Маркетингтегі ақпарат жүйесін тұрғызу

     Ақпараттық  жүйені құраушы элементтер, өзінің алатын орнына қарай функционалдық  және жабдықтайтын болып екіге бөлінеді [8]. АЖ-нің функционалды бөлімі – ішкі жүйе мен кешен жиынынан және басқарудың маңызды бөлімін құрайтын құрылымнан құралған жиынтық. Функционалды бөлім ішкі жүйе қамтылған кешен жиынынан тұратын функционалды ішкі жүйе кешенін құрайды. Функционалды ішкі жүйе –  нақты белгілер бойынша бөлінген жүйенің салыстырмалы тәуелсіз бөлігі.

     Әрбір кіші жүйе кешен жиынына бөлінуі  мүмкін. Кіші жүйе – нақты белгімен белгіленген жеке жүйе бөлімі. Кешендер жиыны – нақты белгі бойынша топталған жиын.

     Ақпарат жүйесінің негізгі талаптары  қызметкерлер орындайтын жұмыс кешенін  автоматтандырылған түрде орындалуы.

     АЖ  құрылымы – ішкі ортамен байланысын анықтайтын ішкі кеңістік - уақтылы байланыстарды салыстырмалы түрдегі тұрақтылығы және жеке жүйе астары элементтерімен байланысты.

     Ақпараттық  ресурстар дегеніміз - бір фирмадағы  құндылықтар мен материалды ресурстар  болып табылатын мәліметтер жиынтығын  айтамыз [7]. Оған ішкі жадыда сақталатын негізгі және көмекші мәліметтер массиві мен кіру құжаттары жатады.

     АЖ  ресурстарының келесілеріне талаптар қойылады:

• ақпаратты қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;
• ұйымдастырушылық – құқықтық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;
• техникалық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;
• математикалық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;
• программалық қаматамасыз етуге қойылатын талаптар;
• ақпаратты қорғауға және программа құралдар жабдығына қойылатын талаптар.

      Кесте 4. Ақпарат жүйесі құрылымына қойылатын талаптар

 

Есеп  кешені	Есеп  атауы	Кіріс ақпарат	Шығыс ақпарат	Қолданушылар
Маркетинг тік зерттеулер және талдау жүргізуді автоматтан дыру	Ішкі  есеп беру			Маркетолог
	Ағымдағы  ақпаратты жинау	Сұраулар	Зерттеу ақпараты	Маркетолог
	Маркетингтік  зерттеулер жүргізу	Қажеттіліктер	Зерттеулер  негізінде есеп беру	Маркетолог
	Маркетингтік  ақпаратты талдау	Ұсынылымдар	Талдау  негізіндегі болжамдық  көрсеткіштер	Маркетолог

 
 

Ақпараттық  жабдықтауға қойылатын талаптар 

       Басқару кезеңі  ақпаратсыз жүзеге  асырылмайтындықтан, АЖ-дағы ақпаратпен  жабдықтауды ұйымдастыру өте  қажет. Ақпараттық жабдықтау (АЖ) – бұл ақпараттық жүйеде қолданатын экономикалық ақпаратты жіктеудің және шартты белгілеудің бірыңғай жүйелері мен құжаттардың және ақпарат массивтерінің үйлестірілген жүйелерінің бірігуі болып табылады. Ақпаратпен жабдықтаудың негізгі міндетіне – ақпаратты сақтау мен жинау, ақпараттар қоймасына өзгерістер енгізу, басқару шешімдерін қабылдау үшін шығатын ақпаратты беру жатады.

       Ақпараттық жабдықтау экономикалық ақпаратты кодтау және біркелкі жүйенің бірлігі болып табылады. Ақпараттық жабдықтау төмендегі талаптарды қанағаттандыруы керек:

• Есептеу жүргізетін объектілер мен субъектілердің сипаттамаларына сәйкес келуі тиіс, сонымен қатар ақпарат анық және өзекті болуы керек;
• Есептеу мәліметтерінің есебіне қойылатын талаптарына сай келуі және ақпарат толық болуы керек;
• Ақпарат құпиялылық деңгейі бойынша жіктелуі тиіс;
• Ашық ақпаратқа қол жеткізу максималды түрде жеңілдетілгені жөн;

     Ақпаратты қамтамасыздандыру ақпараттық ресурстардан (кіретін, аралық және шығатын мәлімет), олады жүргізетін құрлдардан тұрады. Ақпарат жүйесіндегі ақпаратпен жабдықтау, жүйеде қолданылатын мөлшерлік – анықтама ақпаратты және экономикалық ақпарат пен құжаттардың жіктелуін қамтиды. Ақпараттық жабдықтау 5 кестеде көрсетілген. 

       Кесте 5. Ақпараттық жабдықтау 

Элементтер	Сипаттамалар
Ақпараттық  технология	Мәліметтер  базасында негізделген
Мәліметтер  базасы типі	Реляциондық
Кодтау жүйесі	Фасеттік жүйе
Ақпараттық  қорғау	АЖ-мен жұмыс  істеу кезінде парольдер жүйесі қолданылады.

