Басқа да салықтар бойынша бюджетпен есеп айырысу есебі» (жер салығы, мүліктер салығы мен көлік салығы)

Жеңілдетілген декларация негізінде арнаулы салық режимін  қолданушы заңды тұлғалар салық  салу объектілерінің орташа жылдық құнының 0,5%;

4. Жер салығы. ҚР-ның Жер кодексінің 9 бабына сәйкес Қазақстанда жерді иелену және жерді пайдалануға ақы төленеді; жер үшін ақы жер учаскесінің сапасына, орналасуына және сумен қамтамасыз етуіне байланысты анықталатын жер салығы нысанында алынады.

Жер салығы – меншікке салынатын салықтардың ішіндегі ең негізгі, ауқымды, маңызы жағынан ерекшесі. Жер салығы жер иеленушілер мен жер пайдаланушылар төлейтін тікелей, оның ішінде нақты салықтардың қатарына жатады. Ол жергілікті бюджеттің бекітілген салықтарының бірі. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде жер салығы көбінесе дербес салық ретінде қарастырылмайды, тек жер құны (баланстық құны) мүлікке салынатын салықтың жалпы сомасына енеді.

Жер салығы жер учаскесінің  орналасқан жері бойынша төленеді, салық сомасы жергілікті өкімет органдарының құзырында қалады, яғни жер салығының сомасы толығымен жергілікті бюджетке түсіп, жергілікті өкімет органдарының салықты жинауға мүдделілігі арттырылады. Жер салығының негізгі базалық ставкаларын республика үкіметі, ал нақты төлем мөлшерін жергілікті мәслихат өз билігі шеңберінде белгілейді.

5. Мемлекеттік баж. Мемлекеттiк баж - уәкiлдiк берiлген мемлекеттiк органдардың немесе лауазымды адамдардың заңдық мәнi бар iс-қимылдар жасағаны үшiн және (немесе) құжаттарды бергенi үшiн алынатын мiндеттi төлем.

Сонымен бірге, "Қазақстан  Республикасының Бюджет кодексіне" сәйкес республикалық бюджетке -түсетін  кірістер мыналар болып табылады:

2010 жылдың қорытындысы  бойынша Қазақстан Республикасы  Ұлттық қорына мұнай секторы  ұйымдарынан 2 256,3 млрд. теңге сомасында тікелей салықтар түсті.

 

Кесте 1 - Өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 2010 ж. мемлекеттік бюджет кірістерінің атқарылуы

 

						мың. тенге
Төлемнің атауы	2009 жылғы МБ фактісі	2010 жылғы МБ жоспары	2010 жылғы МБ фактісі	Ауытқу (4-бағ.-3-бағ.)	% (4-бағ./3-бағ.)	Ауытқу (4-бағ.-2-бағ.)	% (4-бағ./2-бағ.)
1	2	3	4	5	6	7	8
Салықтық түсімдер	2 228 681 798	2 934 080 721	231 122 970	108,6	705 398 922	131,7	2 934 080 721
Корпоративтік табыс салығы	643 668 527,8	837 233 485,8	-10 697 959	98,7	193 564 958	130,1	837 233 485,8
Жеке табыс салығы	268 724 614,1	312 331 729,7	11 047 362	103,7	43 607 116	116,2	312 331 729,7
Әлеуметтік салық	232 839 685,8	253 829 912,8	10 808 280	104,4	20 990 227	109,0	253 829 912,8
Мүлікке салынатын салық	91 851 110,7	107 917 342,8	3 562 108	103,4	16 066 232	117,5	107 917 342,8
Жер салығы	13 022 133,4	13 467 103,4	542 281	104,2	444 970	103,4	13 467 103,4
Көлік құралдарына салынатын салық	17 521 354,3	26 261 779,1	1 752 821	107,2	8 740 425	149,9	26 261 779,1
Бірыңғай жер салығы	578 140,0	761 649,3	155 290	125,6	183 509	131,7	761 649,3
Қосылған құн салығы, барлығы	515 933 455,6	677 229 029,1	86 794 671	114,7	161 295 574	131,3	677 229 029,1
1) Ішкі өндіріс тауарларға салынатын ҚҚС	111 278 726	241 359 887	62 346 367	134,8	130 081 161	216,9	241 359 887
2) Импортталатын тауарларға салынатын  ҚҚС	404 654 729	435 869 142	24 448 304	105,9	31 214 413	107,7	435 869 142

 

