Фирманың маркетингтік қызметін басқару («АБДИ КОМПАНИ» АҚ-ның мысалында)

4.Нақты тұтынушылардың және еңбек коллективінің сұранысы мен қажеттілігін ескеретін әлеуметтік бағыттағы жағдайларды құру;

5.Тауарлар мен қызметтерді кеңінен өндіруге жағдай жасау және өз имиджін көтеру;

6.Фирманың барлық бөлімшелерінің қызметкерлерінің маркетинг қызметті жүзеге асыру үшін белсенді ат салысу.

 

 

 

 

 

1-сурет – Маркетингтік принциптер негізінде циклдық басқару

 

1-ші суретте көріп отырғынымыздай маркетингтік принцип негізінде басқару бес циклдан тұрады және біз оны төмендегідей талдай аламыз:

Жағдайлық талдау: фирманың жетістіктері мен сәтсіздіктерін ескере отырып,өндірісте болған өзгерістердің себептерін анықтау, қызметкерлер

жұмысының тиімділігін бағалау,  сонымен қатар болашаққа болжам жасау.

Маркетингтік синтез: жағдайлық талдау негізінде стратегиялық дамудың мақсаттарын құру, нарық конъюнктурасын ескере отырып мақсатты бағалау, стратегиялық жоспарға негіз болатын шешімдерді әзірлеу.

Стратегиялық жоспарлау: ұзақ мерзімді стратегияда фирманың 10 – 15 жылға арналған мақсаттары белгіленеді. Осы мақсаттарды анықтау сыртқы сауданың жалпы жағдайын, оның даму тенденциясын және республика экономикасының даму бағытын ескереді. Алға қойылған мақсаттарға жету үшін қаржылық, материалдық және тағы да басқа ресурстардың қандай мөлшерде қажет екендігі белгіленеді, мақсаттарға жету стратегиясы анықталады, яғни бұл маркетингтің стратегиясын анықтау, мақсатқа жету үшін тактикалық қызметті құру. Стратегиялық маркетингтік жоспарлау келесі үш деңгейден тұрады:

- стратегиялық жоспарлау;

- маркетингтік бақылау;

- жоспарды орындау.

Тактикалық жоспарлау: жалпы мақсаттар қысқа мерзімді (бес жылдан көп емес) кезеңге нақтыланады. Осының негізінде мәселелерді шешу үшін қажетті ресурстар жұмылдырылады, фирманың барлық қызметіне бағытталған нақты бір қызметті анықталады. Жедел жоспарды құрылып және оның орындалуына белгілі бір мүмкіндіктер жасалады [12].

Маркетингті басқару  белгілі бір тұжырымдамалар арқылы жүзеге асырылуы керек. Өйткені, маркетингті  басқару белгілі бір тұжырымдарға бағытталу арқылы жүзеге асады. Фирманың өзінің маркетингтік қызметін бес тұжырымдаманың негізінде жүзеге асырады:

- өндірісті жетілдіру тұжырымдамасы;

- тауарды жетілдіру тұжырымдамасы;

- коммерциялық іс-әрекетті күшейту тұжырымдамасы;

- маркетинг тұжырымдамасы;

- әлеуметтік-этикалық маркетинг тұжырымдамасы

Коммерциялық іс-әрекетті күшейту тұжырымдамасы сатушының өткізу мен ынталандыру шараларына жете көңіл бөлуін талап етеді. Сұранысы төмен тауарларды осы тұжырымдаманы қолдану арқылы сатуға мүмкіндік бар,  дегенмен тиімдісі  – ең әуелі нарыққа қажетті тауарды өндіру маңызды.  Осы бағытта мына тұжырымдаманы қолдану қажеттілігі өткірлене түседі.

 

1-кесте–Коммерциялық іс-әрекет шетінен және маркетинг тұжырымдамаларын салыстыру              

          

Тұжырымдамалар	Негізгі әрекет         обьектісі	Мақсатқа жету         жолдары	Түпкі мақсаты
Комерциялық  іс-әрекет	Тауар	Коммерциялық  іс-әрекеттер және    ынталандырушы    шаралар	Сатудың көлемін  өсіру арқылы          табысқа жету
Маркетинг	Тұтынушылар     мұқтажы	Маркетинг кешен        әрекеттері	Тұтынушылардың     қажетін  қанағаттандыру   арқылы табысқа    жету
Е с к е р т у – [13,14] әдебиеттер негізінде автор құрастырған

 

Маркетингті басқарудың жаңа бағыты  – элеуметтік-этикалық маркетинг. Халықтың төлеу қабілетіне қарай сұранысын өтеу маркетингтің әлеуметтік негізі болып табылады. Сондықтан бұл бағыттың адам мүддесіне тікелей қатысын байқауға болады.

