Шаруа қожалықтарының бәсекелестігін арттыру

Артықшылықтары: сату көлемі жоғарылайды, тұтынушылар талғамының өзгеруін қадағалау  мүмкіндіктері мол болады, жаңа өнім түрлерін жылжыту мүмкіндіктері өседі, өнімді жарнамалау мүмкіндіктері кеңейеді. Кемшіліктері: дүкендер қызметін бақылау күрделі, дүкен қызметіндегі кемшіліктер сауда маркасының имиджіне кері ықпал етеді, алғашқы кезеңде жарнама шығындары жоғары болады.

3. Ірі дүкендерде фирмалық сауда бөлімдері желісін құру. Дүкендер «Өскемен құс фабрикасы» өнімдерін басқа тауарлардан бөліп сатуға келісім шарт жасасады, фирмалық бөлім мәртебесін иеленеді, «Өскемен құс фабрикасы» стилінде безендіріледі. Бұл нұсқаның да артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Артықшылықтары: қызмет көрсету шығындары төмен, дүкендер желісіне қарағанда, бөлімдер желісі кеңірек болады соған байланысты өнімді сату көлемі жоғары болады, жаңа өнім түрлерін жылжытуда тиімді. Кемшіліктері: бөлімдер қызметін бақылау күрделі, дүкен қызметіндегі кемшіліктер сауда маркасының имиджіне кері ықпал етеді, алғашқы кезеңде жарнама шығындары жоғары болады, дүкен иелерімен қарама-қайшылықтар туындау қаупі жоғары.

 

Кесте 16– «Өскемен құс фабрикасы» АҚ 2011-ж. құс етін сату болжамы

 

Көрсеткіш	2010-жылы нақты сатылғаны	2011-жылы күтілетін сату	Болжамды өткен жылдың нақты мөлшерімен салыстыру, %
Құс еті, тонна	10664,89	12630	118,43
Бағасы, теңге	208,44	200	95,95
Түсім, мың теңге	2222989, 67	2526000	113,63

 

Кәсіпорынның өткізу арналарын қайта құру өндірісті және маркетингті басқарудың көптеген қырларын қозғайды. Өткізу арналарының ерекшеліктерін өткізу болжамдарын құруда, өндірісті жоспарлауда, қорларды басқаруда ескеру керек [68]. Осыған байланысты өндіріс көлемі қазіргі 10664,89 тоннадан 12630 тоннаға өсетін болса, сату болжамы жоғарыдағыдай болады.

Кестеден құс етінің көлемі 18,43% артқанда кәсіпорын өнімін сатудан 2526000 мың теңге жиынтық табыс алып, өткен жылғымен салыстырғанда 13,63% жоғары табыс ала алатынын көреміз. Өндірісті дамыту арқылы кәсіпорын өнімінің өзіндік құнын төмендете алатындықтан, өнімнің сатылу бағасы 2010-жылмен салыстырғанда 4,05% төмендейді.

Енді кәсіпорын өткізу арнасын  қайта құрған кезде өнімді өткізуге байланысты кәсіпорында туындайтын өзара байланыстарды қарастырайық.

Осыған байланысты зерттеу объектіміз болып отырған «Өскемен құс фабрикасы» АҚ бәсеке күресіндегі әлсіз тұстарын жетілдіру үшін біріншіден аймақтық нарықтағы құс еті өнімдерін сатып алушыларды сегменттеудің сәйкес белгілері бойынша сегменттеуді қажет етеді. Сегменттеу жүргізіп, мақсатты нарықты таңдағаннан кейін сол сегментте өнімнің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ететін өнімнің көрсеткіштерін жетілдіру қарастырылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