Кесте -1 жалғасы

Акциздер, барлығы	57 393 428,8	61 423 118,0	-3 972 925	93,9	4 029 689	107,0	61 423 118,0
1) Ішкі өндіріс тауарларына салынатын акциздер	57 374 851	47 809 490	2 966 645	106,6	-9 565 361	83,3	47 809 490
2) Импортталатын тауарларға салынатын акциздер	18 578	13 613 629	-6 939 570	66,2	13 595 050	73 277,4	13 613 629
Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаннан түсетін түсімдер	201 185 702,7	231 272 772,3	40 653 393	121,3	30 087 070	115,0	231 272 772,3
Алымдар	8 350 382,5	9 731 076,6	1 444 699	117,4	1 380 694	116,5	9 731 076,6
Ойын бизнесіне салынатын салық	2 375 030,4	5 307 296,9	1 527 787	140,4	2 932 267	223,5	5 307 296,9
Халықаралық саудаға және сыртқы операцияларға  салынатын салықтар	152 226 450,2	373 799 611,3	84 869 347	129,4	221 573 161	245,6	373 799 611,3
Басқа да салықтар	14 541,6	5 551,2	-7 472	42,6	-8 990	38,2	5 551,2
Мемлекеттік баж	22 997 240,3	23 509 262,3	2 643 286	112,7	512 022	102,2	23 509 262,3
Салықтық емес түсімдер	136 175 506,6	104 398 205,8	10 989 242	111,8	-31 777 301	76,7	104 398 205,8
Негізгі капиталды сатудан түсетін  түсімдер	35 887 388,8	60 653 288,8	-6 948 285	89,7	24 765 900	169,0	60 653 288,8
БАРЛЫҒЫ кірістер (3 санат)	2 400 744 694	3 099 132 215	235 163 927	108,2	698 387 522	129,1	3 099 132 215
Трансферттердің түсімі	1 104 600 000,0	1 200 000 000,0	0	100,0	95 400 000	108,6	1 200 000 000,0
ЖИЫНЫ	3 505 344 694	4 299 132 215	235 163 927	105,8	793 787 522	122,6	4 299 132 215
Кедендік төлемдер мен салықтар	556 899 758	823 282 382	102 378 082	114,2	266 382 624	147,8	823 282 382
Е с к е р т  у – Қаржы министрлігінің статистикалық  бюллетені негізінде жасалды

 

Кестеде көріп  отырғанымыздай, Мемлекеттік бюджетке түсімдер 2010 жылы кірістерінде оң көрсеткіштерді байқауға болады, 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы ішкі өндіріс тауарларына салынатын салық 116,89 % өскен, және де ойын бизнесіне салынатын салық 123,46% өскен, халықаралық саудаға және сыртқы операцияларға салынатын салықтар 145,5%, ал ең төменгі көрсеткіш ішкі өндіріс тауарларына салынатын акциздер - 8,3%, басқа да салықтар -38,24%, салықтық емес түсімдер -76,6, мемлекеттік баж 2,22%, трансферттердің түсімі 8,63%, жер салығы 3,41%, әлеуметтік салық 9,01% төменгі көрсеткіштерді байқауға болады.

 

Кесте – 2. 2010 жылғы мемлекеттік бюджеттің салықтық түсімдерінің атқарылуы

 

Атауы	Жоспар	Факті	Ауытқуы  (3-б. - 2-б.)	Атқарылуы, %	2009 жылғы факті	Ауытқуы  (3-б. - 6-б.)
1	2	3	4	5	6	7
Салықтық түсімдер, жалпы	2 703,0	2 934,1	231,1	108,5	2 228,7	705,4
оның ішінде:
КТС	847,9	837,2	-10,7	98,7	643,7	193,5
ЖТС	301,3	312,3	11,0	103,7	264,0	48,3
Әлеуметтік салық	243,0	253,8	10,8	104,4	232,8	21,0
ҚҚС - жалпы	590,4	677,2	86,8	114,7	515,9	161,3
оның ішінде ІӨТ-ға ҚҚС	179,0	241,4	62,4	134,9	111,3	130,1
Импортқа салынатын ҚҚС	411,4	435,8	24,4	105,9	404,6	31,2
Табиғи ресурстарды пайдаланғаны үшін түсімдер	190,6	231,3	40,7	121,3	201,2	30,1
Халықаралық саудаға және сыртқы операцияларға  салынатын салық	288,9	373,8	84,9	129,4	152,2	221,6
Е с к е р т  у – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 2010 жылғы мемлекеттік бюджеттің атқарылу қорытындылары туралы есебінің негізінде жасалды

 

Бюджеттің кірістері салықтық және басқа міндетті төлемдер (салықтар және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер), ресми трансферттер, мемлекетке өтеусіз негізде берілетін, қайтарылатын сипатта болмайтын және мемлекеттің қаржы активтерін сатумен байланысты емес, бюджетке есептелуге тиісті ақшалар болып табылады.

Салықтық  емес түсімдер—бюджетке төленетін міндетті, қайтарылмайтын төлемдер, сондай-ақ ресми трансферттерден басқа, бюджетке өтеусіз негізде берілетін ақша.

