Кәсіпорынның қаржылық инвестициялық қызметінің мәні мен маңызы

     Мұнан   кейін  Мемлекет  басшысы   шетелдік  әріптестердің  қазақстандық  мамандардың  біліктілігін,  себебі  ел  ішінде  экономикалық  белсенді  халық  санының  шектеулілігі, екінші  жағынан өндірістің  қарқынды  өсуі  мемлекетке  әртүрлі салалар бойынша кәсіптік  шеберлігі жоғары  кадрлар дайындау  жөнінде жаңа  талаптар  қойып отырғандығына тоқталды.  Осыған  байланысты  қызметкерлердің кәсіптік  биліктілігін  артырудың  шетелдік  алдыңғы  қатарлы  тәжірибелерін  игеру  маңызды  мәселе  болып  отыр.

     Н.Назарбаев   сондай-ақ  дамып  келе  жатқан  кәсіпкерлікті  қолдаудың   корпоративтік  қорларын  құрудың   мүмкіндіктері  қарастырылып  жатқаны  жөнінде  де  әңгіме  қозғады.  Мәселен, “Испат-Қармет”  АҚ  өздерінің  қызметтерін  жүзеге  асыру  жөнінде  тауарлар  жеткізіп,   қызметтер  көрсететін  шағын   кәсіпкерлік   кәсіпорындарын  қаржыландыру  мақсатында  1  миллион  доллардың  жалпы  бюджетін  құрайтын  арнаулы  қор  құрды.  Осының  нәтижесінде  жаңа  жұмыс  орындары  ашылып,  бәсекелестікті  дамытудың  жаңа  мүмкіндіктері  кәсіпкерлік  кәсіпорындарын  қаржыландыру  мақсатында  1  миллион  доллардың  жалпы  бюджетін  құрайтын  арнаулы  қор  құрды.  Осының  нәтижесінде  жаңа  жұмыс  орындары  ашылып,  бәсекелестікті  дамытудың  жаңа  мүмкіндітері  пайда  болды.  Өйткені,  неғұрлым  қабілетті   әріптестерді  айқындау  ісін  және  оларды  қаржыландыру  мәселелерін  қор  құрылтайшылардың  өздері  шешеді.

     Елбасы  сөзінің  соңында  еліміздің   инвестициялық  мүмкіндіктерін  арттырудың   барлық  шаралары  қарастырылып  жатқанын  мәлімдеді.   Қазақстан  өзінің  қаржы  секторына  2007  жылы  Еуропалық  Одақ  стандарттарын  енгізудің   жоспарлап,  валюталық  реттеудің  бейтараптандыруды  саясатын  белсенді  жүргізуде. Телекоммуникация,  энергетика,  темір  жол  салаларындағы  табиғи  монополияны  қайта  құрылымдау  мәселесі  де  қолға  алынуда.  Салалық  жеңілдете  түсу  жөніндегі  шаралар  да  тұрақты  назарды  ұсталып  отыр.

        Елімізде  сыбайлас  жемқорлықпен  күрес  пәрменді  бола түсті.  Мемлекет  білім  беру,  денсаулық   сақтау  және  басқа  да  әлеуметтік  салаларда  жаңа  мемлекеттік   бағдарламалар  қабылдап,  адамның   дамуына  қолайлы  жағдайлар   туғыза  бастады.  Міне,  осының  барлығы  еліміздегі  инвестициялық ауылды  жақсарту  ісіне  мүмкіндігінше  әсер  етпек.

          Біз  тәуелсіз  республикамыздың  болашағы  мол  бағыттарын  дамытуға  қабілетті,  жаңа  идеяларға   ашық  тиімді  ынтымақтастықты   одан  әрі  жалғастырмақта.

        Ал  кейін  Қазақстан  рыногында  жұмыс  істейтін  шетелдік   компаниялардың   басшылары   сөз  алды.

        “Шеврон  Тексако”      корпорацияның    басқарма   вице-төрағасы   Питер  Робертсон   Шетел  инвесторлары    кеңесінің   бүгінгі   отырысына  қанағаттанғандық   сезімін  білдіре   келіп,   Қазақстанның   экономикалық   даму  қарқынына   оң  баға  берді.

“Егер   менен  осындай  бәсекелестікке   қабілеттілік   қалай  құрылды  деп  сұрайтын  болса”, - деді  ол  өз  сөзінде ,  -  мен  қазақстан  тұрақтылық  пен  тұрлаулылықтың  арқасында    осындай  жетістіктерге   жетті  деп жауап  берер  едім.  Президент  мырза,   Сіздің  еліңізде  жүргізілген  реформалар  мен  қол  жеткізілген  табыстар  таңқаларлықтай.  Ішкі  жалпы өнім әр  жан басына  шаққанда  2  мың долларға  өсті.   Сіздер   тәулігіне 1  миллион баррелден астам мұнай өндіріп   келесіздер  және  2015  жылға қарай тәулігіне 3  миллион баррель өндіруді  мақсат  етіп  отырсыздар.   Ұлттық тұрақтандыру   қорының басқаруында  3,7  миллиард  доллар.