1. «Бәсекеге қабілеттілік» түсінігін зерттеу негізінде құс етінің бәсекеге қабілеттілігі – құс фабрикалары үшін бәсекелік артықшылықтар туғызып, нарық үлесін жаулауға, сақтауға, жоғарылатуға мүмкіндік беретін экономикалық көрсеткіштер мен тұтынушылық қасиеттердің жиынтығы деп анықтаймыз. Нарықтық экономикада бәсеке – шаруашылық жүргізудің фундаменті; бәсеке – өнімнің техникалық, экономикалық, маркетингтік көрсеткіштеріне оны жобалаудан бастап соңғы тұтынушыға жеткізгенге дейінгі кезеңдердің барлығында ықпал етеді; бәсеке даму мен мен өсудің қозғаушы күші, мақсат таңдаудың, сол мақсатқа жету жолындағы ізденістің, жетістікке ұмтылудың ықпалшысы.
2. Құс шаруашылығындағы маркетинг сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеті негізінде құс шаруашылығы өндірісі масштабтарын қалпына келтіру; тұрғындардың құс етіне, жұмыртқаға деген қажеттілігін саны, сапасы, тұтынымдық қасиеттері, бәсекелестік артықшылықтары, бағасы бойынша неғұрлым жақсы қанағаттандыру; құс өнімдері нарығын дәл білу негізінде өз өндірісін отандық және шетелдік нарық талаптарына сәйкестендіру; құс шаруашылығы кәсіпорындарының тұрақты қызметін қамтамасыз ету; құс шаруашылығы өнімдерімен салааралық және аймақаралық айырбасты жүзеге асыруға негізделеді. Еліміздегі құс шаруашылығында маркетинг жүйесін ұтымды ұйымдастыру үшін өндірісті әдістемелік, ұйымдық және тәжірибелік іс-шаралармен қамтамасыз ету керек.
3. Шығыс Қазақстан облысындағы құс шаруашылығы кәсіпорындарының қызметі талданып, даму беталысы анықталды. Облыста әрекет етуші еттік бағыттағы кәсіпорындардың сұраныстың өсуіне орай, өндіріс көлемі жылдан-жылға өсу қарқынында, бірақ, өндіріс көлемі өсіп отырғанымен, рентабелділік деңгейі төмен, өйткені, өнімнің өзіндік құны жоғары. Осыған байланысты құс шаруашылығында сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеті негізінде өндіріс масштабтарын қалпына келтіру; тұрғындардың құс етіне, жұмыртқаға деген қажеттіліктерін саны, сапасы, тұтынымдық қасиеттері, бәсекелестік артықшылықтары, бағасы бойынша неғұрлым жақсы қанағаттандыру; құс өнімдері нарығын дәл білу негізінде өз өндірісін отандық және шетелдік нарық талаптарына сәйкестендіру; құс шаруашылығы кәсіпорындарының қызметін тұрақтандыру; құс шаруашылығы өнімдерімен салааралық және аймақаралық айырбасты жүзеге асыру міндеттері мен құс шаруашылығында маркетинг жүйесін ұтымды ұйымдастыру үшін өндірісті әдістемелік, ұйымдық және тәжірибелік іс-шаралармен қамтамасыз ету керектігі анықталған.
