Экономика в сфере торговли

-          бастапқы уақыт шығындары, яғни жаңа өнім шығындары, бірнеше айлық ақысын алдын ала арендалық төлемдер және т.б.. Бұл шығындар болашақ периодтың өзіндік құнына қосылады.

-          қорлар, яғни, қорлар құрылым сферасы; (дайын өнім, кәсіпорын қоймасы, өнім жеткізілімі, бірақ төлемеген алушы; кәсіпорындағы касса ақшасы және банк счеттары, сонымен қатар құралдар, аяқталмаған шығын, дебиторлық қарыз ).

Айналым құралдары әрдайым айналыста болады, үш стадиядан өтетін прецесс: дайындық, өндіріс және аяқталуы. Бірінші периодта кәсіпорын ақшалай құралдарына керекті құрал-жабдықтарды, қорларды сатып алады, Екінші периодта  өндіріс қорлары өндіріске қатысады,жартыфабрикаттан дайын өнімге айналады. Үшінші периодта дайын өнім өткізіліп ақшаға айналады. Айналым құралдырының структурасы – бұл элементтер құныжәне олардың бағасы.

3. Айналым құралдарының тиімді көрсеткіштерін қолдана білу

Айналым құралдарының тиімді көрсеткіштерін қолдана білу бұл экономикалық көрсеткіш.

Айналым құралдары толық айналымға қолданысқа енген уақыттан бастап (материалдар сатып алу және т.б.) өнім өндірілген уақытқа дейін. Айналым құралдары түскен пайдамен аяқталады.

Айналым құралдарының айналымы барлық кәсіпорында бірдей емес, кәсіпорын өніміне байланысты, белгілі кезеңге - өндіріс дайындығы және дайын өнімге дейінгі аралық.

Айналым құралдары өзіне байланысты мазмұндалатын көрсеткіштерге: бір айналым күндері, айналым саны мен бағасына.

Бір айналым ұзақтығы келесі формуламен жүзеге асады:

О = C : T/Д,

О – айналым ұзақтығы, күнмен; С – айналым құралдарынан қалған қалдықтар, орташа немесе белгілі уақыт; Т - өнім көлемі; Д – күндер саны;

Бір айналым ұзақтығының қысқаруы айналым көрсеткіштерінде қолданылады.

Айналым саны белгілі периодта немесе айналым құралдарының айналысының коэффиценті, келесі формула арқылы жүзеге асады:

КО = Т/С

Айналым коэффициенті жоғары болған сайын айналым құралдары жақсы жүреді.

Айналым құралдарының коэффицентін жүктеу келесі формула арқылы жүзеге асады:

Кз = C/Т

Көрсетілетін көрсеткіштерден басқа қайтарым құралдарының айналымы қолданыла алады, пайдамен анықталады және айналым құралдарының қалдықтары.

Айналым құралдарының қатарым көрсеткіштері барлық айналым құралдарының бағалануымен, қатысуымен жүргізіледі.

Айналым құралдарының өзгерісі қойылған жоспар көрсеткіштерімен немесе осы периодтағы көрсеткіштермен жүреді. Айналым құралдарының көрсеткіштері салыстырмалы немесе тоқтайды.

Айналым құралдарының айналыстан материалдық ресурстар және олардың білімі, қосымшаға жүктеледі.

-          Айналым құралдарының айналыстан шығуы абсолютті немесе қатысты болуы мүмкін. Абсолютті айналыстан шығуы айналым құралдарының номалық қалдықтан төмен немесе сақталатын период қалдығы немесе қаралатын период көлемі. Қатысты айналыстан шығуы кейбір жағдайларда, бір уақытта өнім шығаруда айналым көлемінің өсуі, өндіріс көлемінің өсуі.

Айналыстан шығу айналым құралдарының жылдамдату және айналыста болуы.

П1 – П0 * РП1 /Д

Мұндағы,

П0 және П1 – бір айналым құралдарының ұзақтығы, яғни базистік және есеп беру кезеңі;

РП1 – есеп беру кезең периоды;

Д – период ұзақтығы (ай – 30 күн, квартал – 90 күн, жыл – 360 күн).

Қорытынды:

Айналым құралдарының кәсіпорны өз алдына айналым өнімдер қорларының бағалануын сипаттайды. Айналым құралдары біруқытта өндіріс сферасының құрылымын, үздіксіз процесс және өнім дайындау.  Айналым өнімдерінің қоры – бұл өндіріс құралдары, толығымен әр циклге орнатылады, толығымен өз бағасына ауысады және толығымен әр өндірістік циклге қосылады.