        Сіздерді   тәулігіне   1   миллион  баррелден  астам   мұнай  өндіріп   келесіздер  және  2015  жылға  қарай   тәулігіне   3  миллион  баррель   мұнай өндіруді   мақсат  етіп  отырсыздар.

Ұлттық   тұрақтандыру  қорының  басқаруында 3,7  миллиард   доллар қаржы  бар.  Сіздердің   банктер  шығарған  облигайияларды  ұзақ  мерзімге  арналған инвестициялық  рейтингі  иемденді.  Алты  жылдан  бері   ІЖӨ-нің өсу  қарқыны  9  пайыздан  асып  түсуде.   Жақында  ғана  Фитч   рейтинг агенттігі Қазақстанның   шетел және  ұлттық  валютодоғы  ұзақ   мерзімді  рейтингі  тағы  көтерді.  Қазақстан бұл жетістіктерге қалай жетті.

          Елбасы  Н.Ә. назарбаев   еліміздің   Индустриялық-инновациялық  бағдарламасын   жүзеге асыруға,  ол  үшін  шетелдік  инвесторлардың  алатын  орнына  тоқталып,  бүгінгі отырыс  жұмысына  шетелдік  инвесторлар басшыларының  жоғары  бағаланды,  алдағы  уақытта жан-жақты қарастырылатынын  айтты. Соңғы төрт  жылдары Қазақстан   экономикасы 42 %-ға өсіп отыр.  Мемлекет  басшысы стратегиялық  бағдарламаларды  жүзеге  асыру  үшін негізгі  үш  бағытта – құқық  саласын,  банк жүйесін  және  жеке  секторды  дамыту  қажет  екенін  атап көрсетті.  Еуропа  Қайта  құру  және   даму банкі  соларлдың ішіндегі жеке  секторы,  сондай-ақ  ауыл  шаруашылығын  дамыту  үшін  300  миллион доллар  бөлмек.

       Қазіргі  уақытта  қарым-қатынас  үдемелі   күйде  дамуда  акені  атап  өтілді.  Мәселен, 2003  жылы  ЕКДБ  Қазақстан  экономикасына 264 млн.  еуро   көлемінде  инвестиция  салды,  бұл  аймақтағы  инвестицияның  жалпы  үлесінің 89,5   пайызын  құрайды.  Банкпен  жалпы  құны  1080 млн.  еуро  болатын  54  инвестициялық  жобаға  қол  қойылған.

         Алдағы  кезеңдерде   Қазақстан   жылына  мұнай  өндіру  көлемін  150 миллион  тоннаға  дейін  жеткізуді  жоспарлап  отыр.  Бұл – Қазақстан  әлемдік  мұнай  рыногында   жетекші   “ойыншылардың”    бірі  болады  деген  сөз.  Өндірілген  көмірсутектерін  тасымалдау  жайына  келсек,  келесі  жылдың өзінде  КТК  және  Атырау-Самара  мұнай  құбырлары  арқылы  мұнай  тасымалдау  көлемі  еселеп  артып,  оларға  айтарлықтай  салмақ  түсірді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Қазақстандағы  нарықтық экономикаға көшу жағдайында инвестициялық  процесс барысын және елге келетін  инвестиция тиімділігін жоғарылатудың  негізгі бағытын анықтап алу  өте маңызды. Себебі инвестициялар  - жаңа бастаудың көзі ретінде қарастырылады. Кәсіпорындар құрылысы, құрылыс, жол салу, қаржы саласындағы операциялар, т.б. капиталдың құрылуына тәуелді. Әсіресе Қазақстан 2030 ұзақ мерзімді стратегиясында негізгі басымдықтардың бірі инвестициялармен нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсу. Бұл процестер кәсіпорындардың инвестициясы және инвестициялық іс - әрекеті арқылы жүзеге асады. Ал мемлекет өз кезеңінде оларға жағдай жасайды.

