Персоналды басқару

     Салық режимі дегеніміз салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі барлық салық міндеттемелерін есептеу кезінде салық төлеуші қолданатын салық заңнамасы нормаларының жиынтығы. Жалпы салық режимі деп салық төлеушілердің барлық санаттары үшін белгіленетін және салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түрлерін есептеу мен төлеудің, сондай - ақ олар бойынша салық есептілігін берудің жалпы тәртібін қолдануды айтамыз.

     Арнаулы салық режимі - салық төлеушілердің  жекеленген санаттары үшін белгіленетін және жекелеген салық түрлерін есептеу мен төлеудің, сондай - ақ олар бойынша салық есептілігін берудің оңайлатылған тәртібін қолдануды көздейтін бюджетпен есеп айырусыдың ерекше тәртібі.

     Арнаулы салық режимін шағын бизнес субъектілері, шаруа қожалықтары, ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар және селолық тұтыну кооперативтері қолдана алады.

     Арнаулы салық режимін шағын бизнес субъектілері үшін әлеуметтік салықты, корпаративті немесе жеке табыс салығын есептеу  мен төлеудің оңайлатылған тәртібін белгілейді.Арнаулы салық режимін қолданатын шағын бизнес субъектілері кәсіпкерлік қызметтің бірнеше түрін жүзеге асырған жағдайда табыс қызметтің барлық түрлерін жүзеге асырудың жиынтығымен анықталады.

     Шағын бизнес субъектілері салықтарды есептеу  мен төлеудің, сондай - ақ олар бойынша  салық есептілігін тапсырудың төменде аталған тәртіптерінің біреуін ғана дербес таңдауға құқылы:

1. жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;
2. біржолғы талон(01.01.2011 жылға дейін);
3. патент негізіндегі арнаулы салық режимі;
4. оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі.

     Салық төлеуші салықтарды есептеу мен төлеудің жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне ауысқан кезде осы режимді 2 жыл қолданғаннан кейін ғана арнаулы салық режиміне қайта ауысуға болады.

     Филиалдары, өкілдіктері бар заңды тұлғалардың, филиалдар мен өкілдіктердің, әр түрлі елді - мекендерде өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелері және салық салу объектілері бар салық төлеушілердің, басқа заңды тұлғалардың қатысу үлесі 25 пайыздан асатын заңды тұлғаның бір мезгілде құрылтайшысы болып табылатын заңды тұлғалардың арнаулы салық режимін қолдануға құқығы жоқ.

     Арнаулы салық режимі келесі қызмет түрлеріне қолданылмайды:

1. акцизделетін өнімді өндіру;
2. кеңес беру, қаржы, бухгалтерлік қызмет көрсету;
3. мұнай өнімдерін өткізу;
4. шыны ыдыстарды жинау және қабылдау;
5. жер қойнауына пайдалану қызметтері.

     Біржолғы  талон негізіндегі арнаулы салық  режимі

     Біржолғы  талон - арнаулы салық режимін  қолдану құқығын куәландыратын  және жеке табыс салығы бойынша бюджетпен  есеп айырысу фактісін растайтын  құжат.Біржолғы талон негізіндегі  арнаулы салық режимін қызметі ара - тұра сипатта болатын жеке тұлғалар, жалдау шарттары бойынша базарлар аумағындағы тұрақты үй - жайларда қоспағанда жүзеге асыратын тұлғалар қолдана алады. Бұл тұлғалар жалдамалы жұмыскерлер еңбегін пайдаланбауы қажет. Олар дара кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден босытылады және әлеуметтік салықты төлемейді.

     Ара - тұра сипаттағы кәсіпкерлік қызмет дегеніміз жылына бәрін жинақтағанда 90 күннен аспайтын қызмет.

     Салық төлеушіге біржолғы талон қызметті жүзеге асырғанға дейін беріледі. Біржолғы талон талонда көрсетілген қызметті жүзеге асыру орны бойынша ғана жарамды болып есептеледі. Біржолғы талонды бір күнге немесе одан да ұзақ мерзімге  алуға болады. Біржолғы талонның құны кіріс алынатын объектінің орналасқан жерін, түрін, қызметті жүзеге асыру жағдайын , сапасы мен көлемін, сондай - ақ қызметпен шұғылдану тиімділігіне ықпал ететін басқа да факторларды ескере отырып, салық органы жүргізген қадағалау мен зерттеу деректері негізінде жергілікті өкілді органдардың шешімімен белгіленеді.

