Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау

    Кәсіпорында табыс деңгейін сақтап қалу үшін жаңа өнімді жобалаудың және өндіріске енгізудің мерзімдерін анықтап алу маңызды. Өнімді жобалау және игеру кезеңі барысы белгілі бір уақыт шығындарын қажет етеді, осы уақыт ішінде кәсіпорын тек шығындар тартумен сипатталады. Содан кейін өнімді өндіріске енгізгеннен бастап шығындар азая береді және біршама мерзімнен кейін залалсыздық нүктесіне де жетеді. Сатылым көлемі ұлғайған сайын тұрақты шығындар үлесінің азаюы есебінен табыс көлемі де ұлғая береді. Сұраныс пен ұсыныс тепе-теңдігі орнаған жағдайда табыс мөлшері бірқалыпты деңгейге жетеді және белгілі бір мерзім бойында өзгеріссіз болып тұрады. Мұндай жағдай бәсекелестер тарапынан ешқандай қауіп-қатер жоқ болған кезде өте ұзақ мерзімге созылуы мүмкін. Алайда, қазіргі таңдағы еліміздегі бәсекелестіктік дамуы кәсіпорындар үшін мұндай қолайлы жағдайлардың орын алуына ырық бермейді. Сол себепті, бәсекелестер жеткілікті жағдайда кәсіпорындар сатылымның қолайлы шамасын ұстап тұру кәсіпорынның рентабельділігін төмендету арқылы ғана мүмкін бола алады. Демек, кәсіпорын қызметінің экономикалық тиімділігі төмендейді.

    Бәсекелстік күрестің күшеюі кезінде бағаны төмендету арқылы сатылым көлемін арттыруға кәсіпорындардың қабілеттері жетпейді, өйткені жұмыс тиімсіз бола бастайды. Табыстылықты қамтамасыз ету үшін кәсіпорындар бағаны шығындардың төмендеуіне сәйкес төментетулері тиіс немесе нарықта үлкен сұраныстарға ие бола алатын басқа тауарды өндіруге күш салулары қажет. Осы факторды ескере отырып, кәсіпорындар өнімнің жаңа түрлерін игеруге табыс көлемінің барынша артқан кезінде кірісулері керек. Бұл ескі тауардың рентабельділігінің төмендеуі басталған мезетте жаңа өнімді шығару залалсыздық нүктесіне жетіп үлгеруіне жағдай жасайды.

    Мұндай стратегия кәсіпорындардың қол жеткізген табыстылық деңгейін сақтап қалуға және қолайлы нарықтық жағдайларда бұл көрсеткішті барынша арттыруға мүмкіндіктер береді. 

2.2. Қаржылық тәуекелдердің кәсіпорын табысына әсері 

    Жоғарыда біз кәсіпорындардың табыстылығын арттырудың бүгінде отандық нарықта қалыптасқан негізгі алғы шарттарын қарастырдық. Ендігі кезекте табыстың экономикалық тәкекелмен байланысы, бұл тәуекелдер кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижелеріне қалай әсер ететінін қарастыратын боламыз.

    Табыс ақшалай салымдар бойынша тәуекел деңгейімен тығыз байланысты. Кімде-кім өзінің қолындағы капиталымен тәуекелге барғысы келмесе, ол өз қаражаттарын банктік депозиттерге салып, пайыздық мөлшерлемелері инфляция деңгейінен жоғары болатын табыстар алып отырады. Егер барынша көп табыс алғысы келсе, онда өз мойнына үлкен тәуекелдер алуға тура келеді, себебі бұл ірі көлемдегі зиян шегу ықтималдықтарымен байланысты. Мысалға, акциялардың немесе облигациялардың құны түсіп кетуі мүмкін, сатып алынған жылжымайтын немесе өндірістік мүліктің бағасы күрт төмендеп кетуі мүмкін, ал депозит салған банк банкротқа ұшырауы мүмкін. Бұл өзі құмар ойын тәрізді, өз мойнына алған тәуекел бастапқы салынған капитал өсіп, табыс алып келетіндей ұтысқа әсер ете алмайды.

    Кәсіпкерлік тәуекелдің жөні бір бөлек. Бұл, ең алдымен, болашақ жағдайларды бағалауды қажет ететін инвестициялармен байланысты жұмыс. Қаражаттарды ұтымды пайдалану, сонымен қатар энтузиазмдықты, екпінділікті, нарық жағдайларына икемділікті барынша көрсете білу – осылардың бәрі жиналып, қажетті табыс алып келуі және жұмыс барысына оң әсерін тигізуі мүмкін.

    Тәуекел деңгейі тұрақты шама болып табылмайды, бәрі шаруашылық әрекеттер барысына байланысты. Кәсіпкер немесе қаржы менеджері – бұлар тәуекел деңгейін төмендетіп, кәсіпорынға қажетті табыс мөлшерін қамтамасыз етуге жауапты тұлғалар.