 Корпорациялар өз  қызмет ету саласында инвестициялар  арқылы өндірісті жандандырып,  жалпы экономиканың өсуіне жағдай жасайды. Сондықтан кәсіпорындардың инвестициялық процестерін тиімді жүзеге асыру мақсатында төмендегі негізгі даму тенденцияларын атап кетуге болады:

• Инвестициялвқ климаттың ұдайы жақсаруы
• Құқықтық базаның жетілуі («Инвестициялар» туралы заң, «Шетелдік инвестициялар туралы» құжаттар т. б. )
• Инвестициялық процестерде мемлекеттің іс - әрекеттік арттыру
• Даму институттарының ролінің өсуі («Қазақстан даму банкі», «Инвестициялық қор»)
• Еркін экономикалық аймақтар негізінде инвестиция тарту мен тиімді пайдаланудың әлемдік тәжірибесі

Инвестициялық процеске қатысатын отандық кәсіпорындардың  жоғары технологиялардың инвестициясына қатыстыру; қорғаушылық және антидемпингтік шараларды қолдану бұл – мемлекеттің  ынталандыру шаралары болып табылады. Сондай - ақ кәсіпорындардың инвестициялық қызметін одан әрі тиімді жүзеге асыру көздері ретінде келесілерді айтуға болады:

• корпоративті басқарудың тиімділігін жетілдіру ;
• кәсіпорындары тіркеудің жеңілдетілген жүйесі ;
• кәсіпорындардың халықаралық қаржы есептілігіне өту ;
• іс-әрекет түрін лицензиялаудың ашықтығын қамтамасыз ету.

Сондай-ақ елдегі кәсіпорындардың  ивестициялық қызметтерін одан әрі  жетілдіру үшін экспорт-импорттық  операцияларға салық салу жүйесі ; сыртқы сауданы реттеудің тарифтік және тарифтік емес әдістерін жақсарту өте маңызды.Шетелдік немесе отандық инвестицияларға басқаруға берілген кәсіпорындармен тиісті міндеттемелерді орындаудың қатаң мониторингі жүргізілуі керек. 

Жалпы Қазақстандағы  инвестициялық процестердің даму тенденциясы  жоғарыда айтылған мәселелермен шектелмейді.

Түрлі маңызды проблемалардың болуына қарамастан Қазақстан кәсіпорындардың  инвестициялық даму перспективалары негізгі оң сандық тиімділікпен ғана емес, сонымен бірге сапалық өзгерістерімен (геоэкономикалық перспективалар , халықаралық экономикамен ынтымақтастық, нарықтық қатнастардың тереңдеуі, басқа шетелдік корпорациялармен т.б.) байланысты.

Негізінен кәсіпорындардың  инвестициялық іс-әрекеті, олардың  отандық немесе шетелдік экономикадағы  бәсеке қабілеттілігін арттырып өз шаруашылығын алға ілгерілету үшін қажет.Осы жерде корпорациялардың «адам капиталына» инвестиция салудың маңызы зор.Себебі солар корпорацияның одан әрі өсуіне негіз жасайды.

Сонымен, еліміздегі корпорациялардың инвестициялық перспективалары, даму тенденциялары олардың үлкен потенциалын көрсетеді.Ал оларды дұрыс пайдалану қазіргі таңда өте маңызды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi

 

1. Назарбаев Н. Ә. «Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы» – Алматы, 1992. 
2. Назарбаев Н. Ә. «Қазақстан 2030» – Алматы, 2001.
3. Назарбаев Н. Ә. «2006 жылғы Қазақстан халқына жолдауы» - Егемен Қазақстан, 2005 18 - Ақпан.
4. Бисенғазиев М. Б., А.Ш. Хамитов “Кәсіпкерлік негіздері”  Орал-2001ж
5. Бабақұлы Б. «Тәуелсіздік нарық экономика» - Алматы 1996 ж.
6. Жатқынбаев Е. Б. «Аралас экономика негіздері» - Алматы 1996 ж.
7. Идрисов А.Б. «Стратегическое планирование и анализ эффективности инвестиций» - Москва 1996 г.
8. Қалдыбаев О. «Экономика предприятия» - Алматы 1997 ж.
9. Қазақстан цифрларда: Статистикалық жинақ – Алматы 2004 ж.
10. Мейірбеков А. Қ., Қ.Ә. Әлімбетов “Кәсіпорын экономикасы” Алматы-2003 ж.
11. Журнал: Альпари - 2004 ж, №1 - №2.
12. Журнал: Банки Казахстана - 2005, №2.
13. Журнал: Деловой мир – Астана 2004, № 5.
14. Журнал: Жаршы 2004 - № 21
15. Журнал: Қаржы қаражат - 2005 №3.
16. Журнал: РЦБК - 2005 №6.
17. Журнал: Саясат - 2005 №2.
18. Егемен Қазақстан - 2005 ж. 22 сәуір.
19. Казахстанская правда - 2004 ж. 19 Желтоқсан.