Келесі суретте жалпы  фирманы басқару процесінің қарапайым схемасы көрсетілген:                    

 

 

   Кіріс (ресурстар)                                                     Шығыс (қорытынды)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                           2-сурет – Фирманы басқару процесі

 

Барлық фирмалар  басқару жағынан қарағанда ашық жүйе болып табылады,  яғни 2-ші суретте көріп отырғанымыздай сыртқы және ішкі факторлармен қарым-қатынаста болады. Егер фирманың басқару жүйесі тиімді болса, процесс кезінде кірістің (материал, капитал, ақпарат т.б) қосылған құны пайда болып, қорытындыда көптеген мүмкін болатын қосымша шығыстар (табыс, сатудың өсуі, нарық бөлігінің ұлғаюы т.б) әкелуі мүмкін. Ал басқару обьектісі ретінде маркетинг, өндіріс, қаржы, персонал бола алады. Фирма маркетинг арқылы алдыңғы кезең зерттеулері мен нәтижелері негізінде жасалған стратегияны жүзеге асырады. Сонымен қатар, стратегиялық жаңа шешімдерді іздеу мақсатындағы зерттеулер бір мезгілде жүргізіледі [15].

Маркетинг бөлімінің  қызметі мен мақсатын анықтау  үшін фирма қызметін толықтай талдау керек.  Алынған қорытынды негізінде маркетинг бөлімінің күшіменен проблемаларды шешу гипотезасын құру қажет, яғни маркетингтік жоспар құру деген сөз. Маркетингтік стратегияның дамуы мен марктингтік бөлімінің мақсатына қарай біз марктинг бөлімінің рационалдығы туралы гипотеза құра аламыз. Бұл келесідей көрініс табады: маркетинг бөліміңн директоры тікелей бас директорға немесе директорлар жиналысына бағынады. Ол бөлімді координациялайды және  оның қызметіне жауапты болады. Бөлімнің оптималды  көлемі – 7 қызметкер.

Маркетингтік ақпарат  бөлімінің құрылымы келесідей:

1.Маркетингтік ақпарат бөлімі өзіндік жеке құрылым және ол фирманың бас директорына бағынады;

2.Маркетингтік ақпарат бөлімінің басшысы фирманың бас директорының бұйрығымен жұмысқа алынады және жұмыстан босатылады;

3.Маркетингтік ақпарат бөлімі тікелей маркетингтік ақпарат бөлімінің басшысына бағынатын келесі бөлімшелерден тұрады: маркетингті зертеу секторы, дизайн секторы, жарнама секторы, психоанализ секторы.

4.Маркетингті зерттеу секторы: құрамы:а)маркетингтік ақпарат бөлімінің басшысы; б) экономист; в)маркетингтік ақпарат бөлімі басшысының орынбасары; г)программист.Техникалық жабдықтау:компьютер,факс- модем,телефон, принтер.

5.Дизайн секторының құрамы: дизайнер.

6.Жарнама секторының құрамы:а)маркетингтік жарнама-үгіт бағдарлама құру;техникалық жабдықтау:маркетингтік зерттеу секторын қамтамасыз етеді.

7.Психоанализ секторының құрамы:кадрлар бойынша психо-аналитик.

Фирма қызметін талдау, қызметтің келесі үш бағыты арқылы жүргізіледі: жабдықтау, өндіру, өткізу. Сонымен қатар фирманың қызметінің жақсы жүруін қамтамасыз ететін басқа да қызмет сферасы зерттелуі тиіс: қаржы, ақпарат бөлімі, кадрлық саясат [16].

Өнімнің өзіндік құны – фирма өндірістік-шаруашылық қызметін анықтайтын сапалы көрсеткіш болып табылады. Өнімнің өзіндік құны – тауарды өндіру мен өткізуге байланысты фирманың ақшалай түріндегі шығыны.

Өзіндік құнды төмендету  екі көрсеткіш бойынша жоспарланады: салыстырмалы тауарлық өнім және өнімнің 1 теңгеге шаққандағы шығыны. Салыстырмалы тауарлық өнімге оның осы фирмада өткен жылдағы көп партиялы және сериялық түрде өндірілетін өнімнің барлық түрі кіреді.

Өзіндік құнды төмендетуді  көлемін жоспарлау келесі есептеулер бойынша анықталады.

Салыстырмалы тауарлық өнім көрсеткіші бойынша. Ең алдымен абсолюттік үнемдеу көлемі анықталады:

 

                      Э_{абс.ср.т.п} = N_niC_bi - N_niC_ni                                    (1)

 

Жоспарланған уаққытағы абсолюттік үнемдеу көлемі анықтағаннан кейін, жоспарлы уақытта өзіндік құнды  төмендетудің искомый пайызын анықтаймыз.