     Кәсіпкерлік қызметтің келесі түрлерімен айналысқан кезде біржолғы талон негізінде есеп айырысуға болады:

• газеттер мен журналдар;
• көшеттерді, бақша дақылдарын, саяжайлар мен үй маңындағы учаскілерді, бау - бақшаның қосалқы ауыл шаруашылық өнімдерін сату;
• малдар мен құстарға арналған жемдерді сату;
• базарларда тауарлар сату, жұмыс орындау және қызмет көрсету;
• лицензиялатын тасымалдауды қоспағанда, жеке жеңіл автомобильдер иелерінің жолаушылар тасымалдау қызметтері.

     2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап ТМД  елдерінен және алыс шетелдерден автомобиль көлігін алып келу қызметтері біржолғы талон бойынша жүзеге асыру құқығынан айырылды. Мұндай қызметтер 2007 жылға дейін біржолғы талон негізінде есеп айырысып келген болатын.

     Патент  негізіндегі салық режимі

     Патент - арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және салық сомаларының бюджетке төлегенін растайтын құжат.

     Патент  негізіндегі арнаулы салық режимін  мынадай талаптарға сай келетін  дара кәсіпкерлер қолданады:

1. жалдамалы қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын;
2. өзіндік кәсіпкерлік нысанындағы қызметті жүзеге асыратын;

3. жыл ішіндегі табысы ең төменгі жалақының 200 еселенген мөлшерінен аспайтын.

Патент  алу үшін салық органына келесі құжаттар тапсырылады:

• патент алуға арналған өтініш пен есеп - қисап;
• дара кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлік;
• егер қажет болған жағдайда жүзеге асырылатын қызметке алынған лицензия.

     Салық органы өтініш берілгеннен және бюджетке патенттің құны, жинақтаушы зейнетақы  қорларына міндетті зейнетақы жарналары  және мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың төлегенін растайтын құжаттар өткізілгеннен кейін бір жұмыс күні ішінде патент береді немесе патент беруден бас тарту туралы шешім шығарады. Патент кемінде 1 айға, бірақ 1 жылдан аспайтын мерзімге беріледі. Кезекті патент алу үшін өтінішті алдыңғы патенттің қолданылу мерзімі аяқталғанға дейін ұсыну қажет. Дара кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәлік көрсетілмейінше, патент жарамсыз болып табылады.

     Патент  құны немесе патент бойынша салық  сомасы мәлімделген табыстың 2 пайызын құрайды және бюджетке жеке табыс салығы мен әлеуметтік салықтар түрінде тең үлестермен төленеді.

     Патенттің күші жойылған мерзімге дейін кәсіпкерлік  қызмет тоқтатылған кезде салықтың енгізілген сомасы қайтарылмайды және қайта есептелмейді. Нақты табыс  патент алған кезде мәлімделген табыстан асып кеткен жағдайда, салық төлеуші 5 күн ішінде артық соманы мәлімдейді және осы сомадан салық төлейді.

     Егер  кәсіпкердің жылдық табысы ең төменгі  жалақының 200 еселенген мөлшерінен көп болса немесе жұмыскерлер  алу қажеттігі туындаса, онда оңайлатылған декларация немесе жалпыға бірдей белгіленген тәртіп бойынша салық өтеуі тиіс.

     Оңайлатылған  декларация негізіндегі салық режимі

     Оңайлатылған  декларация негізіндегі арнаулы  салық режимін қолдану үшін шағын  бизнес субъектілері өз қызметін жүзеге асыратын жері бойынша салық органына салық кезеңі басталғанға дейін өтініш береді. Жаңадан құрылған заңды тұлғалар оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимін қолдануға өтінішті мемлекеттік тіркелгеннен кейін 20 жұмыс күнінен кешіктірмей, ал дара кәсіпкер мемлекеттік тіркелген күннен бастап 10 күннен кешіктірмей салық органына береді.

     Алғашқыда мынадай талаптарға сай келетін  шағын бизнес субъектілері оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы  салық режимін қолданды:

1. дара кәсіпкелер үшін: дара кәсіпкердің өзін қоса алғанда қызметкелердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде 15 адам болса, шекті табысы 4 млн 500 мың теңге болса;
2. заңды тұлғалар үшін: қызметкелердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде 25 адам болса, шекті табысы 9 млн теңге болса.

     2005 жылғы 22 қарашадағы №89 Заңымен  аталған талаптарға өзгерістер  енгізілді және ол 2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енді.