4. Жұмыста құс шаруашылығындағы бәсекенің дамуына көптеген әсер ететін өзара байланысты факторлар жіктемесі толықтырылып, бір жүйеге келтірілген. Олар: өнімнің нарықтық бағасы, жемнің бағасы, жемдеу технологиясы, құстарды ұстаудың техникалық жағдайлары, кәсіпорындағы ветеринарлық жағдайлар, елдегі асыл тұқымды құс өсіру деңгейі, кәсіпорынның ішкі қаржылық мүмкіндіктері, өндірілген өнімді өткізу арналарының тиімділігі, тұтынушылардың қалауы, кәсіпорынның танымалдылығы, жарнамалық қызметі. Ол факторларды анықтап бағалау арқылы құс өнімдері нарығында болып жатқан құбылыстарды талдап, саладағы бәсекенің даму қарқыны мен ерекшеліктерін білуге болады.
5. Нарықтағы тұтынушылардың талғамы, қалауы тұрақты емес, әр түрлі қоршаған орта факторларының әсерінен өзгеріп тұрады. Осыған орай тұтынушылар қалауын білу үшін нарықта маркетингтік зерттеулер жүргізу әдістемесі дайындалып, оның негізінде Өскемен және Алматы қалаларында маркетингтік зерттеу жүргізіліп, маркетингтік көрсеткіштердің үш тобы бойынша құс етін тұтынушылар бағалап, нәтижелер талданды. Қорытындысында тұтынушы қалайтын құс етінің сапа критерийлері, құндық және маркетингтік параметрлері анықталды. Тұтынушылардың бағалауы бойынша құс еті жас-балғын, дәмі нәзік, экологиялық таза, бағасы басқа құс еттеріне қарағанда салыстырмалы түрде төмен, жылдам әзірленетін, орамада өнім туралы ақпаратты қамтитын және сыртқы келбеті тартымды болуы керектігін көрсетті.
6. Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың жалпыға ортақ әдісі жоқ. Әрі бәсекеге қабілеттілік қатысты шама болғандықтан оны екі немесе бірнеше өнімнің бәсекеге қабілеттілік көрсеткіштерін салыстыра отырып ғана бағалауға болады. Зерттеу объектісіне қатысты осы мәселені шешу мақсатында құс шаруашылығы өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін бағалау үрдісінің әдістемесі ұсынылған. Тәжірибеде құс шаруашылығы кәсіпорындары осы әдістемені қолдана отырып, өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің сапалық, құндық және маркетингтік көрсеткіштерін анықтап, бәсеке күресінде төмен көрсеткіштерді жоғарлату бойынша іс-шаралар қабылдайды.
7. Өнімді өткізуге арналарын жетілдіру үшін аймақтарда құс етін сақтау қоймаларын ашу кәсіпорындардың өнімді сатып алушыларға уақытылы өткізе алу мүмкіндіктерін кеңейтеді, аймақтарда фирмалық сауда орындарын ашу кәсіпорынның тұтынушылар алдындағы танымалдылығын жоғарылатуға, тұтынушыларға кең көлемді ассортимент ұсынуға, өнімді тиімді жылжытуға мүмкіндік береді.
8. Жалпы құс шаруашылығы кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін жүйелі ақпарат базасын құру керек. Ол жүйелі ақпарат базасы  тұтынушылардың талғам-талаптарының өзгеруін қадағалап отыру үшін нақты және әлуетті тұтынушылар туралы ақпаратты қамтиды, оны маркетингтік зерттеулер жүргізу арқылы аламыз, нарықтағы тікелей және әлуетті бәсекелестер картотекасын құру арқылы мәлімет жинау және өнім картотекасын құру арқылы нарықтағы лидер құс өнімін анықтап, оның бәселекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуші көрсеткіштерін талдау мақсатындағы ақпараттарды қамтиды.