 

                      S_ср.т.п = Э_{абс.ср.т.п}  / N_niC_bi * 100               (2)

 

Мұндағы, Э_{абс.ср.т.п} – салыстырмалы тауар өнімінің өзіндік құнын төмендету абсолюттік үнемдеу, мың. теңге;

N_niC_bi – ағымдағы уақыттағы өзіндік құн бойынша салыстармалы тауарлық өнімнің жоспарлы шығарылуы;

N_niC_ni  – жоспарлы уақыттағы өзіндік құн бойынша салыстармалы тауарлық өнімнің жоспарлы шығарылуы;

Өнімнің 1 теңгеге шаққандағы шығыны көрсеткіші бойынша. Жоспарлы уақытта  тауарлық өнімнің өзіндік құнының  абсолюттік үнемдеу көлемі келесі формула  бойынша анықталады:

 

                      Э_абс.т.п = (З_тнб – З_тпп ТП) / 100               (3)

 

Өнімнің 1 теңгеге шаққандағы тауарлық өнімнің өзіндік құнының  шығынын төмендету пайызы  жоспарлы және ағымдағы уақытпен салыстырмалы түрде анықталады:

 

                      S_т.п  = ((З_тпб – З_тпп ) / З_тпб ) *100               (4)

 

Мұндағы, З_тпб – ағымдағы уақыттағы тауарлық өнімнің 1 теңгеге шаққандағы            шығыны, тиын;

З_тп – жоспарлы уақыттағы тауарлық өнімнің 1 теңгеге шаққандағы            шығыны, тиын;

ТП – жоспарлы уақыттағы  таурлық өнімнің құны, мың. теңге.

Бірақ шығын көлеміне көптеген факторлардың әсер етуін ескерген жөн: материалдарға бағаның өзгеруі, еңбек өнімділігінің өсуі, өндіріс  көлемінің өзгеруі және тағы да басқалар. Осыған байланысты жалпы тиімділікте  есептер жүргізген  кезде әрбіреуінің ықпал етуін анықтап алу керек.Қарыз қаражатымен қаржыландырылатынын көрсетеді. Қаржыландыру коэффициенті >1 болуы керек. Біздің  кәсіпорында  бұл  коэфициент  2011  жылы  3,86 – ға өскен, яғни 111 пайыз. Бұл  меншік капиталының жоғарылауына тікелей  байланысты.

Жоғарыда айтылғанның  негізінде мынадай қорытынды  жасауға болады қарыз  және  меншік  капиталының  арақатынасы  кәсіпорын  активтерінің  қай  бөлігі  қарыз  қаражаты  есебінен  қаржылатындығын  білдіріп, 1  теңгеге қанша қарыз  тартылғандығын  көрсетеді. Ол қарыз капиталын меншікті капиталға бөлу арқылы табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. «АБДИ КОМПАНИ» АҚ-ның қызметінің маркетингін талдау

 

2.1 «АБДИ КОМПАНИ» АҚ-ның жалпы сипаттамасы

 

Қазақстан Республикасында  канцелярлық нарығында белгілі  өндірушілер болмағанда, біраз уақыт бойы мемелекетке канцелярлық тауар аз мөлшерде келгенде және Қазақстан барлық жабдықтаушылармен байланыс жоғалтқан кезде, яғни КСРО ыдырағаннан кейін 1994 жылы кыркүйек айында Қазақстанның АБДИ компаниясы құрылды. АБДИ компаниясы өз қызметін Қазақстанға мектеп дәптерінің партиясын көтерме жеткізуінен бастады, кейін оның ассортименті ұлғайды. АБДИ сауда нүктелерінде үлкен сұраныстың арқасында және ұсыныстың жеткілігінен үлкен кезектер бола бастады, сондықтан сауда жүйесін ұлғайту қажеттілігі туды. Жылдан - жылға тауар ассортименті мен қызмет көрсету сервисі де кеңейтіле түсті. Бүгінгі күні Қазақстан бойынша 25 АБДИ фирмалық дүкенінде 550 адам жұмыс істейді. Қазақстанның барлық қалаларында ондаған филиаладар мен дилерлер бар, және бұл шекті емес, өйткені қазіргі кезде тағы да бірнеше филиалдар мен дүкендер ашылуға дайындалып жатыр [17].

«АБДИ Компани» АҚ-ның стратегиялық бизнесі.

Өзіне қатысты қызметтің  максималды түрде дамуы Компанияның  сапалы және эффективті дамуына тауардың кең таңдау, толық қызмет комплексі, жағымды атмосфера, сонымен қатар бағалардың жақсы үйлестіруі мен тауардың сапасы көмектеседі. Жыл сайын жақсы жұмыстың атағын дәлелдей отырып, сатудың 3 дәрежесінде: бөлшек, көтерме, корпаративті түрде жұмыс істеуге көмектеседі. Компанияның негізгі мақсаты: Қазақстан Републикасынның және Орталық Азияның әрбір азаматына әлемдік дәрежедегі мектеп пен офиске арналған тауарды жеткілікті етіп жасау және корпаративті қызмет көрсету. Корпаративті тұтынушыларға ерекше жағдай жасау мен компанияның менеджерлері әрбір тұтынушының сұранысына индивидуалды тұрғыда қысқа мерзімде олардың барлық өтінішін қарайды және олардың тіліктерін орындайды. Компанияның жұмыс істеудің негізгі принциптері болып, ұсынатын тауар мен қызметтердің ассортименттік оптимизациясын, өзінің тұтынушына максималды географиялық жақындату, сатуға қазіргі кездегі технологияны енгізу және ұсынатын қызметтің сапасын үнемі арттыру саналады.