1. Дара кәсіпкелер үшін:
• дара кәсіпкердің өзін қоса алғанда қызметкерлердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде 25 адам болса;
• салық кезеңі(тоқсан) ішінде шекті табысы 10 млн теңге болса;
2. Заңды тұлғалар үшін:
• қызметкелердің шекті орташа тізімдік саны салық кезеңі ішінде 50 адам болса;
• салық кезеңі ішінде шекті табысы 25 млн теңге болса, оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимін қолдана алады.

     Осы белгіленген талаптарға сай келмеген жағдайда немесе арнаулы салық режимінен  өз еркімен шыққан кезде шағын  бизнес субъектісі есепті кезеңнен кейінгі тоқсаннан бастап өтініш негізінде жалпыға бірдей белгіленген тәртібіне көшеді. 

⁴

2. ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН ЖӘНЕ  ОРТА КӘСІПКЕРЛІКТІ МЕМЛЕКЕТТІК  ҚОЛДАУ БАҒЫТЫНА ТАЛДАУ 

2.1 Шағын  және орта кәсіпкерлікті қолдау  инфрақұрылымы 

     Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлік туралы» Заңында елімізде жеке кәсіпкерлікті қолдауға арнайы бір тарау арналған. Осы заңда анықталған төмендегідей бағыттар мен жолдарды атап көрсетуге болады.

     Жеке  кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мынадай негізгі бағыттар бойынша  жүзеге асырады:

• жеке кәсіпкерлікті реттеу мәселелері жөніндегі заңнаманы жетілдіру;
• жеке кәсіпкерлікті қолдау орталықтарын, бизнес - инкубаторларды, технопарктерді, индустриялық аймақтарды және жеке кәсіпкерлік инфрақұрылымының басқа да объектілерін құру және дамыту;
• бюджет қаражаты есебінен жеке кәсіпкерлік субъектілерінің қызметін оқу - әдіснамалық, ғылыми - әдістемелік және ақпараттық қамтамасыз ету.

     Жеке  кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және дамытуды жүзеге асыру жолдары  ретінде келесілер:

• мемлекеттік органдардың жанынан жеке кәсіпкерлік проблемаларын зерделеу және оны дамыту ұсыныстарын әзірлейтін ғылыми - зерттеу институттарын құру;
• орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың жанындағы сарапшылық кеңестерді ұйымдастыру;
• жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және дамытудың қаржы институттарын құру.

     Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау жоғарыда аталған бағыттармен бірге  келесілерді де қамтиды:

• шағын кәсіпкерлік субъектілерінің мемлекеттік, қаржылық, статистикалық, материалдық - техникалық және ақпараттық ресурстарды және технологияларды пайдалану үшін жағдай жасау;
• шағын кәсіпкерлікті дамытудың мемлекеттік, салалық және өңірлік бағдарламаларын әзірлеу;
• оңтайлы салық салу режимін белгілеу;
• шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту үшін инвестицияларды, оның ішінде шетелдік инвестициларды тарту мен пайдалану жүйесін жасау;
• мемлекеттік мұқтаждар үшін тауарларды сатып алудың кепілдендірілген көлемін қамтамасыз ету;
• жұмыс істеп тұрған оқу және зерттеу орталықтарын, консалтингтік ұйымдар мен шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың ақпараттық жүйелерін дамыту және жаңаларын құру жолымен кадрларды даярлауды, қайта даярлауды және олардың біліктілігін арттыруды ұйымдастыру.

     Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың  негізгі қағидалары:

1. Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлікті дамытудың басымдылығы;

2. шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың кешенділігі;

3. шағын кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының және жүзеге асырылатын шаралардың шағын кәсіпкерліктің барлық субъектілері үшін қажеттілігі;
4. шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласындағы халықаралық ынтымақтастық.

     Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен дамыту келесі жолдармен жүзеге асырылады:

1. қаржылық қолдау көрсету;
2. шағын кәсіпкерлікті қолдау орталықтарының желісін ұйымдастыру;
3. бизнес - инкубаторлардың қызметін ұйымдастыру;
4. бір жылдан астам пайдаланылмаған мемлекеттік меншік объектілерін шағын кәсіпкерлік субъектілеріне сенімгерлікпен басқаруға немесе жалға беру;
5. өнеркәсіп өндірісін ұйымдастыру және халыққа қызмет көрсету саласын дамыту үшін немесе сенімгерлікпен 1 жыл өткен соң өтеусіз беру.