   Лекцияға қосымша әдістеме

Айналым құралдары әрдайым айналыста болады, бұл процесс үш стадия арқылы жүреді: дайындық, өндіріс және аяқталуы. Бірінші периодта кәсіпорын ақшалай құралдарына керекті құрал-жабдықтарды, қорларды сатып алады, Екінші периодта  өндіріс қорлары өндіріске қатысады,жартыфабрикаттан дайын өнімге айналады. Үшінші периодта дайын өнім өткізіліп ақшаға айналады. Айналым құралдырының структурасы – бұл элементтер құныжәне олардың бағасы.

Әдебиеттер тізімі:

Негізге әдебиеттер тізімі:

1.       Горемыкина Т.К. Статистика промышленности: МГИУ, 1999ж

2.       Терия статистики: Р.А.Шмойлова 2 басылым-1998ж 7-40 беттер

3.       ҚР заңы – Казахстанская правда 1997ж 7 мамыр

4.       Экономическая статистика Ю.Н.Иванова 1998ж 1360-161 беттер

Қосымша әдебиеттер тізімі:

1.       Голуб Л.А. Социально – экономическая статистика 2001ж 188-225 беттер

2.       Статистика: Учебное пособие в схемах и таблицах Н.М.Гореева, Л.Н.Дкмидова, Л.М.Клизогуб, С.А.Орехов 2007ж

3.       Харченко Л.И. ИНФРА-М 1997

4.       Социально – экономическая статистика А.М.Елемесова, К.К.Бельгибаева, Е.М.Кимков, Г.М.Молдакулова – Алматы Экономика 1999ж 149-183 беттер

5.       Практикум по статистики: В.М.Симчеры/ ВЗФЭИ-6 В.Н.Салин, Е.П.Шпаковская 1999ж 259бет

6.       В.Н.Салин, Е.П.Шпаковвкая Социальная – экономическая статистика Юрист 2004ж 333-335 беттер

5. ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ МЕН ОЛАРҒА, МЕТОДИКАЛЫҚ НҰСҚАУ

Тақырып 1  «Салық есебі туралы түсінік»

Сабақ түрі: белсенді семинар.

Негізгі түсініктер: Салық есебі, салық жүйесі, абсолюттік салықтық есеп, аралас салықтық есеп, салық дисконтын белгілеу, салық есебінің қызметтері, «баж» терминінің ең тура анықтамасы, сыйақы, салық агенті, салық төлеушінің электрондық құжаттары, арнаулы салық  тәртібі, салық берешегі.

Белсенді семинардың мақсаты: салық есебі туралы түсінік және оның есеп жүйесіндегі рөлімен танысу, ҚР  Салық кодексі оның  құрылымы және мазмұны,салық салу принциптерін, салық есебінің қызметтерімен әдістерін ашып зерттеу. Кәсіпорының салықтық есепке алу саясатын, және салықтық есепке алу ерешеліктері мен ұзақ мерзімді келісім шарттар жүзеге асыру және бірлескен қызметті жүзеге асыру, салық есебі жеке ақпараттық жүйе түрінде туралы анықтау.

Тәжірибелік сабақ сұрақтары:

1.Қазақстан Республикасының Салық кодексінің пайда болуы туралы айтыңыз

2.Салық салу принциптерін атаңыз

3.Салық жалпы есебінің жалпы сипаттамасы және қажеттілігі

4.Салық есебінің қызметтері мен әдістері

5. Ұымның салық саясаты

Студент білуі тиіс:

Дәрісте берілген сұрақтар көлеміндегі материалды;

Қазақстан Республикасының салық жүйесі: казіргі заманғы жағыдайдың сипаттамасы және қалыптасу сатысы;

Салық есебі неге жеке ақпараттық жүйе түрінде қалыптасты;

Студент меңгеруі тиіс:

Кәсіпорынның  салықтық есепке алу саясаты не үшін керек  білуді;

Қаржы лизингі туралы білуді;

Бірлескен қызметті жүзеге асыру ерешеліктері білу;

Практикалық сабаққа әзірленуге қажетті әдістемелік нұсқау:

Практикалық сабақта талқыланатын сұрақтардың тізімімен танысып, оларды дәрістің негізгі мазмұны мен ұсынылған әдебиеттер бойынша пысықтаңыз. Сабаққа әзірлену барысында   практикалық сабақ сұрақтарын белсенді талқылауға қажетті студенттердің білімі мен міндеттеріне қойылатын талаптарға көңіл бөліңіздер. 

9. Оқу пәні бойынша иллюстрациялық материал

Барлық тақырыптар бойынша көрнекті материалдар электронды түрде бар (CD RV)

Ф Е ҰУ 703-02-11. Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым