Бухгалетлік есеп және аудит

   Ақынның дүниені ішкі сырын білу жөніндегі  философиляық таным көзқарасы “Анық  пен танық” өлеңінде жақсы сипатталған. Адамды

қоршаған  табиғаттың ішкі сырын ұқсын, білсін, табиғаттың байлығын өз қажетіне жаратсын деп жаратылыс адамға ми берді, білу, нану, ұғыну -  ақыл ісі, ол мидан шығады.

Шәкәрім дүние  жүзінде неше түрлі халық бар. Солардың бәрі жаратылыстың ішкі сырын  ұғы, білуге құмар, бірі “дүниені жаратушы тәңірі-күн”, тіршілік күн нұрынан  жаралды деп, екіншісі “құдай жоқ” деп жар салады, үшіншісі көп құдайға  табынса, төртіншісі міне, құдай деп  суретке табынып, ойын он саққа жүгіртеді. Соның бәрі – дүние сырын білуге ұмтылушылық, “нағыз тәңір жолы –қиянатсыз ақ жүрекпен адал еңбек ету” деп  ой түйіндейді. Ал, “Тәңірі мен жан” деген өлеңінде туу, өсу, өлу, өлген  жанның топыраққа, өсімдікке нәр  болып, тіршілікке қайта айналып  келуі табиғи құбылыс. Бар зат  мүлде жоғалып кетпейді. Жоқтан

бар пайда болмайды, заттың, құбылыстың түрі өзгереді дейді.

   Шәкәрім өзінің өмір тағылымы, тәрбие жөніндегі  философиялық ой-пікірін “Дүние және өмір” деген өленіңде терендете  түсіп, байлық, кедейлік, қулық, сұмдық, алдамшылық, жақсылық, жамандықтың  бәрі “құдай” ісі деп, өз бойындағы  мініңді құдайға жауып, күнәдән  пәк болғың келеді, “дүние алдамшы, өмір қу” дейсің, бойындағы мініңді  біреуден көрмей, өз бойыңнан ізде, “тумақ, өлмек, қартаймақ – табиғи құбылыс”, “себепсіз нәрсе жаралмақ емес”, “дүние сырын ұғу, мінездегі мінді  түзеу өзіңе байланысты” деп  ақыл айтады.

   Бұл ұлы Абай талдау жасаған материалистік  ойдың жалғасы. Шәкәрім 

ойды  өзінше өрнектеп, поэзия тілімен философиялық тұрғыда беріп отыр.

   “Тән  сезіп, көзбен көрмек, мұрын иісі, тіл  дәмнен хабар бермек. Бесеуінен мұндағы  ой хабар алып, жақсы-жаман әр істі сол тексермек”,-деп ой түйіндейді.

   Ш. Құдайбердіұлы  адамның жан-дүниесінің дамып, қалыптасу  жолын тіршіліктің қарапайымнан күрделіге қарай біртіндеп дамуы  тұрғысынан түсіндіреді.

   Шәкәрім адамгершіліктің ізгі қасиеттерді  “Жастарға” деген өлеңінде өзгеге залымдық қылма, кісіге күнә жасаған  адам құдайға да жақпайды, ажал оған бір күні өзіне де тиеді, обал бар  жерде сауап бар екендігін  уағыздайды.

   “Арман” атты өлеңінде жастарға қалай өмір сүру керектігін айтады. Адам баласы бұл  дүниеге келген күннен өмірден өткенше  ертеңіне үміттеніп, алдына мақсат қойып, соғн жетсем деген арман-тілекпен ғұмыр  өткізгені абзал дегенді мегзейді.

     “Мінеу мен күндеу” өлеңінде  өскелең ұрпаққа ғибратты ой  тастайды: “бұрыңғы ғұламалар көп  мұра, өсиет қалдырды, сол байлықты  оқып ұға білсең, өміріңе жетер  таусылмас рухани азық. Олар айтқан  әрбір нақыл-

ақылды  ой елегінен өткіз, соған қарап, өз мініңді  түзе, ақыл біткенді талғаусыз-таңдаусыз  ала бермей, ой сарабына сал”,-дейді.

   Шәкәрім Құдайбердіұлының қай шығармасын алсақ  та, өмірден көргендеріне түйін жасап, оның тағылымды жақтарын ұрпағына ұсынуымен  құнды.  

 

Бақылау сұрақтары:

 

1. Абай және Шәкірім ілімдеріндегі ұқсастықтар  мен айырмашылықтар.
2. Ш. Құдайбердіұлы «Үш анық» еңбегіндегі этикалық ойлар.

 

Әдебиеттер:

1. А.Тулегенова., М.А.Тулегенова  Бизнес этикасы: Оқу құралы.- Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет

2. . М. Х. Мескон, М. Альберт, Ф. Хедоури. Основы менеджмента. Москва, "Дело", 1992

3. Ф. Котлер. Основы маркетинга. Москва, "Прогресс", 1992

4. В. Хойер. Как делать бизнес в Европе. Москва, "Прогресс", 1990

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3. 7. Тәжірибелік жұмыстың  жоспары.

 

№1.    Бизнес этикасы туралы түсінік және оның пайда болуы

Мақсаты:  Бизнес этикасы туралы түсінік беру

Жоспары:

1. Бизнес дегеніміз не?
2. Бизнес этикасы туралы жалпы түсінік?

Әдебиеттер:

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.

 
 

№2  Этика ұғымы және оның заты

Мақсаты: Этика ұғымын және оның затын талдау

Жоспары:

1. Этика ұғымы
2. Этика ұғымының түрлері

Әдебиеттер:

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.

 

№3 Этикалық категориялардың  ұғымы

Мақсаты: Этикалық категориялардың ұғымын талдау

Жоспары:

1. Бизнес этикалық категориялар
2. Этика қаидалалары және жалпы адамгершілік құндылықтар

Әдебиеттер:

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.

 
 

№4  Бизнес   психологиясы және онің негізгі  проблемалары.

Мақсаты:  Бизнес   психологиясы және онің негізгі проблемаларын талдау

Жоспары:

1. Қазақстандағы бүгінгі күнгі бизнес және оның одан арі дамуы
2. Нарық экономикасы кезіндегі бизнесменның атқаратын рөлі

Әдебиеттер:

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.

 
 

№5 Кадым (Антикалык) заманындағы этикалық  ойлар

Мақсаты: Ғылым салаларына түсінік беріп, танымдық мәндерін ұғындыру

Жоспары:

    1. Этика ғылымына түсінік.

2.Ерта  замандағы этика.

3.Батыс  зиялыларының ойлары.

Әдебиеттер:

 

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу  құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.

 
 

№6  Рухани құндылықтардың тұлға дүниетанымына ықпалы.

Мақсаты:  рухани құндылық ұғымын беру арқылы ой-өрісін жетілдіру

Жоспары:

1. Ұлттың рухани құндылықтары
2. Рухани құндылықтарға шетелдік оқымыстылардың берген бағасы
3. Жеке тұлға руханилығын дамыту - әлемдік проблема.

Әдебиеттер:

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.

№7 Адамтану мәселесінің зерттелуі

Мақсаты: Адамтану ұғымының әлеуметтік мәнін ұлттық негізде ұғындыру

Жоспары:

1.Адамның  қоғамдағы орны, адам-мәдениет туындысы

2.Адамға  тән қасиеттер мен сапалар. 

3.Адам  туралы халық  қағидаларының  танымдық мәні -  практикалық сабақта. 

Әдебиеттер:

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.

 

№8 Тұлғаның жеке қасиеттері.

Мақсаты: Адам, тұлға дара тұлға ұғымдарын басқа ғылым негіздеріне сүйеніп түсіндіру

Жоспары:

1. Тұлға ұғымының әлеуметтік мәні.
2. Тұлғаның жеке қасиеттерінің мотивтері (түрткілері)
3. Халықтың мифтік сенімдерінің мәні

Әдебиеттер:

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.

 

№9 Моральдың ұлттық сипаты.

Мақсаты: халықтық және ұлттық моральдың ерекшелігіні ұғындыру, сана ұғымын ғылыми тұрғыда жан-жақты талдау.

Жоспары:

1. Моральдық сананың құрылымы туралы түсінік.
2. Мораль – сананың бір формасы.
3. Мораль және дін.

Әдебиеттер:

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.

№10 Қазақ этикасының қалыптасуы

Мақсаты: қазақ халқының этикалық ойларының қалыптасу кезеңдерінен

хабардар  ету.

Жоспары:

1. Қазақ халқының этикасы.
2. Дала ғұламаларының этикалық ойлары.
3. Қазақ этикасының зерттелуі.

Әдебиеттер:

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.

 

№11 Қазақ ғұламаларының  этикалық ойлары

Мақсаты: этикалық ойлардың даму жүйелілігіндегі сабақтастықты дала ғұламаларының еңбегіне сүйеніп ұғындыру.

Жоспары:

1. VI-VIII ғ.ғ. дала ғұламалары
2. XI-XIV ғ.ғ. ғұламалары
3. XV-XVII ғ.ғ. ақын-жыраулары
4. XIX ғасырдағы қазақ ғұламалары
5. XX ғасырдың 1-ші жартысындағы қоғам қайраткерлері
6. XX ғасырдың 2-ші жартысындағы қоғам қайраткерлері

Әдебиеттер:

1. Тулегенов А., Тулегенова М.А., Бизнес этикасы: Оқу құралы. Қарағанды; ҚарМУ баспасы, 2006. -137бет
2. Кузин Ф.А. Культура делового общения. Практическое пособие для бизнесмена.Ось-89,2000
3. Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., «Инфра»,2003.