Ұйымдастырушылық  – құқықтық жабдықтауға қойылатын  талаптар

 

       Автоматтандырылған АЖ-ны тұрғызу  мен жұмыс істеудің негізгі  шарты ұйымдастырумен жабдықтау. Ұйымдастырумен жабдықтау – бұл  АЖ-ны тұрғызу мен жұмыс істеуге арналған шаралардың, әдістер мен жабдықтардың жиынтығы. Ол АЖ-ны тұрғызу мен қолдануға қатысты ең көлемді мәселелерді қарастырып және элементтердің құрамын, байланысын, өзара әрекетін, ұйымдастыру құрылымын анықтайды, сондай-ақ жүйе қызметін реттейтін құқықтық актілерді қамтиды.

       АЖ-ны тұрғызу – ақпараттық  кезеңдерін зерттеу, жобалау шешімдері  мен жобалау құжаттарын өңдеуді,  жүйе элементтерінің әрекетттеріне  ену ретін анықтауды қарастыратын күрделі де, жұмысы көп кезең.

       Ұйымдастырушылық – құқықтық  қамтамасыз етуінің қызмет атқаруы  келесіден тұрады:

• Есептеу құжаттары бойынша ақпарат;
• Жаңа ақпараттық технологияларды енгізудегі әдістемелік нұсқаулар.

       Ақпараттық жүйені құруда және оның қызмет көрсетуі үшін негізгі ұйымдастырушылық қамтамасыз ету келесі сұрақтарды шешеді. Жүйені талдау, қызмет көрсетуінің технологиясын өңдеу. Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету ақпараттық жүйе қызмет атқаруы кезінде қызметкерлердің

Іс - әрекеттеріне қажетті төмендегі құжаттар жиынтығы болуы керек:

• басқаруды ұйымдастыру құрылымы;
• қызмет етуі бойынша нұсқаулар;
• операторларға нұсқау;
• қызметтердің орындалуы мен тәртібі;

       Есеп кешенін шешуде қолданушының  техникалық құрал – жабдықтарымен  есептерді шешу үрдісі кезінде ұйымдастырушылық қамтамасыз ету жеткілікті болуы шарт. Есеп кешенінің тиімді жүзеге асуы үшін ұйымдастырушылық қамтамасыз ету келесі шарттарды қанағаттандыру керек:

• объектіні автоматтандыруға және есептер кешенін қолдануға, іске қосуға, дайындауға  жауапты тұлғаны тағайындау;
• нақты емес ақпараттарды ұсыну, әр түрлі жіберген қателерді, уақтылы ұсынбаған ақпараттарға жауапты тұлғаны тағайындау;
• барлық технологиялық талаптардың орындалуын қадағалау;
• ақпаратты қамтамасыз етуді ұйымдастырудың жобасында қарастырылған шектеулерден шықпау;
• есептер кешеніне қол жеткізуге білікті мамандар мен жеке қызметкерлерге ғана ұсыну.

       Жобалау үрдісі кезінде ұйымдастырушылы  қамтамасыз ету бойынша өңделетін  қолданушыға берілетін нұсқау  түсінікті, нақты орындалатын іс - әрекеттер көрсетілуі керек.

       Ұйымдастырумен жабдықтау АЖ-ны  тиімді жұмыс істеу үшін өте  маңызды. Яғни, нақты объектіні  басқарудағы экономикалық негізге  сүйенген шешімдердің сапасын  және жеделдігін арттыру үшін  экономика – математикалық әдістер мен үлгілерді, қазіргі заман есептеу техникасын, жаңа ақпараттық технологияларды қолдану өте маңызды екенін білдіреді. Жалпы ұйымдастырумен жабдықтаудың мақсаты, жүйені тұрғызу мен оны қолданудың ұйымдастыру құқықтық негізін қалыптастыру. Оған АЖ-нің фүнкционалдық және жабдықтау бөлімдерінің ұтымды құрылымын таңдау мен дайындауды, сондай-ақ жобалау жұмыстарының жүргізілуін, оның ендірілуін, таңдауды анықтайтын әдістер мен жабдықтар және құжаттар жатады.

       Белгілі ережелерге бағындыру  құжаттары АЖ-ні тұрғызудың, жұмыс істеу мен модернизациялаудың барлық деңгейлерінде – мемлекеттік басқару ұйымдары және тапсырма беруші мен жұмысты орындаушы арасындағы өзара қатынасты белгілі ережелерге бағындыратын құжат түрінде болып бөлінеді.

      АЖ-ның функционалдық бөлімі – бұл басқарудың маңызды бөлігін құрайтын ішкі жүйелердің немесе есептер жиынтығының және есептердің бірігуі. Функционалдық ішкі жүйе – бұл ақпараттық жүйенің қызметімен шектелген бөлімі. Басқарудың негізгі қызметтері – болжау, жоспарлау, жедел басқару, есеп, талдау, реттеу. Осы негізгі қызметтер объектінің негізгі қызметтерінің түрлерімен байланыста болады. Функционалдық бөлім құрамына өндірісті техникалық дайындау, материалдық қорларды басқару, еңбек қорларын басқару, қаржылар, бухгалтерлік есеп кіреді.   