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН әдебиеттер тізімі

 

1. Н.Назарбаев Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. – Астана: Елорда, 2011.– 44 бет
2. Қазақстан – 2030. Алматы: Юрист, 2001. – 104 б.
3. Қошанов А. Конкурентоспособное импортозамещение и внутрений рынок. – Алматы: 2008. – 226 с.
4. О конкуренции и ограничении монополистической деятельности: Закон Республики Казахстан. – Алматы: ЮРИСТ, 2010. – 22 с.
5. Мишин Ю.В. Экономические основы организации конкурентоспособного производства. – М.: ИД «Новый век», 2002.– 212 с.
6. М.Портер  Конкуренция. – М.: Вильямс, 2000.– 495 с.
7. Азоев Г.А.6 Челенков А.П. Конкурентные преимущества фирмы. – М.: Экономика, 2000. – 355 с.
8. Юданов А.Ю. Конкуренция: теория и практика. М.: Центр экономики и маркетинга, 1998.– 384 с.
9. Фатхутдинов Р.П. Конкурентоспособность: экономика, стратегия, управление: Учебное пособие для вузов. – М.: ИНФРА-М, 2000. – 312 с.
10. Кушенов Г.В. Японский менеджмент и теория международной конкурентоспособности. – М.: Экономика, 2000. – 247 с.
11. Кәмпбелл Р Макконелл, Стенли Р Брю  Экономикс. – М.: ИНФРА-М, 1992 1 т.
12. Хруцкий В.Е., Корнеева И.В. Современный маркетинг: Настольная книга по исследованию рынка: Учеб. пособие. – М.: Финансы и статистика, 2008. – 560 с.
13. Есімжанова С.Р. Маркетинг/ Оқу құралы. – Алматы: «Экономика», 2008. – 448 б.
14. Минько Э.В. Качество и конкурентоспособность. – СПб: Питер, 2009. – 235 с.
15. Бест Майкл Новая конкуренция. Институт промышленного развития . –М.: ТЕИС, 2002. – 248 с.
16. Павлова Н.Н. Маркетинговый подход к оценке конкурентоспособности товара// Маркетинг в России и за рубежом. – 2009. –  № 1. – 83-85 с.
17. Куриный переполох: птичий грипп//National Business. 2010 – № 8. – 4-5 с.
18. Воронов А., Гусько К. Формы и методы неценовой конкуренцииии в современных условиях хозяйствования// Маркетинг. – 2010. – № 3 – 17-21 с.
19. Есполов Т.И., Куватов Р.Ю., Керимова У.К. Повышение эффективности сельского хозяйства Казахстана в условиях его интеграции с внешними рынками. – Алматы, 2009. – 598 с.
20. Кантере В.М., Матисон В.А., Фоменко М.А. Потребительская оценка продуктов – важнейшая составляющая маркетинговых исследований// Мясная индустрия. – 2002. – № 8. – 11-12 с.
21. Клочков К.Н. Система показателей эффективности использования потенциала птицы// Экономика сельскохозяйственных и перерабатывающих предприятий. – Москва – 2008. – № 6. – 14 с.
22. Ричард Л. Колз, Джозеф Н.Ул Маркетинг сельскохозяйственной продукции. – М.: Колос, 2000. – 718 с.
23. Лифиц И.М. Теория и практика конкурентоспособности товаров и услуг.   – М.: Юрайт-М., 2001.– 23-24 с.
24. Баумгартен Л.В. Анализ методов определения конкурентоспособности организации и продукции// Маркетинг в России и за рубежом. – 2010. – № 4. – 81-84 с.
25. Исабеков Қ. Бәсекеге қабілетті және экспортқа бағдарланған мал өнімдерін өндіру мәселелері//АгроИнформ. – № 1. – 2009. – 3 б.
26. Қазақстанның ауыл, орман және балық шаруашылығы. Статистикалық жинақ./ ред. Б. Тортаев/ Алматы. – 2010. – 332 бет.
27. Байбараков Е.Б. Резервы промышленного производства. – Алма-Ата, 1989. – 210 с.
28. Есқараев Ө.Қ. Теория и практика рынка. Учебное пособие. – Алматы. 2011. – 240 с.
29. Мусина Л. Государственная политика стимулирования конкурентоспособности агропродовольственного комплекса Казахстана// АгроИнформ. – № 2. – 2008. – 2-4 с.
30. Официальная информация Агентства по статистике Республики Казахстан по запросу
31. Голубов И.И. Формирование интегрированной системы маркетинга в птицеводстве//Проблемы агрорынка: теоретический и научно практический журнал. – 2009. – №6. – 28-31 с.
32. Маркетинг/Под ред. У.Руделиус и др. – М.: ДеНово, 2001. – 425 с.
33. Маркетинг: Учебное пособие /Под ред. А.М. Немчина, Д.В. Минаева. – СПб:Издательски дом «Бизнес-пресса», 2001. –512с.
34. Божук С.Г. Маркетинговые исследования. – Спб.: Питер, 2008. – 304 с.
35. Уотермен Р. Фактор обновления: Как сохраняют конкурентоспособность лучшие компании. – М.: Финансы, 1988 – 362 с.
36. Кротков А.М., Еленева Ю.Я. Конкурентспособюность предприятия: подходы к обеспечению, критерии, методы оценки//Маркетинг в России и зарубежом. – 2001. – №6. – 26 с.
37. Котлер Ф. Маркетинг менеджмент. – Спб.: Питер, 2010 – 800 с.
38. Свирейко Н.Е. Оценка конкурентоспособности масложировых продуктов// Маркетинг в России и за рубежом. – 2009. – № 3. – 89-91 с.
39. Афанасьев В.Н., Маркова А.И. Статистика сельского хозяйства. Учебное пособие. – М.: Финансы и статистика, 2008.– 115-123 с.
40. Реутов С. Перспективная форма организации производства мяса птицы// Птицеводство. – 2010. – № 9. – 26-27с.
41. Байбараков Е.Б. Книга о продуктах птицеводства. – Алма-Ата: Кайнар, 1990. – 302 с.