайы  өндірісті қамтамасыз   етеді,   ал  екіншісі -  өз  кезегінде  бірінші  бөліміндегі  барлық қамтылғандардың қажетті тұтыну құралымен қамтамасыз етеді.