       АЖ құқықтық жабдықтау – АЖ функциялау мен құрудағы құқықтық нормалар жиынтығы. АЖ өңдеу деңгейіндегі құқықтық қамтамасыздандыру жүйе өндіруші мен тұтынушы арасында келісіммен, жүйе өндірудегі үрдісті реттеумен, әртүрлі ресурстарды үрдіспен қамтамасыз етумен байланысты нормативтік актілерден тұрады. Құқықтық қамтамасыздандыру АЖ әрекетін регламенттейтін, салық төлеуші реестрлерін құрудағы базаның нормативтік түсініктер, жаңа ақпараттық технология енгізуге қажетті әдістемелік құжаттар жиынтығынан тұрады.

Құқықтық  қамтамасыздандыру АЖ-ні құру мен  жоюды заңды көрсету үшін арналған. 
 
 

Техникалық  жабдықтауға қойылатын талаптар 

     Техникалық  қамтамасыз ету – АЖ функционалдылығы үшін қолданудағы техникалық құралдар кешені.

     Басқарудағы ақпараттық үрдісі жеке операциялармен орындау, оның шешімдерінен тұрғызылады.Барлық операция үш саты бойынша топталады: ақпаратты алу, түрлендіру және тұтыну. Бірінші саты экономикалық объект шартындағы үрдісінде пайда болатын алғашқы  ақпаратты жинау мен тіркеу тобынан тұрады. Қайта өңделген ақпарат тобы уақыт пен кеңістіктегі мәнін, формасын, құрылымын, өзгеру операциясын орындайды. Үшінші саты басқару шешімдерін қабылдау үшін қолданатын ақпаратты біріктіруге арналған операциялар тобы.

     Ақпаратты басқару үрдісінің негізгі сатыларына сәйкес келесі техникалық құралдар қолданылады: ақпаратты жинау мен тіркеу, ақпаратты жіберу; машиналық тасығыштарды дайындау, ақпаратты өңдеу техникасын ұйымдастыру. Ақпаратты жіберу құралдары кеңістіктегі мәліметті өңдеу ортасы мен оны қолданатын жерге өткізуде қолдану. Техникалық құралдар жиынтығы кез-келген объектінің, өңделетін ақпараттың көлемі мен спецификасына тәуелді.

     Техникалық  қамтамасыз ету келесі талаптарды қанағаттандыруы  тиіс:

• Ақпараттық жүйенің, есептердің өнімділігін, берілген есепті автоматты түрде дұрыс есептелуін қамтамасыз етуін орындау қажет;
• Жаңа ақпараттандыру объектілерін ЭЕМ және автоматтандырылған жұмыс орындарын енгізу жүйе конфигурациясына өзгерістерді енгізу мүмкіндігінің болуы;
• Ақпараттық диалогты режимде өңделуін қамтамасыз ету;
• Есептеуіш техника құралдарының құрамына бір типтегі, сериялы шығарылатын құралдар болуы керек.

       Қазіргі АЖ-сіне келесі техникалық  құралдар кешені кіреді:

• есептеу техникасының құралдары;
• телекоммуникация мен байланыс құралдары;
• /ЛВС/ жабдықтау құралдары;
• әртүрлі банк қызметін автоматтандыратын бұйымдар: автомат-кассир, сауда жүйесінің терминалдары, пластикалық карточкалар;
• ақшамен жұмысын автоматтандыратын құралдар.

       Әртүрлі деңгейде құрылған АЖ  мүмкіншілігі техникалық құралдар құрамынан, оның архитектурасы мен функционалды мінездемесіне тәуелді. Сондықтан АЖ жобалау сатысында техникалық құралдарды белгілі бір параметлерде сақтау,ақпаратты өңдеу мен жіберу, функционалды құралдар, интерфейс жиыны сияқты талаптары нысандалады.

       Техникалық және программалық  құралдардың құрамы келесі міндеттерді  атқаруы тиіс: еркін түрде мәліметтерге  қол жеткізуді қалыптастыру, өңдеу  үрдісін максималды түрде автоматтандыру, техникалық құралдар кешенінің  істен шығып қалғанда ақпараттарды қайта қалпына келтіру және және сақтауды қамтамасыз ету, сонымен қатар өңделетін ақпараттардың құпиялылығын сақтау керек.

       Банк қызметіндегі тәуекелдікті  басқаруда ақпарат жинау, өңдеу  үшін техникалық құралдар кешені  келесі талаптарды қанағаттандыруы керек:

• монитор SVGA, тышқан, стандартты 107 пернелер тақтасы;
• процессор жиілігі 100МГЦ кем болмауы тиіс;
• жедел сақтау 32 MBt және жоғары;
• винчестер 600 MBt және жоғары;
• UPS;
• Дисплейдің экраны 800*600 нүктеден жоғары болуы тиіс;
• Windows 9x және жоғары операционды жүйе;
• Принтер.