Негізгі капиталды  сатудан түсетін түсімдерге мемлекеттік мекемелерге бектіліп берілген мемлекеттік мүлікті, мемлекеттік материалдық резервтен тауарларды, мемлекет меншігіндегі жер учаскелерін жеке меншікке сатудан немесе оларды тұрақты немесе уақытша жер пайдалануға беруден, мемлекетке тиесілі материалдық емес активтерді сатудан түсетін ақшалар жатады.

Ресми трансферттердің түсімдері — бұл бюджеттің бір деңгейінен екіншісіне Ұлттық қордан бюджетке түсетін трансферттердің түсімдері.

 

 

Сурет 1 – 2009-2010 жж. Салықтық төлемдердің құрылымы

 

Мемлекеттік бюджетке түсетін салықтық түсімдерге баға бере келе төмендегідей қорытындылар жасадық:

- бюджет кірістерінің қөзі салықтар болып табылады.

- Салық– мемлекет бір жақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде қайтарымсыз және өтеусіз, тұрақты сипатта бюджетке төленетін төлемдер.

- Салыққа жатпайтын түсімдер бойынша есепті кезеңге жоспардағы 93, 4 млрд. теңгенің орнына іс жүзінде 104,4 млрд.теңге түсті, жоспардың орындалуы 111,8%-ды құрады.

- 2009 жылмен салыстырғанда 2010 жылы ішкі өндіріс тауарларына салынатын салық, халықаралық саудаға салынатын салықтар өскен.

- ең төменгі көрсеткіш ішкі өндіріс тауарларына салынатын акциздер, салықтық емес түсімдер, мемлекеттік баж, трансферттердің түсімі, жер салығы, әлеуметтік салықтардан төменгі көрсеткіштерді байқауға болады.

Қазақстан Республикасы салық жүйесін  басқару Қазақстан Республикасы Конституциясы бойынша Президентке, Парламентке, Үкіметке, Қаржы Министрлігіне жүктеледі. Салық қызметі органы Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі Салық Комитетінен және облыс, Астана, Алматы қалалары, аудандар мен қалалар бойынша салық комитеттерінен тұрады.

 

 

                                                                                                                                       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.Салық төлеушіде басқа  да салықтар бойынша қаржылық  және салық есебін ұйымдастыру

 

 

2009ж. Салық кодексіне  еңгізілген жаңалық – «Салықтық  есеп саясаты» 10баб. – салық  есебін жүргізу тәртібімен ережелері  көрсетілген салықтөлеушінің құжатты, онда ережелермен қоса осы сала (бюджетке міндетті төлемдер, салықтар) бойынша жаңа өзгерістерді еңгізу мақсатында ескі немесе енді керек емес (ставкалар, салыққа салу объектілер) шаралар (әрекеттерді) алып тастаудың жиынтық әрекеттері көрсетіледі.

Салық есебі (56баб.) - бұл  салық төлеушінің бюджет алдында  салықтар бойынша міндеттемелеріне есеп беру үшін салыққа салынатын объектілердің, салық есептемелердің, төлемдердің жүйелі құжаттық рәсімдеуі. Ал салықтарды дұрыс есептеп, қажет қаржылық ақпараттарды жинақтап, тіркеп (белгілеп жазу), өңдеп және беру үшін салықтөлеушілер «Салық кодексін» жетік білу керек.

Салық есебінің негізгі  мақсаты – салық міндеттемелерінің  туындау кезі мен мөлшерін дұрыс  анықтау, есепті кезеңдерге кірістер мен шегерімдерді дұрыс жеткізу және ең соңында, заңмен белгіленген мерзімде бюджетке төленуі тиіс соманы алу болып саналады.

Салық есебінің объектілеріне  салық салынатын көрсеткіштердің  мынадай үш тобын жатқызуға болады:

• мүлік (ұзақ мерзімді активтер);
• кәсіпкерлік қызметтен алынатын кірістер (барлық түрлері);
• активтер құнын бағалаудағы айырма.

Салық есебінің функцияларына  жатады: фискалдық; ақпараттық; бақылау.

Салық есебі бюджетке бекітілген типтік формалармен тапсырылады.

Салықтық формалар –  салық есептіліктері, салықтық өтініштер және регистрлер. Есептік құжаттар деген, ол бухгалтерлік құжаттар, салықтық формалар, салықтық есеп саясаты және басқада салықтық объектілерін анықтайтын құжаттар. Салықтық есеп бухгалтерлік есеп негізінде жасалады.

 Бюджетпен салықтар бойынша есеп айрысудың есебі бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарының І бөлімнің 1400 «Ағымдағы салық активтері» шоттар (егер бюджетке артық төленсе) және бюджетке берешек бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарының ІІІ бөлімнің 3100 «Салықтар бойынша міндеттемелер» шоттары қарастырылған. Салықтар - ол, кәсіпорынның шығындары болып танылады.

Салық кодексі бойынша  жалпы мемлекеттік салықтарға жататындар:

1. Жеке табыс салығы (СК 6 бөлімі 18тарау, 153- 192 бабтар);